CAPITULA CIV. cv. CHILDEBERTI ET CHLOTHARII DECRETA. 45 iuratores medios electos dare debet quod furtum quod obicit verum sit. Et si latro redimendi se habet facultatem, se redimat. si facultas deest, tribus mallis parentibus offeratur, et si non redimitur, de vita conponat. 3. Qui furtum vult celare et occulte sine iudice conposicionem acceperit, latroni 5 similis est. 4. Si homo ingenuus in furtum inculpatus ad ineum provocatus manum incenderit, quantum inculpatur furtum conponat. 5. Si servus in furto fuerit inculpatus, requiratur a domino, ut ad 20 noctes ipsum in mallum praesentet. et si dubietas est, ad sortem ponatur. quod si placitum 10 sunnis detricaverit, ad alias 20 noctes ita fiat. et prosecutor causae de suos consimiles tres et de electis aliis tres dabit, qui sacramenta firment per placita quod lex salica habet fuisse conpletum. Et si dominus servum non praesentaverit, legem unde inculpatur conponat et de servo faciat cessionem. 6. Si servus minus tremisso involaverit et mala sorte priserit, dominus servi 15 3 solidos solvat et servus ille 300 ictus accipiat. 7. Si quis mancipia aliena iniuste tenuerit et inter dies 40 non reddiderit, ut latro mancipiorum teneatur obnoxius. 8. Si letus de hoc quod inculpatur ad sortem ambulaverit et mala sorte preserit, medietatem ingenui legem conponat et sex iuratores medios electos dare debet. 20 Decretio Chlotharii regis. 1. Decretum est, ut qui ad vigilias' constitutas nocturnos fures non caperent, eo quod per diversa intercedente conludio scelera sua praetermissa custodias exercerent, centenas fierent. in cuius centena aliquid deperierit, caput [trustes] qui perdiderat recipiat, et latro insequatur, vel si in alterius centena appareat deduxisse et pro hoc vestigium 25 proponat aut deducat. Et ad hoc admonitus si neglexerit, quinos solidos condempnetur. capitale tamen qui perdiderat a centena illa accipiat absque dubio, hoc est de secunda vel tercia. 2. Si vestigius conprobatur latronis, tamen praesencia aut longe multandus. Et si persequens latronem suum conprehenderit, integram sibi conposicionem accipiat. Quod 30 si per trustem invenitur, mediam composicionem trustes adquirat et capitalem exigat a latrone. 3. Si quis in domo alterius ubi clavis est furtum invenerit, dominus domui de vita conponat. Si quis cum furtum capitur, antedictae subiaceat legem. Et si de suspectione inculpatur, ad sortem veniat. et si malam sortem priserit, latro. tamen de utraque 35 parte sint ternas personas electas, ne conludius fieri possit. 4. De servis ecclesiae aut fisci vel cuiuslibet quicumque inculpatur, ad sortem veniat aut ad plebium promoveatur aut ipse precius domino reformetur. nam probati periculum subiacebunt. 5. Si quis cuiuslibet de potentibus servus, qui per diversa possident, de crimine 1) hoc est ad qua et 2. Pertzius restituit hoc est ad wactas. *) pristis 2, habetur suspectus, domino secrecius cum testibus condicatur, ut intra 20 noctes ipsum ante iudicem debeat praesentare. quod si in statutum tempus intercedente conludio non fecerit, ipse dominus status sui iuxta modum culpae inter freto et fedo conpensetur. Si servus ante admonitum dominum defuerit, capitale dominus restituat et de servo faciat cessionem, [futurum] ut cum inventus fuerit, detur vindictam. 6. Si quis occulte de re sibi furata a quolibet latrone conposicionem acceperit, utraque latronis culpam subiaceat. fur tamen iudicibus praesentetur. nullus latronis ut quemlibet culpabilem ocultare praesumat. cui si ficerit, similis illi subiaceat culpe. 