> Zij gaan eenige passen voor de legerteekens uit" (ante signa modico intervallo velites eunt). Zij dragen," vervolgt hij, met de linkerhand een schild van drie voet; met de regter pieken, die zij van verre werpen; en aan hun draagband eenen spaanschen degen. Moeten zij man tegen man vechten, dan nemen zij hunne pieken in de linkerhand en grijpen het zwaard."

Zie ook ROCQUANCOURT, Cours élémentaire

Hun naam komt niet, zoo als door sommige Etymologen beweerd wordt, van volites, à volando, af, hetgeen men door Voltigeurs zou kunnen vertalen, maar werd hun gegeven, omdat zij onder standaards streden, ante signa, sub velis of vexillis, en niet onder de adelaars der legioenen. Ja, zelfs toen zij bij

pages 99, 100, 101, 102.

Keizer NAPOLEON I deed den naam van Véliten weder herleven. Nadat hij zich met het keizerlijke purper had omhangen, gaf hij allengs aan zijne garde, die getrouwe en dappere lijfwacht van den cersten veldheer van den nieuweren tijd, zoo in getal als soort aanzienlijke uitbreiding. In 1305 voegde hij daarbij twee Bataillons en twee Escadrons véliten, die in het volgende jaar tot een Regiment vereenigd werden. In 1807 werd nog een bataillon véliten van Florence, en een van Turijn opgerigt. Uit deze korpsen en eenige anderen ontstond de jonge garde. In 1812 vindt men reeds drie Regimenten véliten. Zij waren, in den regel, uit de zonen van onbemiddelde burgerlieden zamengesteld, die den leeftijd nog niet bereikt hadden om bij het staande leger aangenomen te worden. Men verwarre hen niet met de regimenten pupillen, die eerst in 1811 werden opgerigt.

Bij het Nederlandsche leger werden onder Koning LODEWIJK, bij besluit van den 5den Julij 1809, insgelijks véliten gevormd. Er was een Legioen véliten van acht Bataillons. Zij waren zamengesteld uit de jongelingen, die uit de gestichten van liefdadigheid ontslagen waren, en droegen de jagers-uniform, doch de galons waren van zilver of wit katoen. Hunne soldij, de distributiën, de dienst en de administratie, waren gelijk aan die voor de overige Regimenten Infanterie aangesteld.

In Rotterdam ontstond eene volksbeweging, toen men aldaar de jonge lieden uit de Godshuizen verzamelde, om ze naar Utrecht weg

te voeren.

Zie KRAIJENHOFF, Bijdragen tot de Vaderl. Gesch. van de belangrijke jaren 1809 en 1810, bl. 12 en volgende. A. A. A.

Veliten waren in de Romeinsche legers, onder de Republiek en vóór de Dictatuur van MARIUS, ongeregelde ligte troepen, doch zij werden daarna, bij de zamenstelling der legioenen, als geregelde troepen gebruikt. TITUS

een afzonderlijk corps, nu eens aan het front, dan eens aan de vleugels; maar altijd met hunnen standaard, signa aut vela. Zij begonnen den strijd door voorposten-gevechten of schermutselingen, bij de Romeinen Velitatio geheeten. Gedurende het gevecht hadden zij geen vasten post, maar stonden dan eens vooraan, dan eens in de achterhoede, somtijds in de gelederen.

TACITUS zegt: Een gedeelte der Veliten wordt onder de soldaten van het eerste gelid geplaatst, de overigen staan achterwaarts." Hij berigt ons, Lib. 26, Cap. 4, dat zij in het beleg van Capua, door HANNIBAL'S benden verdedigd, voor het eerst te paard streden, en in de legioenen werden ingelijfd. De sterksten en vlugsten onder hen werden toen door de ruiters achter op het paard genomen, waar zij bleven zitten tot zij den vijand onder het bereik hunner werpschichten gekregen hadden. Eensklaps werden zij nu van ruiters in voetknechten herschapen, grepen de vijandelijke ruiterbenden aan, en wierpen met kracht hunne schichten. De nieuwheid dezer tactiek verraste en bragt den schrik onder de vijanden; de Romeinsche ruiterij drong op de Campaniërs en Carthagers in, en rigtte eene groote slagting onder hen aan."

Toen MARIUS eenige hervorming in de zamenstelling der legioenen bragt, hielden de Veliten op een deel daarvan uit te maken. Het schijnt zelfs, dat zij afgeschaft werden, en hunne dienst bij de voorhoede, en als scherpschutters, aan huurbenden, Baléariers, Crétensers of Thraciers toevertrouwd werd. Zeker is het, dat men hen sedert in de geschienis niet meer aantreft.

