Quod fi hanc actionem fatis forfan in laudem artis dramaticæ cedere probaverimus, eam tamen fatemur ipforum poetarum non tam gloriæ, quam commodo effe apponendam. Quot enim fabulæ frigide prorfus et infulfe confcriptæ, propter vim istam et poteftatem actionis, plaufu et approbatione omnium excipiuntur? Alia eft igitur actio illa scenica, alia actio poematis; hæc poetarum propria eft, ifta hiftrionum.

De actione autem tragedia idem fere quod de epica in genere obfervari folet, utramque fcilicet effe oportere unam, feriam, gravem. Discrepant vero in multis; nam epicorum actio magis complexa effe folet, quam tragicorum, aut veterum, aut recentium; Shakefperio tamen aliqua ex parte excepto, cui utrum id laudi dandum fit, alibi quæretur. Ifti interea eventus qui apud Epicos epifodiorum nomine fignantur, aliæque res extra præcipuum argumentum affumptæ, quales funt, apud Homerum, corporis Hectorei redemptio, apud Virgilium, mors Didonis, dramatis poffunt effe pro tota pene materia. Atque eodem plane modo hiftoriam non raro novimus dramati infervire. Epica porro actio folum continere debet

"Res geftas regumque ducumque."

tragicis fas eft nonnunquam a tali magnificentia recedere, atque ad vitam magis communem, ho

neftam

neftam tamen, defcendere. Epici igitur eventuum pondere plerumque præftant, dramatici, viciffitudinum varietate; apud hos omnia ferme inopinate, apud illos fplendide eveniunt; in his plus machinationis ineft, et.confilii, in illis plus molis, atque amplitudinis.

Ad perfonas autem quod attinet, pro actionis ratione fi dignitas refpiciatur, cedunt dramatici; fi diverfitas, epici. Semi-dei enim ac principes fere foli principum negotiis implicantur; de cæteris filetur in fcenis, omnibus liceat bono genere natis verfari. Atque hanc equidem licentiam optime dramati convenire arbitror. Cum enim dramaticis in hoc laborandum fit, ut affectus commoveant, animoque mifericordiam atque terrorem incutiant, id effici liquet non tam mærentium dignitate, quam malorum magnitudine; quin et regum res adverfas, quæ eorum plerumque propriæ funt, animo magis æquo ferimus, quam privatorum, quæ omnium funt communes. Sed ut ad rem redeam. Homero quidem jure Popius noftras hoc tribuit, ut in Iliade, in quo finguli pene militiæ dant operam, atque omnia fpectant ad bellum, major fit atque admirabilior perfonarum diverfitas quam aut apud Virgilium, aut quemlibet epicum reperire eft. Juvat fane heroas, omnes bellicis laudibus abundantes, inter fe tamen diffimiles intueri. Achillem, videmus impigrum, fed inexorabilem

D 3

bilem: Diomedem, intrepidum, fed tractabilem ; Ajacem, validum, et fibi fidentem; Hectora, ftrenuum, et officii fui diligentiffimum: Agamemnona, fortem, et imperiofum: Menelaum, humanum: Idomenea, fimplicem : Sarpedona, generofum *! Præclara quidem eft ifta perfonarum copia; fed nihil ad dramaticam. Quid enim? in una pene fabula omnibus ætatibus, conditionibus, naturis locus eft: in qua tyrannorum rabiem, heroum fortitudinem, proditorum dolos, amicorum conftantiam, amantium querelas, miferorum defperationem, manifeftum eft poffe contineri: quæ, etfi omnia minime ab epicis prætermittantur, leviter tamen et tantum pro re nata plerumque attinguntur. Porro autem conftat epicos heroas tam rebus geftis, quam natalibus, dramaticos maxima ex parte fuperare. Illi certe viribus giganteis, invicta fortitudine, diis fimiles, nonnunquam et majores exhibentur. Hi in scenam, meri homines, aliquando gloriæ, fæpius dolori, iræ, amori fervientes inducuntur. Hinc ab epicis fcriptoribus (epicos autem, Homerum, Virgiliumque hic potiffimum intelligo) multa de prifca mortalium gente tam magnifice prædicantur, ut ea ferme effe videantur quæ nihil ad nos attinent; Dramaticis vero, quorum eft omnium temporum rationem habere, et fuorum præcipuam, neutiquam liceat, etiam cum omnia fint commentitia, a veri fimilitudine abeffe Hinc apud illos aliquid non raro occurrit magnum,

* Vide Popii Præfationem.

mirabile

mirabile, divinum: Apud hos nihil non humanum eft femper, atque imitabile. Non quod ea ipfa quæ tum apud Homerum, tum apud Virgilium, fplendida quafi mendacia, ac commenta poetica, fabulofam antiquitatem redolere recentioribus fæculis videntur, olim fortaffis a vero abfimilia ducebantur. De prifcis quippe temporibus multa memoriæ tradita fuerunt, quibus veteres non folum delectabantur, verum etiam fidem habebant. Id porro quod, to lavμasòv critici vocant, (quod quidem imprimis aptum effe concedimus ad delectationem lectoris) fatendum eft huic generi poetices, maxime convenire.

Sed hic poetas hodiernos obiter libet notare in lubrico plane verfari; namque ea, quæ in veteribus ita non excufationis indigeant ut laudem mereantur, apud eos cum improbatione et faftidio exciperentur. Actum eft jam de fabularum auctoritate. Ipfo itaque admonente loco æquum erit Miltonum noftrum omni laude cumulare qui hac ex parte munus fuum tam feliciter adminiftravit, ut in divino fuo poemate fine ullo veterum fabularum fubfidio, ufitatifque poetices adminiculis, neminem, ne Homerum quidem, habeat parem, in rebus defcribendis et pondere et varietate pleniffimis, atque ad eliciendam admirationem aptiffimis. Bellum gerebatur in cœlis, inquit facer hiftoricus: Miltono fatis fignificavit : en omniaconturbata : emiffos ignes: montes conjectos:

conjectos: cœlos inflammatos: Satanam furentem : fulminantem DEUM! In Homericis aut Virgilianis evolvendis fi quid prodigii fimile occurrat, quod fidem noftram propter rei magnitudinem pene excludit, ut cum heroas vel truncos arborum torquentes, vel diis ipfis plagas infligentes videmus, illud omne dandum antiquitati, atque furori poetico rite concedendum arbitramur: de angelorum autem præliis longe aliter fentimus; fac illa fumma, tam verborum quam rerum, magnificentia, fublimitate, splendore, impetu depingi, tamen non modo non fcriptoris vehementiæ erit parcendum, verum etiam humanarum virium ignofcendum imbecillitati. Bene igitur ac prudenter ingenio fuo videtur nofter confuluiffe, qui tale argumentum fibi fumpfit illuftrandum, quod quidlibet audendi copiam ei faceret ampliffimam.

Sed ut redeat unde huc paulum declinavit oratio- Inter perfonas igitur epicas atque dramaticas aliam femper interponendam effe cenfeo differentiam, a criticis plerifque prætermiffam: tutius nimirum ab his poffe plerumque exempla defumi, quara ab illis. Cum enim alia fit omnino ethicæ virtutis ratio, alia poeticæ, atque in eam omnes fententiam eant critici, exemplum abfoluti et perfecti herois nequaquam in epicis defiderari, (quanquam Trappio quidem aliter vifum eft, Æneæ fortaffis gratia, qui apud eum facile eft primus) verendum erit

aliquando,