صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني
[ocr errors]

Krankheit an der Lesung der Correctur verhindert war, verschiedene Druckfehler in dessen Abdruck gekommen. Die hannoverischen Bruchstücke stehen unter IX und X.

:

-

:

[ocr errors]

:

-

b. — Ebenso auch im prät. bei adject. alle (dat. plur.):

sich in den Reimen

Die Sprache des Gedichts ist mitteldeutsch, wie die Reime deutlich beweisen. Das n der Endung, das die Handschrift zwar durchgehends schreibt, ist apocopiert im Infinitiv gelâze: unzemâze II, a. — biete miete III, a. — neige veige VIII, a. lache sache VIII, b. beginne: koniginne IX, a. — lâze: mâze IX, wâre (Hdschr. warn, erant): hâre VII, b. — galle IX, a. ê st. æ als Umlaut von â findet gewêret: gehêret V, a. gewêren kêren VI, b. wêre: êre VIII, b. irvêrden : kêrden XII, b. Erweichung der Tenuis erscheint in besande (Hdschr. besante): schande III, a. — brande wande VII, b. cf. ferner Reime wie hobe (Hdschr. houe): tobe (Hdschr. tofe, insanus) VI, b. - sien (Hdschr. sen, videre): zien IX, b. — tach (dies): ungemach II, a. Die Quelle des Gedichts ist die lateinische Prosalegende, welcher der Dichter bald mehr bald weniger, im ganzen jedoch mit ziemlicher Treue gefolgt ist. Ich habe die entsprechenden Stücke nach 2 Wolfenbüttler Handschriften Helm. 396 fol. (Bl. 169-183) und Helm. 504 quart. (Bl. 10-36), neben den Text des Gedichts gesetzt; und zwar habe ich die erstere Handschrift zu Grunde gelegt, die abweichenden Lesarten der anderen aber in Klammern beigefügt.

:

Die Legende der heiligen Katharina hat im deutschen Mittelalter vielfach poetische Behandlung gefunden. Unsere Bruchstücke stimmen weder mit der von J. Lambel Germ. VIII, S. 129 ff. veröffentlichten Katharinen Marter noch auch mit den dort angegebenen anderen Bearbeitungen, soweit die dort gemachten knappen Angaben einen Schluß zulaßen, überein. Ebenso wenig mit dem von E. Steffenhagen aus einer Königsberger Handschrift in Haupts Zeitschrift XIII, S. 539 ff. veröffentlichten Bruchstücke.

Nachzutragen sind noch zwei niederdeutsche Gedichte, von denen das eine die Bibliothek zu Wolfenbüttel, das andere die zu Hannover besitzt. Über das letztere in einer Handschrift des XV. Jahrhunderts cf. E. Bodemann, die Handschriften der königl. öffentl. Bibliothek zu Hannover S. 620, wo Anfang und Schluß des Gedichts mitgetheilt ist. Demnach stimmt es von kleineren Abweichungen abgesehen im ganzen überein mit dem von Oscar Schade aus 2 Kölner Drucken veröffentlichten Gedichte auf die heilige Katharina*).

*) O. Schade, Geistliche Gedichte des XIV. und XV. Jahrhunderts vom Niederrhein S. 110 ff.

Das Wolfenbüttler niederdeutsche Gedicht steht in einer Papierhandschrift des 15. Jahrhunderts in Duodez (Helm. 1086 Bl. 48–68).

(I")

Der Anfang lautet:

Dut is de passie van der hilghen yuncfruwen sunte katherinen.

Do Maxcencius was to Romen to keyser koren

vnde den strit yeghen Constantino hadde vorloren,

do wolde he syn herteleyt

wreken yeghe de cristenheyt.

he bod to synem houe al ghemeyne,

beyde grot vnde cleyne,

dat se scholden to houe komē

etc. etc.

der Schluß:

Dat wy dar moten komen alghemeyne,

des helpe vns god vnde de yuncfruwe reyne,

dat he vns nicht late steruen,

we en moten erst goddes hulde verweruen.

des helpe vns god vnde syne namen dre, (dre namen?)
de vader de sone vnde de hilghe gheyst. Amen.

WOLFENBÜTTEL.

vnde iz got bliuē tet

dorch guter låte bet.

uf zien

daz mach des menschen zunge gewalden, der sich an got wil gehalden.

*) Maxencius der sprac do

der maget mit listen zo:

mich dunket an dime sinne wale; ouch meldet dich dines selues zale: hettes du uon dinen ersten iaren mit den meistern, de mit vns warn, zo vnsen bůchen gesezen,

sich ne torste nemant wider dich vermezen.

Nu saltis alsus beiten,

biz wir dich (1) offer bereiten.

Also wi daz hauen getan,

so saltu mit vns zo houe gan.
Sus tete er se mit listen bliuen
vñ liez al de wilen breue scriuen.
de sante her ouer al de lant,
dar man de besten meistere vant,

*) Bunt verzierte Initiale.

PAUL ZIMMERMANN.