Keizer NAPOLEON I bragt hen weder in gebruik bij het vormen van de Keizerlijke Garde. Bij besluit van 29 Julij 1803, voegde men een battaillon Vélites bij elk der twee regimenten grenadiers en jagers. In 1805 werden nieuwe corpsen gevormd, onder anderen de Vélites te paard, en twee nieuwe bataillons

de Holl., T. II, p. 309, V. METEREN, B. V. bl. 114, HOOFT, Nederl. Hist. B. X. bl. 446, GOUTHOEVEN, Chron. v. Holl., D. II, bl. 119, HUGO GROTIUS, Annal., Lib. II, p. 50, VELIUS, Chron.v. Hoorn, bl. 444, gewag van 's Landvoogds krankzinnigheid; alle schrijven zijnen dood aan eene pestachtige ziekte, of aan de pest zelve toe. VAN REYD alleen voegt er bij, dat DE REQUESENS met een haestige pest ook spraec ende verstant verloor, sodat hy geenen naevolger noemen konde, daer toe hem de Coningh ghevolmagticht hadde."]

Orde van de Eikenkroon (II.; bl. 88). Op de vraag van RYMER, aangaande de Instelling en Statuten van de Luxemburgsche (niet Nederlandsche) Orde van de Eiken Kroon, diene het navolgende tot inlichting:

▸ Arrêté Royal Grand Ducal du 29 Décembre 1841, Litt. A, portant institution pour le Grand-Duché de Luxembourg,d'un Ordre dela Couronne de Chêne.

Nous GUILLAUME II, par la Grâce de Dieu, Roi des Pays-Bas, Prince d'Orange-Nassau, Grand-Duc de Luxembourg, &c. &c. &c. ;

Voulant Nous mettre à même de pouvoir recompenser, par des distinctions honorables, les services civils ou militaires spécialement rendus par Nos sujets Luxembourgeois, ainsi que les succès d'artistes distingués;

Avons arrêté et arrétons ce qui suit:
ART. 1er.

Il est institué pour Notre Grand-Duché de Luxembourg, un ordre portant le nom d'ordre de la Couronne de Chêne.

Cet ordre pourra, dans des cas particuliers, être accordé à des étrangers. ART. 2.

Nous Nous déclarons Grand-Maître de cet ordre. La grande Maîtrise est inséparable de la couronne grand-ducale.

ART. 3.

L'ordre de la Couronne de Chêne se compose de quatre classes. Les chevaliers de la 1re classe portent le titre de Grand-Croix. Ceux de la 2me classe portent celui de chevaliers de l'Etoile de l'ordre. Ceux de la 3me classe portent celui de Commandeur. Et ceux de la 4me classe portent simplement celui de Chevaliers.

ART. 4.

Toutes les nominations à cet ordre appartiennent au Grand-Maître.

ART. 5.

La décoration de l'ordre consiste en une

étoile formée de quatre branches d'argent portant au centre d'émail vert, un W d'or surmonté de la couronne royale grand-ducale avec notre légende: Je Maintiendrai, également d'or, sur émail rouge.

Autour de la légende se trouve la couronne de chêne qui donne son nom à l'ordre.

Le bijou de l'ordre est formé d'une croix à quatre branches en émail blanc, garnies d'or, portant, au centre, un W, surmonté de la

couronne royale grand-ducale d'or, sur un fond d'émail vert.

Le ruban est jaune orange moiré, avec trois raies de couleur verte foncée.

ART. 6.

Les marques distinctives sont :

Pour les Grands-Croix:

La décoration de l'ordre placée sur le côté gauche et le bijou de l'ordre suspendu, en écharpe, à un ruban large de quatre doigts et descendant du côté droit vers le côté gauche. Pour les chevaliers de l'Etoile de l'ordre: La décoration de l'ordre placée sur le côté gauche et le bijou de l'ordre porté au cou, en sautoir, avec un ruban large de trois doigts. Pour les Commandeurs:

Le bijou de l'ordre porté au cou, en sautoir, avec un ruban large de trois doigts. Pour les Chevaliers:

Le bijou de l'ordre avec un ruban large de deux doigts à la boutonnière.

ART. 7.

Le Grand Maître de l'ordre a, seul, le droit de prononcer le déchéance d'un de ses membres. ART. 8.

Nous Nous réservons de prendre ultérieurement telles dispositions que nous jugerons convenable pour l'établissement des Statuts de l'ordre de la Couronne de Chêne. S'il y a lieu, et afin que personne n'en ignore, Nous ordonnons que le présent arrêté soit inséré au Mémorial législatif et administratif du Grand-Duché de Luxembourg, et copie envoyé à la Régence Royale Grand-Ducale. La Haye, le 29 Decembre 1841.

Signé GUILLAUME. Pour expédition conforme Le Chancelier d'Etat par interim Signé DE BLOCHAUSEN."

Besluit van den 8sten Julij 1845, No. 1395. > Nous GUILLAUME II, par la grâce de Dieu, Roi des Pays-Bas, Prince d'Orange Nassau, Grand-Duc de Luxembourg, etc. etc. etc.

Vu Notre arrêté du 29 Décembre 1841, Litt. A, portant création de l'ordre de la Couronne de Chêne.

Avons trouvé bon de statuer et statuons ce qui suit:

Tous les membres de l'ordre de la Couronne de Chêne, à quelque classe de cet ordre qu'ils appartiennent, sont tenus de prendre les dispositions nécessaires, afin qu'en cas de décès, les insignes dont ils auront été révêtus, soient renvoyés à la chancellerie d'Etat du Grand Duché de Luxembourg à la Haye. L'exécution du présent arrêté, etc.