5 7. Nullus latronem vel quemlibet culpabilem, sicut cum episcopis convenit, de atrio ecclesiae extrahere praesumat. [quod si] praesumpserit, canonibus feriatur. quod si sunt 10 ecclesiae, quibus atria clausa non sunt, ab utraque parte parietum terrae spacium aripennis pro atrio observetur. Nullus confugiens foris ante dicta loca pro operarum cupiditate se dicat exire. quod si fecerint et capti fuerint, ad dignum sibi supplicium condemnentur. Quod si cuiuslibet servus deserens suum dominum ad ecclesiam confugerit, ubi primum dominus eius advenerit continuo excusatus reddatur, futurum ut si de precium 15 convenerit, precius reddatur. si tamen ad monicionem petentis reddere noluerit, precium solvat, futurum cum invenitur si placet receptum precium servus domino reformetur. 8. Ut in truste electi centenarii ponantur, de fiscalibus et omnium domibus censuimus. Pro tenore pacis iubemus, ut in truste electi centenarii ponantur, per quorum fidem atque sollicitudinem pax praedicta observetur. Et quia Deo propicio inter nos 20 germanitas indisrupto vinculo caritatis custoditur, centenarii ergo [vel qui in truste esse dicuntur] inter communes provincias licenciam habeant latrones persequere vel vestigia adsignata menare, et in truste quod defecerit sicut dictum est causa remaneat, ita ut continuo capitale ei qui perdiderit reformare festinet, tamen ut latronem perquirat. quem si in truste per se invenerit, medietatem sibi vindicet vel dilatura si fuerit, de facultate 25 latronis ei qui damnum pertulit sarciatur. Nam si persequens latronem ceperit, integra sibi conposicione simul et solutione vel quidquid dispendii fuerit revocabit. fretus tamen iudici in cuius provincia est latro reservetur requirenti. 9. Si quis ad vestigium vel ad latronem persequendum admonitus venire noluerit, 5 solidos iudice condemnetur. 10. Et quae in Dei nomine pro pacis tenore constituimus in perpetuum volumus custodire. hoc statuentes, ut si quis ex iudicibus hunc decretum violare praesumpserit, vitae periculum se subiacere cognoscat. [Et ista omnia antedicta sicut priora stare iubemus.] 30 Capitula que in lege salica mittenda sunt. 35 In Christi nomine incipiunt capitula legis imperatoris Karoli nuper inventa. Anno tertio clementissimi domni nostri Karoli augusti sub ipso anno haec facta capitula sunt et consignata Stephano comiti, ut haec manifesta fecisset in civitate Parisius mallo pubplico et ipsa legere fecisset coram illis scabineis. quod ita et fecit. Et omnes in uno consenserunt, quod ipsi voluissent omni tempore observare usque in posterum, etiam omnes scabinei, 40 episcopi, abbatis, comitis manu propria subter firmaverunt, DECRETUM CHLOTHARII. CAPITULARE KAROLI. 47 I. De homicidiis clericorum. Si quis subdiaconum occiderit, 300 solidos conponat. qui diaconum occiderit, 400 solidos. qui presbiterum 600. qui episcopum 900 solidos conponat. qui monachum 400 solidis culpabilis iudicetur. 5 II. De his qui infra inmunitate confugiunt vel damnum aliquod ibi faciunt. Si quis in inmunitatem damnum aliquod fecerit, 600 solidis culpabilis iudicetur. Si autem homo furtum fecerit aut homicidium vel quodlibet crimen foras committens infra inmunitate fugerit, mandet comes vel episcopo vel abbate vel vicedomino vel quicumque locum episcopi aut abbatis tenuerit, ut reddat ei reum. Si ille contradixerit et 10 eum reddere noluerit, in prima contradictione solidis 15 culpabilis iudicetur. si ad secundam inquisitionem et eum reddere noluerit, 30 solidis culpabilis iudicetur. si nec ad terciam consentire noluerit, quidquid reus damnum fecerit totum ille qui eum infra inmunitatem retinet nec reddere vult solvere cogatur. et ipse comes veniens licentiam habeat ipsum hominem infra inmunitatem quaerendi ubicumque eum invenire potuerit. Si 15 autem statim in prima inquisitione comiti