Bl. 171, c (14, a). Desine igitur talia predicare, que nulla valent racione comprobari. Stupens imperator in verbis puelle ait: Quantum ex verbis tuis adverti fas est, si nostrorum philosophorum gymnasiis a primis annis erudienda persedisses, nullo inferior in doctrina patuisses et deorum nostrorum numina divinitatis honore vacua nequaquam astrueres. Dum ergo incepta (sacra) peragimus, te interim nos opperiri oportet, quia nobiscum itura es ad pallacium et regiis honoranda muneribus, si nostris acquiescis iussionibus.

Hec dicens accito clanculum (clausulum) nuncio misit litteras regio annulo signatas per infra (circa) iacentes provincias ad omnes rethores et gram

[blocks in formation]

maticos et quibus in doctrina fama celebrior nomen acquisierat, ut hii omnes ad pretorium Alexandrinum sine recusacione occurrant.

177, d (16, b). Stant ex adverso oratores pomposo eloquencie (eloquencie pompose) fastu (17, a) tumentes: stat et puella fidens in domino. Illi torvo vultu inbecillam (inbecillem) etatem contuebantur, ista corde tacito auxilium de celo postulabat. Stomachatur tyrannus, quod diem ingrato consumant silencio.

:

Cui puella tu (inquit) imperator pugnam istam haut (aut) equo iudicio preordinasti, contra unam puellam quinquaginta oratores opponens, quos eciam regiis muneribus in premium victorie donandos promittis: me autem donativum nullum exspectare iubes. Ego vero huius quodcunque fuerit certaminis premio diu fraudari non timeo. Erit ipse mihi premium, in cuius nomine pugnatura campum istum aggredior, Christus dominus, qui est spes (et corona) certancium. Unum a te quero, quod mihi negare iure non potes, ut, si mihi sors victoriam contulerit, deum meum vel tunc credulus adorare non differas.

Indignatus ad hec tyrannus: Non est, inquit, (173, a) tuum nobis ponere (imponere) condicionem: de credulitate mea cura te nulla sollicitet. Tu age, quod agis; nobis instat videre, an deus tuus victoriam tibi annuerit. Sic puella ad oratores conversa dicit: postquam premiis incitati huc ad disputan

[blocks in formation]

dum convenistis, seniores et hic confluentem turbam ad audiendum spectare videtis, turpe est professionis vestre nomen et coronam tacendo amittere.

Si quis est in vobis aut attica (ac cita) eloquencia preditus aut latina oracione imbutus, proferat in medium, quod animo concepit. Hic unus, qui et natu prior et rethorum (17, b) peritissimus videbatur, respondit: Te pocius primum audire debemus, cuius causa laboriosum iter aggredi compulsi

sumus.

173, b (18, a) Hunc discipuli sui

nocturna fraude sublatum mentiti sunt post triduanam sepulturam triumphata morte surrexisse; et ad cumulum firmamentorum suorum in celum ascendisse testificati (testati) sunt. Ad hec virgo respondit: Ego principium oracionis mee iure ab ipso cepi, qui (173, c) est rerum omnium principium, fons et origo bonorum, per quem deus pater hanc inexplicabilem mundi formam, cum non esset, condidit, qui sane omnia et me et te inter omnia creavit et, ut multa paucis includam, ipse (est), ex quo omnia, in quo omnia, per quem omnia (18, b) visibilia et invisibilia

constant.

173, c (18, b). Nam cum iure omni inestimabiles sint divicie dei maxime in honore sui nominis approbando provo

Diese Worte nicht ganz sicher gelesen, da die obersten Theile derselben

fehlen.

[blocks in formation]

candis ad fidem hominibus, maiestas vera ostenditur, ubi virtus imperiosa mortuis vitam refundit, cecis lumen restituit. Huius nimirum est (nimirum singulariter) admiranda deitatis potencia, qui non magicis carminibus, sed (19, a) sola divina potencia mor || tuorum (173, d) spiritus revocat ad corpora, cuius potenti virtute claudis gressus redditur, leprosi mundantur. Que si ab eo gesta non creditis (credis),

fieri ab hominibus in nomine eius vel certe multociens facta cognosce. Qui si deus non esset, mortuis vitam (esset vitam) dare non posset: si homo non fuisset, mori ut homo non potuisset.

175, c (20, b) Hec et alia multa cum (dum) virgo beatissima dissereret stupefactus rethor et cuncti oratores, quid contra dicerent (hiscerent) nesciebant, sed turbati atque (et) confusi manifesta dei virtute invicem se contuentes obmutuerunt. Quibus indignatus (21,a) imperator cum furore nimio sic ait: Quid vos ignavi et degeneres hebetatis sensibus sic obmutescitis? Siccine vos debilitatis (viribus) virtus feminea perdomabit? Num (non) satis superque esse (poterat) ad ignominiam omniam phylosophorum, si quinquagene aut eo amplius femine verbis unum e vobis evicissent? Nunc autem o (ut) pudor

*) Die gesperrten Worte nicht mit Sicherheit gelesen, da nur die Spitzen der Buchstaben erhalten.

[blocks in formation]
« السابقةمتابعة »