(Signé) GUILLAUME." S. F. K.

[Een afschrift van het besluit ter instelling der Orde van de Eikenkroon werd tevens medegedceld door den Heer L. VAN BAKKENES, te Amsterdam, en

van den Heer WEITZEL, te's Hage. Naar opgave van B. J. A. M., is het genoemde besluit opgenomen in het Luxemburgsche Verordnungs- und Verwaltungsblatt.]

Orden van St. Olaf en van Nichen Iftehar. De Turksch Keizerlijke orde van Nichen Iftehar of van verdienste is niet dezelfde als die van de Halve Maan. De statuten van de laatste zijn bekend en opgeteekend in de Geschiedkundige Beschrijving der oudere en nieuwere thans bestaande Ridderorden, zoo in als buiten Europa, door G. L. DE ROCHEMONT en J. BISSCHOFF, bl. 280. De statuten van de eerste daarentegen zijn tot heden toe onbekend. Het verschil tusschen beide orden is te zien op de plaat XLII, fig. 2 en 3, die bij het bovengenoemde prachtwerk, met nog vele andere, gevoegd zijn.

LEGENDO ET SCRIBENDO.

De Orde van Nichan Iftihar is volstrekt niet dezelfde als die van de Halve Maan, welke in 1799 door SELIM III is ingesteld. De ridderorde des roems komt het eerst voor den 19den Aug. 1831. Het ordensteeken der 1ste klasse bestaat in een médaillon, van rondom met brillanten bezet, waarop het Tughra des Sultans staat, met het opschrift: Nischani iftichar (teeken des roems). Het onderscheid van de verschillende klassen kan men zien aan de

waarde der versierselen, terwijl de laatste uit de eenvoudige médaille bestaat. (Cf. Gen. Hist. Stat. Alm.)

C. A. C.

[Wat de St. Olafs orde betreft, zoo mcent C. & A., dat zij voor weinige jaren eerst is ingesteld.]

Spreekwijzen. Maandagsche spoed Is zelden goed" (II.; bl. 88); Volksbijgeloof. 't Zal misschien eene verandering zijn van het oudvaderlijke versje:

Haastige spoed Is zelden goed.

Zonderling is het mij echter voorgekomen, dat in Duitschland, waar ik mij eenige jaren heb opgehouden, en bepaaldelijk in die streken, waar het Wetboek Napoleon niet gebruikt werd, deze spreuk wel degelijk in aanmerking wordt genomen. In die streken toch, wordt een huwelijkspaar alléén door een' Predikant getrouwd, zonder dat zich de civiele authoriteit daarmede behoeft te moeijen.

Nu zal nimmer zulk een huwelijkspaar op Maandag in den echt worden verbonden omdat elk Duitscher zegt:

,,Montag wird keine Wochen alt." Ik zelf moest er mij aan onderwerpen, omdat men, hoe verlangende ik ook was, dien dag in 't huwelijk te treden, mij zoovele geschiedenissen wist op te disschen van paren, op dien dag getrouwd, die slechts kort geleefd hadden, of wier huwelijksband spoedig werd opgelost, dat ik geduldig tot Dingsdag wachtte. Intusschen heeft het ook zijn goed en nut; D. III.

want heeft men Maandags iets belangrijks vóór, dan denkt men er des Zondags te veel over, zoodat die aan God gewijde dag daardoor verontrust wordt en er dus geen zegen op volgen kan.

[FREDRIK laat zich op dit punt aldus hooren: „De aanleiding tot het versje: Maandags spoed gaat zelden goed is verklaarbaar uit de omstandigheid, dat de Maandag, met betrekking tot onze dagelijksche bezigheden, eigentlijk is de eerste dag van de week, de overgang van de rust tot den arbeid. Ik geloof" dus vervolgt hij -,, dat er, naar den regel, bij iedereen in meerdere of mindere mate eene soort van weêrzin of van onopgewektheid bestaat om op Maandag het aanbevolene werk dadelijk met al den ijver, die vereischt wordt, aan te vangen. De geest is dan afgetrokken door de nog levendige herinnering aan de vermaken, of het ligchaam gevoelt zich afgemat door de vermoeijenissen van den vorigen dag...."

Zoodat, indien wij hem goed begrijpen, FREDRIK van oordeel is dat Maandag tot een dag van rusten moest verheven worden.

BAVO herinnert ons het spreekwoord: Zondags spoed gaat zelden goed en bedient zich van die aanleiding, om onze vrome vaderen wegens hun eerbied voor den Christelijken Sabbath eens hartelijk uit te lagchen. Dit zou BAVO's naamgenoot immers wel in hem afgekeurd hebben.

Eindelijk werd ons nog een staaltje van Weêrwijsheid (zie DE NAVORSCHER, III.; bl. 3) ingezonden, maar dat betiteld was:

Maandagsch bijgeloof. Als bijdrage tot het maandagsch bijgeloof kan de regel strekken :

Een maandagsche maan
Brengt zelden veel goeds aan.

C. & A.

11