صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني

Barone Truchses. infiammandolo à dimostrarsi tanto più ardente cattolico quanto che l'imitatione del S.re Cardinale, suo zio, et l'abhorrimento del fratello apostata ce lo devono stimulare. 1)

Al medesimo creato Cardinale alli 6. di Marzo 1591.

Fol. 178. Di Roma li 27 di Marzo 1591.

Ho scritto molte volte à Monsignor Nuntio all' Imperatore che facessi tutti gle' officii possibili con S.a M.ta Cesarea in favore della vedova Marchesa di Bada et del suo picciolo figliolino, accio egli si allevasse nella fede cattolica et ella fosse liberata dalla prigionia, et sopratutto si esequessi il testamento del padre et massime nell' articolo della religione cattolica da servarsi in tutto quello stato. Hora poiche V. S.re Ill.ma scrive la liberatione della vedova et che il negotio ha pigliato buona piega, non mancherò di raccomandarlo di nuovo caldamente al Nuntio nuovo et vecchio dell' Imperatore, acciò non si abandoni una impresa, che tanto importa.

A Monsignor Visconti, Nuntio di N. Sre appresso la Mia. Cesarea.

Fol. 1 v. Di Roma à li 5. di Genaro 1591.

La instanza che V.a S.a ha fatto à la M.tà dell' Imperatore per la liberatione de la Marchesa vedova di Bada cattolica e per l'educatione del suo figliolino in mano di Principi cattolici è piaciuta a N. S.re et vuole che V.a S.ra torni a reiterarla quante volte sarà necessario et conforme à l'avviso suo, se ne trattarà anco qui con 'Am ba sciatore cattolico.

Fol. 2 v. V.a S.a di Aiuti per quanto può il buono desiderio de la Marchesa di Bada, che cosi fà anco il S.re Cardinale Paravicino per la sua parte.

Fol. 6. Di Roma à li 20. di Marzo 1591.

Il S.re Cardinale Paravicino da li Svizzeri scrive il medesimo 2) che V.a S.a intorno à la liberatione della Marchesa di Bada et la sua buona volontà di perseverare nella nostra religione cattolica, però non occorre a raccomandarla à V. S. chè se farà da se più di quello, che noi non sapressimo ricordare.

Di Roma à li 6. d'Aprile 1591. Nella causa della Marchesa di Bada V. Sa faccia tutto quello che può in servitio di lei et di nostra santa religione cattolica.

Fol. 7. Di Roma à li 27. d'Aprile 1591.

che sia in

V.a S.a fa molto secondo la intentione di N.o S.re aprocurare la essecutione del testamento del Marchese di Bada, gloria.

1) Vgl. Zeitschr. Bd. VII, 669 Anm. 2 und 683 Anm. 2. vom 5. März 1591 Bd. VII, 685.

[blocks in formation]

Nach dem Tode Sixtus V. (1590 Aug. 27.) war am 15. September Urban VII. Papst geworden, aber schon am 27. September gestorben. Die Wahl Gregors XIV. erfolgte am 5. Dezember 1590. Das im Conclave versammelte Kardinalscollegium, welches sich, wie schon aus einer andern Quelle 1) bekannt ist, mit der badischen Angelegenheit beschäftigte, stand auch mit dem Nuntius in der Schweiz hierüber in Verkehr. Im Vatikanischen Archiv ist (Armaria 65 to. 37 fol. 179) ein kurzes Schreiben an diesen erhalten, das zur Ergänzung des in Vorstehendem und in Band VII dieser Zeitschrift Enthaltenen auch noch mitgeteilt sei.

S. Collegium Cardinalium Episcopo Alexandrino, Nuntio apud Helvetios. Romae 17. Novembris 1590.

Recentissimas tuas Altorfio 21a huius mensis die datas pridie huius dei accepimus, diligentiam tuam in his rebus perscribendis, quae ex Gallia et aliis provinciis apud vos nunciantur, scito nobis gratum fuisse ac fore; sed et ea, quae ad catholicae religionis causam pertinent in locis istis tuae legationis libenter audiemus, praesertim de Badensi marchionatu et puero et matre, quos ante aliquos dies tuo quoque admonitu Ferdinando archiduci et Gulielmo, Bavariae duci, optimis principibus, sane diligenter commendavimus. De tua febri moleste accepimus. Cura valetudinem tuam, ut in vinea domini fidelis minister, ut facis diu, per dei gratiam esse possis.

VI.

Zur Biographie des Pistorius.