responsum fuerit, quod reus infra inmunitatem quidem fuisset sed fuga lapsus sit, statim iuret quod ipse eum ad iusticiam cuiuslibet disfaciendam fugere non fecisset et sit ei in hoc satisfactum. Si autem intranti in ipsam inmunitatem comiti collecta manu quilibet resistere temptaverit, comes hoc ad regem vel ad principem deferat ibique iudicetur, ut sicut ille qui in inmunitate damnum fecit 600 20 solidos conponere debuit, ita qui comiti collecta manu resistere praesumpserit 600 solidis culpabilis iudicetur. III. De his qui ad ecclesiam confugium faciunt. Si quis ad ecclesiam confugium fecerit, in atrio ipsius ecclesiae pacem habeat nec sit ei necesse ecclesiam ingredere et nullus eum inde per vim abstrahere praesumat. sed 25 liceat ei confiteri quod fecit et inde per manus bonorum hominum ad discussionem in publico perducatur. IV. De his qui per malum ingenium alium auxiliaverit. Si quis hominem in iudicio contra alio altercantem iniuste adiuvare per malum ingenium praesumpserit atque inde coram iudicibus vel comite increpatus fuerit et ne30 gare non potuerit, 15 solidis culpabilis iudicetur. V. De his qui ingenuare volunt. Si quis de libertate sua fuerit interpellatus et timens, ne in servitium cadat, aliquem de propinquis suis, per quem se in servitium casurum timet, occiderit, id est patrem, matrem, patruelem, avunculum vel quamlibet huiusmodi propinquitatis personam, ipse qui 35 hoc perpetraverit moriatur, agnatio vero eius et consanguinitas in servitutem cadat. et si negaverit se illum occidisse, ad novem vomeres ignitos iudicium Dei examinandus accedat. VI. De his qui ad casam Dei res suas tradere voluerint. Si quis res suas pro anima sua ad casam Dei tradere voluerit, domi traditionem faciat coram testibus legitimis. et quae hactenus in hostę factae sunt traditiones, de quibus nulla est quaestio, stabiles permaneant. Si vero aliquis alii res suas tradiderit et in hoste profectus fuerit, et ille cui res traditae sunt interim mortuus fuerit, qui res tradidit cum reversus fuerit adhibitis testibus coram quibus traditio facta est res suas recipiat. si autem et ipse mortuus fuerit, heredes eius legitimi res traditas recipiant. VII. De homine qui per cartam libertatem consecutus est. Si quis per cartam ingenuitatis a domino suo legitime libertatem est consecutus, liber permaneat. Si vero aliquis eum iniuste inservire temptaverit et ille cartam ingenuitatis suae ostenderit et adversarium se inservire velle conprobaverit, ille qui hoc temptavit multam quae in carta descripta est solvere cogatur. Si vero carta non paruerit sed iam ab illo qui eum inservire voluerit disfacta est, widrigildum eius conponat, duas 10 partes illi quem inservire voluerit, tertiam regi. et ille iterum per praeceptum [regis] libertatem suam conquirat. VIII. De libero homine qui se loco wadii tradidit. Liber qui se loco wadii in alterius potestate commiserit ibique constitutus damnum aliquod cuilibet fecerit, qui eum in locum wadii suscepit aut damnum solvat aut 15 hominem in mallo productum demittat, perdens simul debitum propter quod eum in wadio suscepit. et qui damnum fecit demissus iuxta qualitatem rei cogatur emendare. si vero liberam feminam habuerit, usque dum in pignus extiterit et filios habuerint, liberi permaneant. IX. De debitis regalibus qualiter solvi debeant. Omnia debita quae ad partem regis solvere debent solidis duodecim denariorum solvant, excepto freda quae in lege salica scripta sunt. illa eodem solido quo ceterae conposiciones solvi debent conponantur. X. De eo qui causam iudicatam repetere praesumit. 