PRÆLECTIO TERTIA.

Que

Uemadmodum fcriptores epici differunt a dramaticis quoad totius pene difciplinæ, tum theologica, tum illius quæ eft de moribus tradendæ rationem, fatis explicatum fpero prælectione fuperiore. Nunc ad reliqua proficifcor, de quibus me paucis difceptaturum pollicebar, primumque ad istam diftinctionem fecundum quam drama ad affectus, epopeia ad habitus, componi dicitur. Quod fi de re, non de verbo laboretur, vim quidem hujusce distinctionis haud penitus intelligere me non diffitebor; quam fi quis probabit, ita mea fententia probabit, ut ad ufitatum tamen loquendi morem, potius quam ad veritatem, accommodatam effe fateatur. Quicquid enim plane fonet vox ifta, habitus, five eum appellemus Affectionem quandam vel bonam vel pravam, sive animi conftantem eft abfolutam in aliqua re perfectionem, prout definitur a Cicerone, (quorum utrum rectius statuatur videant vocabulorum interpretandorum fcientes) ejus tamen fedem, vel eorum quotquot

fint, et cujufcunque naturæ, conftat effe in animo, ad quem nifi per affectus, tanquam per aditus quofdam, negamus aut a poetis aut a philofophis, ut omittam theologos, poffe perveniri. Fiunt nempe habitus, non fua quafi fponte nafcuntur. Quid enim refert de re quapiam jejune difputare? aut quam vim ea habebunt et ad cohortandum ad virtutem, et ad deterrendum a vitio, quæ vel dicuntur, vel literis mandantur, nifi eadem cum voluptate quadam et gaudio, cum admiratione, cum aliquo faltem animi motu legantur, atque audiantur? Id igitur prorfus agere videntur et philofophi, et poetæ, ut affectibus commovendis, ad ftudium cum cognofcendæ tum colendæ virtutis homines concitent, etfi multum inter fe diftent eorum facultates, atque illud alia ratione ac via efficiatur. Hi quippe fcribendi genere vehementi quodammodo utuntur, et incentivo; illi temporato et æquabili. Imo hoc etiam inter epicos et dramaticos permultum intereft, quod apud hos vivida magis fit atque animofa rerum omnium repræfentatio, quam apud illos; tantoque hac ex parte actio dramatica præftet omnium judicio epica narrationi, quanto ea ipfa aut orationem philofophicam fuperat, aut historicam fimplicitatem.

Segnius irritant animos demiffa per aurem,
Quam que funt oculis fubje&ta fidelibus.

atque

Atque ifti quidem actioni, hoc eft, modo repræsentandi, deberi conftat, quod dramatici, ad naturam, quam omnis eft poeticæ pro modulo fuo profequi atque imitari, quam proxime concipi poffit, accedant tum in iis rebus ex quibus fructus percipitur, tum in illis quæ potiffimum ad voluptatem fpectant eliciendam. "Artis enim eft celare

Artem," tantoque magis quolibet poemate delectamur, quanto magis oblivifcimur poeta: Hoc autem fæpiffime fit in dramaticis fpectandis, in epicis perlegendis non item. In his omnia ab ipfo poeta enarrantur; in illis fingula per actores, quafi per vicarios quofdam, aguntur.

Præterea, fi in hanc difceptationem, quæfti onemque utilitas præcipue vocetur, ea profecto quæ maxime affectus incendunt,

"Et quocunque volent animum auditoris agunt,"

facillime in mentes hominum imprimuntur. Neque enim primo affectuum æftu veluti defervefcente, illico effluunt omnia, fed ei fuccedit grata quædam ac jucunda recordatio atque memoria, ex qua oriri contendimus et bonos et malos babitus pro ratione repræfentandi, qui tum ad bene tum ad male vivendum aptiffimi funt, Nihil vero opus eft iftud pluribus argumentis confirmari; id ipfum certe libet in subsidium huVOL. III.

D

jufce

jusce fententiæ vocare, quod poetis, præfertim dramaticis vulgo exprobratur. Stulte enim prorfus et inique ii corruptelæ infimulantur, nifi ea quæ ab illis in fcenis exhibentur, quibus mores folent depravari, et in memoria diu infiderent, et omnino in animis hominum infigerentur. Quam igitur poetices fpeciem nemo inficias ibit præ cæteris poffe vitiis hominum, et cupiditatibus fervire, propterea quod, quemcunque in animis eorum motum fabula et res poftulet, eum efficaciffime queat excitare, eundem pari ratione affirmamus, modo ad virtutis normam componatur, futuram et optimam vitæ ducem, et præftantiffimam officiorum magiftram. Quocirca intelligant velim dramatici quam fcopulofo difficilique in loco verfentur, quorum eft affectus, qui omnium plerumque actionum fontes funt, ita impellere ut reflectantur, ita movere, ut earum violentia cohibeatur. Affectus enim rite et concitatus animus adeo non in vitium propendet, ut ab eo absterreatur. Illis autem quæ a nobis jam dicta funt auctoritatem afferre et fidem eam partem arbitror definitionis tragœdiæ, tum Trappianæ, tum Ariftotelica, qua defcribitur effe" Poema aptum ad affectus, præfertim mifericordiam et terrorem ciendos, animumque ab iis purgandum." Quid quidem de extrema illa claufula accurate nofter pro more fuo explicandi caufa differuit non neceffe habeo citare, cum nihil aliud fit ista purgatio nifi temperatio

temperatio quædam et moderatio omnium cupiditatum, fine qua nec bene, nec quiete, neque naturæ atque rationi convenienter vivi potest. Quanquam autem tragedia ad affectus dudum memoratos præcipue excitandos componatur, eam tamen una cum altera illa dramatis specie, comœdia scilicet, quæ in hanc partem hujus controverfiæ venit, perfpicuum eft cum omnibus, quotquot infunt in animis hominum, affectibus, commercium habere: Hæ certe duæ quicquid eft humani complectuntur: ideoque in hoc loco tam multus fui, quod hoc nomine fine controverfia cedit dramati epopaia, quæ quamvis, monente Boffuvio, interprete Trappio,

omnes affectus in fe admittat, qua ex parte præ"stat quidem philosophiæ et hiftoriæ, et gaudium atque admirationem magis neceffario exigat, "nullos tamen actores oculis fpectantium exhibet "ut tragedia." Quin et hifce fortaffe de caufis ipfam epopaiam eatenus effe dramaticam placuit Ariftoteli, ut crebri perfonarum fermones continentem narrationem interpellent. Ita fane philofophum Boffuvius accepit; fed ab aliis fecus fentientibus video præceptum illud ad fabulam solam, five materiam poematis referri, quam, illis auctoribus, voluit Ariftoteles activam effe, hoc eft, vividam et vigentem. Sed non eft operæ pretium huic liti componendæ immorari, cum philophum et hoc et illud inftituentem a neutris male intelligi probabile fit.