Die Rolle, welche Dr. Johannes Pistorius in der Geschichte der Konversion des Markgrafen Jakob spielte, rechtfertigt die Mitteilung nachstehender Auszüge aus dem Vatikanischen Archiv, welche sich auf diesen vielgewandten und rastlos im Interesse der katholischen Kirche thätigen Mann beziehen.

1) Aus Armaria 54. Epistolae Pauli V. tom. I.

Papst Paul V. an Pistorius 1605 August 15. Rom (No. 128). Dankt ihm für den Glückwunsch zu seiner Erhebung auf den päpstlichen Stuhl.') Dieser habe ihn besonders erfreut, quia intel

1) Schreiben der Kardinäle an Herzog Wilhelm von Bayern d. d. 13. Okt. 1590, angeführt bei Stieve, Die Politik Bayerns 1591-1607. Erste Hälfte S. 34 Anm. 2. Vgl. Zeitschr. VII, 684 Anm. 1. 2) Paul V. gewählt 16., gekrönt 29. Mai 1605.

leximus, te non solum fovere precibus tuis pastorales labores nostros, sed etiam consilio, industria et opera tua curare, ut afflictae christianae reipublicae subveniatur et catholicae religionis dignitas amplificetur. His de causis gratulatio tua de pontificatu nostro gratissima nobis fuit. Neque quia distuleris hoc officium, minus te diligentem existimavimus, quemadmodum fortasse veritus es, cum tu tantopere hanc tuam procrastinationem excutare studeas Nam facile probasti nobis impedimentum. Quod autem scribis, iecisse te iam ea semina, ex quibus et ecclesia et imperium uberrimos fructus expectare debeant, sane mirificam huius messis cupiditatem in nobis excitasti, qui plane conficimur ea cura, quam de statu rerum Germanicarum suscepimus. Quare hortamur te, ut neque studium neque diligentiam tuam, donec tota res perficiatur, unquam remittas. Valde enim confidimus in industria et prudentia tua. Interim nos quoque non cessabimus precari eum, qui huic segeti incrementum dare potest, ut ipsam rore suae benedictionis iugiter aspergat. Quantum vero attinet ad id, quod a nobis exigis pro sublevanda eorum inopia, qui haeresi detestata ad sanctae matris ecclesiae communionem redeunt, profecto cum nihil magis cupiamus, qua salutem animarum expectare debes in huiusmodi negocio omnia auxilia, quae a nobis praestari possunt. Itaque mandabis dilecto filio Mandero, procuratori tuo, ut quid opus facto sit, nobis ex animi tui sententia exponat et nos paternam charitatem nostram abs te desiderari nunquam patiemur. Interea tuam pietatem vehementer laudamus eamque in dies augeri desideramus ad proximorum salutem. Te vero plurimum in Domino diligimus, cui nostram apostolicam benedictionem peramanter impertimus.

Dat. Romae apud S. Marcum sub annulo piscatoris XVIII. Cal. septembris MDCV. Pont. nostri anno primo.

Derselbe an den Bischof von Konstanz.1) 1605 Dezember 17. Rom (No. 389).

Diligimus sane plurimum dilectum filium, Magistrum Joannem Pistorium, notarium et praelatum nostrum domesticum, ob singularem eius pietatem, egregiam doctrinam et in tractandis negociis non vulgarem ingenii dexteritatem atque fidei integritatem, quae omnia in his, quae ad catholicae religionis tutelam atque ecclesiasticae dignitatis amplificationem pertinent, quotidie experimur.

Daher empfiehlt der Papst dem Bischof „ut in Pistorium omnia amoris et charitatis officia contuleris“. Dat. Romae apud S. Petrum sub annulo piscatoris XVI. Cal. Jan. MDCV. Pont. anno I.

2) Aus Lettere di Principi vol. 54.

Status Prepositure Olembergensis in Alsatia.

Olembergensis Prepositura in Basiliensi diocesi ditionis Austriace sita, nullum ius patronatus olim agnovit, sed collegium erat canonicorum regularium Sancti Augustini et per electionem prepositos di

1) Jakob Fugger von Kirchberg.

ligebat, qui confirmabantur ab episcopo. Verum ab annis quinquaginta dilabentibus et eiectis canonicis commutata est in commendam et possessa a diversis, a quo tempore ius patronatus, domus Austriaca sibi vendicavit. Dominus Pistorius hanc preposituram cupit impetrare, ut rursus ad fundationis prescriptum compleatur canonicis et se mortuo vel cedente eligere possint prepositum ex capitulo.

Undatiert. Der Anordnung im Bande nach aus dem Jahre 1600 oder 1601. Bericht einer Kongregation oder Unterlage eines solchen.

Pistorius an einen Ungenannten.

Ill.me et Rev.me Domine.