20 Si quis causam iudicatam repetere in mallo praesumpserit ibique testibus convictus 25 fuerit, aut 15 solidos conponat aut 15 ictus ab scabinis, qui causam prius iudicaverunt, accipiat. XI. De eo qui in testimonium assumitur qualis esse debeat. Optimi quique in pago vel civitate in testimonium adsumantur, et cui is contra quem testimoniare debent nullum crimen possit indicere. In nomine domini incipiunt capitula legis salicae. I. De capitulo primo id est de mannire. 30 De hoc capitulo iudicatum est, ut ille qui mannitur spatium mannitionis suae per 40 noctes habeat. Et si comes infra supradictarum noctium numerum mallum suum non habuerit, ipsum spatium usque ad mallum comitis extendatur, et deinde detur ei spatium 35 ad respectum ad septem noctes. inde non noctium spatia, sed proximus mallus comitis ei concedatur. 5 II. De 11 capitulo legis salicae. Si quis seryum alienum occiderit vel vendiderit vel ingenuum dimiserit, 1400 denarios qui faciunt solidos 35 culpabilis iudicetur excepto capitale et delatura. De hoc capite iudicatum est ab omnibus, ut si ille servus qui iniuste venditus vel 5 ingenuus dimissus apparet, non alter pro eo in loco illius restituatur. quia dixerunt aliqui, quod idem servus, qui ingenuus dimissus fuerat, denuo ad servitium redire non debeat, sed pristino domino et servitio restitutus fiat iudicaverunt. 10 III. De 14 capitulo legis salicae. Si quis ingenuus ancillam alienam in coniugium acceperit, ipse cum ea in servitio inplicetur. De hoc capite iudicatum est ab omnibus, ut si ingenua femina quemlibet servum in coniugium sumpserit, non solum cum ipso servo in servitio permaneat, sed etiam omnes res quas habet, si eas cum parentibus suis divisas tenet, ad dominum cuius servum in coniugium accepit perveniant. et si cum parentibus suis res paternas vel maternas non divisit, nec alicui quaerenti respondere nec cum suis heredibus in rerum paternarum 15 hereditate ultra divisor accedere possit. Similiter et si Francus homo alterius ancillam in coniugium sumpserit, sic faciendum esse iudicaverunt. IV. Item de eodem capitulo. Si quis uxorem alienam vivo marito tulerit, 8000 denarios qui faciunt solidos 200 culpabilis iudicetur. De hoc capitulo iudicatum est, ut vivo marito, cui eadem uxor contra legem subtracta 20 fuerat, ab illo qui eam ei iniuste tulerat cum lege suprascripta id est 200 solidis reddita fiat. V. De 26 capitulo. Si quis puer infra duodecim annos aliquam culpam commiserit, fredus ei non requiratur. De hoc capitulo iudicatum est, ut si infans infra 12 annos res alterius iniuste sibi usurpaverit, eas excepto fredo cum lege sua conponat, et ita manniatur sicut ille man25 niri cui contra legem fecit, et ita a comite ad mallum suum adducatur, sicut ille adduci potest cui contra legem fecit. De hereditate vero paterna vel materna si aliquis eum interpellare voluerit, usque ad spatium 12 annorum expectare iudicatum est. VI. Iudicatum est ab omnibus, ut si Francus homo [vel ingenua femina] in servitio 30 sponte sua se inplicaverit, ut si res suas, dum in libertate sua permanebat, ad ecclesiam Dei aut cuilibet legibus tradidit, ipse cui traditae fuerint eas habere et tenere possit. et si filios vel filias, dum in sua fuit libertate, generavit, ipsi liberi permaneant. VII. De 36 capitulo. Si quis servus hominem ingenuum occiserit, ipse homicida pro medietate conposicionis parentibus hominis occisi tradatur, et 35 aliam medietatem dominus servi se noverit solviturum. aut si legem intellexerit, poterit se obmallare ut leodem non solvat. Quia nullum de ecclesiastico aut beneficario vel alterius persona servo discretionem lex facit, si ita ecclesiastici aut beneficarii servi sicut liberorum tradi aut dimitti possunt, ad interrogationem domni imperatoris reservare voluerunt. |