Sed hic, loco ipfo admonente, notandum arbitror neque hos, neque ipfos reges principefque a fpecie quadam dramatis ablegari graviori et feveriori; quæ cum propter rerum exitum omni ex parte felicem neutiquam a comica forma abhorreat, ad tragicam tamen dignitatem propemodum affurgit. Nam fabula hujufmodi rebus abundat feriis, magnis, momentofis, dubiis, imo etiam triftibus ; ideoque fortaffis maxime eft omnium idonea, quæ, pro media fua natura, tragico-comedia appelletur:

ad quam quidem fpeciem nonnullæ tum Shakefperii, tum Fletcheri fabulæ, quas nominare non necesse habeo, relegandæ funt; quanquam et in iis, ficut in plerifque veris eorum tragediis, fubinde læta triftibus perperam intexuntur. Sed profecto quod ad fabulam attinet, in qua duplex quafi et bina eft actio, hinc comica, illinc tragica, et non diverfa folum, quod certe judicii eft, fed contraria et omnino oppofita, quod aut imperitiæ est, aut falsi obfequii, continentur, eam profecto non tam tragico-comediam nuncupandam cenfeo, (etfi ita vulgo folet denominari) quam rerum peffime junctarum abfurdam quandam confufionem, et farraginem. Multa tamen hujufmodi fabula, præfertim ShakeSperiana, propter fummam ex utraque parte excellentiam, magno eft apud omnes in pretio.

At præterea ifta de qua jam loquimur tragicocomedia illo, jure longe meliori, fignatur nomine, quam quædam apud antiquos fabulæ in quibus Y 4

partes

partes aut primariis viris, aut ipfis diis, utriflibet indignæ, delegantur. Veruntamen Plautus, fuiipfius defenfionem in prologo Amphytrionis quafi fufcipiens eo quod reges, deofque in fcenam admiferat, non dubitat iftam fabulam tragico-comediam appellare. Sed principum fuit ac deorum gravibus certe feriifque rebus fatisfacere, non ludo uti et joco; nedum fçenis interesse scurrilitatis tantum caufa, obfcœnitatis, libidinis.

Itaque ut redeat unde propter opportunitatem loci aberravit oratio, ex iftis quæ de perfonis breviter jamjam ftatuimus, apparet ampliffimam hac ex parte substratam effe poetis materiam; excluduntur enim ex hoc dramate reges tantum, hominefque publicis muneribus præpofiti; publicis, inquam, muneribus præpofiti; quoniam et per ipfam rationem, et per optimorum ex recentioribus poetarum confuetudinem, licet homines nobiles ac in civitate primi ad numerum dramatis perfonarum afcribantur, idque in comedia vera et perfecta, atque ad exquifitiffimam normam compofita, fi rebus occupentur privatis folum, communibus, ac domefticis. Atque ifta perfonarum copia conftat drama recentiorum antiquum admodum fuperare.

Quid quod per hanc perfonarum varietatem illam perfpicuum fit augeri voluptatem, quæ comici dramatis

dramatis eft propria, oriturque, ficut dudum monuimus, ex graphice tanquam defcriptis, et expreffis naturarum, morum, ingeniorum differentiis. Hic enim cedunt rurfus tragici comicis; quippe quod in comedia plus fagacitatis ad harum rerum fcientiam requiritur, quam in tragedia defideratur; quæ nimirum generali plerumque naturæ cognitione contenta eft ad motus ciendos, et veram actionis repræfentationem. At comici vero in naturam penitus intimam penetrant, occultas animi proclivitates exquirunt, ipfofque quafi igniculos et femina ingenii unicuique peculiaris inveftigant. Hinc non folum, docente Horatio,

"Etatis cujufque notandi funt fibi mores,

verum etiam conditionis, fortunæ, educationis, ftudii, exercitationis, muneris, negotii; ex quibus omnibus, tanquam ex fontibus, mores derivantur.

Atque huc etiam illa quæ in fuperiore loco de morum ac ingeniorum oppofitione et repugnantia pofuimus plane erunt referenda, quæ accuratius certe et exquifitius in comœdia confervantur. Neque enim folum virtutes et vitia inter fe differunt, fed neque ejufdem five virtutis five vitii eadem eft in omnibus ratio. Hujufmodi igitur diffimilitudines comicorum eft potiffimum fcrutari penitus, et radicitus excutere: quorum fagacitatis hoc nomine exemplis infinitum

effet

effet immorari; unum tantum licet illuftrationis gratia adeamus, cujus olim quidem meminit honoris ergo criticus noftras harum rerum optimus æstimator et judex; petitum eft autem istud ex Alchymifta Johnfoni, in qua fabula, fummo poetæ artificio, et naturæ perfpicientia, quidam homines, quorum confilia alio prorfus fpectare pro alio prorfus cujufque quæstu, munere, ac vitæ ratione verifimile fuiffet, pariter tamen omnes rei folum ftudent accumulandæ, quanquam alia omnino via aggrediuntur, et vere fua. Multum quippe inter fe difcrepare videntur aleator, propola, pietatis fimulator, atque

qui nihilominus nulla re tantum a se distinguuntur, quantum fumma avaritia confociantur.

Denique hac etiam ex parte, Academici, recentiores, præcipue noftri, veteribus anteferendi funt, qui pro ea fcilicet fimplicitate, quam nonnulli tam magnifice prædicant, non folum paucas folent perfonas et fere congeneres exhibere, fed eas plerumque etiam tantum, quæ propter notiffimum morum tenorem omnibus funt familiariffimæ. Quid enim verbi gratia populare magis eft et quotidianum quam fenum vel morofitas, vel avaritia adolefcentium vel effufio, vel libido; parafitorum

(ut

;

(ut de cæteris taceam) vel aftutia, vel impudentia? Noftri autem qui mentes humanas perfpectas magis habent et exploratas, quicquid fere in natura fit aut turpitudinis, aut vitii, aut levitatis, aut ineptiæ, aut imbecilitatis fingulare veluti et inusitatum, totum iftud olfaciunt, exhibent, omnibus aut contemnendum, aut deridendum propinant. Et hic eft fatyrici certe folus, et ridiculi quoque præcipuus et uberrimus locus. Sed reliqua ad hoc argumentum plane fpectantia fequenti prælectione perfequamur.