Quod serius respondeo, non mea fit sed aliena culpa. Itaque ut ignoscat, rogo humilime. Jam hoc momento significatur, Caesarem ipsum scripturum ad oratorem vel Collegii Germanici Patrem Rectorem, ut emptionem gemmae diligenter curet. Tamen vellet Maiestas Sua, ut Dominatio Illustrissima Vestra et Sanctissimum Dominum Nostrum et Illustrissimum Dominum Cardinalem Cinthium solicitaret ad promovendam et iuvandam emptionem: nimirum ut Stas Sua authoritatem, Ill.mus D. Cinthius operam et diligentiam suam nonnullam conferret. Id igitur continuo nuntiare humilime D.ni Ill.me V.re volui et debui. Utinam vero a S.te Sua donaretur gemma. Verum illud vix optari, peti certo non potest, nec petere quisquam audet tanquam in re nimis sumptuosa; sed bone Deus, quaminde recrearetur Caesar! quanto vinculo S.ti Suae obligaretur! quanta illa ad utriusque capitis perpetuam consensionem esset accessio! Fatemur, pecunia opus nobis esse ad res magis necessarias, sed ratio habenda videtur infirmioris Caesaris et incredibilis desiderii, quo in illam gemmam exarsit, ut, si carere debeat, magnus sit metus gravioris morbi. Itaque humilime rogo, ut sicut crepit petere emptionem gemmae pergat.

D.nis Ill.mae Rd.maeque V.ae

Servus humilimus Pistorius.

Me resque meas omnes summitto D.ni Illmae V.ae et in eius gratia tanquam tutissimo portu repono, precatus ut in litteris Romam sit memor Pistorii et intercessor. De reliquiis cras, si iubebit.

Eigenhändig. Ohne Ort und Zeit. Eingereiht bei den Briefen des Jahres 1600. Vermutlich ist der Adressat Kardinal San Giorgio. Es dürfte sich um die Erwerbung eines seltenen und kostbaren geschnittenen Steines für Kaiser Rudolf II. handeln, der bekanntlich ein leidenschaftlicher Sammler war. Die Art, in welcher Pistorius den Ankauf der Gemme durch den Papst motiviert, ist für die Art und Weise, wie er derartige Vermittlungen im kirchlichen Interesse nutzbar zu machen suchte, charakteristisch. Der Hinweis auf Reliquien in der Nachschrift gehört dem gleichen Zusammenhang an. Vgl. die von mir im Freiburger Diocesanarchiv Bd. 23, S. 49 ff. veröffentlichte Abhandlung „Das Haupt des hl. Konrad im Münsterschatze zu Konstanz“.

J. C. Lavaters Aufzeichnungen über seinen ersten Aufenthalt in Karlsruhe im Jahre 1774.

Mitgeteilt von

Heinrich Funck.

[ocr errors]

-

Unter den bedeutenderen Freundschaften J. C. Lavaters nimmt diejenige mit dem Markgrafen und spätern Großherzog Karl Friedrich von Baden schon deshalb eine bevorzugte Stelle ein, weil sie nicht wie so manche derselben wir erinnern hier nur an des Züricher Propheten vertrautes Verhältnis zu Goethe und zur Fürstin von Dessau Schiffbruch gelitten, sondern immer Stand gehalten hat. Zum ersten Male sahen und sprachen sich Lavater und Karl Friedrich im Sommer des Jahres 1774, als der gefeierte schweizerische Kanzelredner und bereits vielgelesene religiöse Autor auf seiner für ihn zu einem wahren Triumphzug durch Deutschland sich gestaltenden Emser Badereise Freund Schlossers wegen auch in der badischen Residenzstadt ankehrte. Über diesen ersten Aufenthalt Lavaters in Karlsruhe hat Georg Geßner in seines Schwiegervaters Lebensbeschreibung einiges Wenige mitgeteilt. Lavaters Biograph schöpfte dabei aus dem ausführlichen Tagebuch, das der Prophet bis zum 22. Juli auf seiner Reise dereinst geführt hat.1) Während aber der Tagebuchschreiber über sein erstmaliges Verweilen in der markgräflichen Residenz 18 Seiten seines Journals eng voll geschrieben, enthält Lavaters Lebensbeschreibung von seinem Tochtermann kaum eine Druckseite über diesen Aufenthalt. Daher dürfte es willkommen sein, über jene Karlsruher Tage, in denen zu dem engen Freundschaftsverhältnis, das späterhin zwischen dem berühmten Züricher und dem „edeln, verstandreichen

1) Zur Zeit in Salomon Hirzels Goethebibliothek.
Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrh. N. F. XII. 2.

18

« السابقةمتابعة »