صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني

menta, desumpta a sententiae sensu et apta significatione suadent alteram quam in textum recepit Trench. This reading, though supported by inferior MS. authority, I must yet think preferable to the more commonly received Carnis tropaeo accingere. Had we the words carnis tropaeum alone, they might be iust capable of explanation and iustification, such as that which Clichtoveus gives: Christus per carnem assumptam debellato diabolo victor evasit, ipsamque glorificatam carnem demum coelo intulit. But accingi tropaeo it seems impossible to believe that St Ambrose wrote, especially as the presence of the word is so easily explained on the supposition that as the more familiar word it displaced the rarer stropheum this strophium or stropheum being a girdle or belt worn about the loins. (στρόφιον dimin. of στρόφος, from στρέφω. It needs not to observe how full are the Latin hymns, and the earliest the fullest, of Greek words: nor has the objection of some, that it would be strophium and not stropheum, any force, as the Latin Christian poets continually violate the quantity of the Greek words which they use. It needs but to refer to such well-known examples as paraclitus, (ñapáxλntos,) and paraclisis, (napáxλnoiç.) See Daniel v. 1, p. 14. Confirmat

quoque scripturam Fulgentius in Sermone de S. Stephano: Christus sempiternae Deitatis maiestate servata, servile cinctorium carnis assumens in huius saeculi campum pugnationis intravit. Imago qua incarnatio Christe cum cingulo comparatur, fluxit opinor e loco Joann. 13, 4: et cum accepisset linteum praecinxit se. Nam et illud linteum humilitatis et amoris erat sicut ipsa incarnatio. Ita Gregorius in hymno Rex Christe v. 19: tegmen salusti carneum. 24. R. A. B. G. M. perpeti, quod recipiendum. 26. C. M. sperat. Die Form spirat ist aus der Bauernsprache der ältesten Handschriften stehn geblieben, wahrscheinlich weil sie auf spiramen v. 10 bezogen wurde. At spirare, uno codice excepto, ubique cum legatur, tenendum est. Et sanę eleganter dictum est: nox spirat lucem, quippe quae antehac tenebras spiravit et umbras. 27. C. interpolat. 28, G. fidesque. M. ex codice Stuttg. saec. 15. hanc adnectit doxologiam: Deo patri sit gloria eiusque soli filio, cum spiritu paraclito, et nunc et in perpetuum. Sie steht der Zeit des Ambrosius näher als die Doxologie bei Tomasi und Daniel. At debet nobis V. D. argumenta. Ceterum in hoc doxologiarum capite vix ac ne vix quidem certi quid emergit.

4. Ca. P. talis decet 7. Ca. P. factum caro 24. Ca. P. perpeti.

4. Affert M. locum Leonis Serm. 21, 2: talis nativitas decuit Dei virtutem et Dei sapientiam Christum. Addo alium eorundem sermonum de nativitate Christi: Quod nova nativitate natus sit, conceptus a virgine, natus ex virgine, sinë paternae carnis concupiscentia, sine maternae integritatis iniuria, futurum hominum salvatorem talis decebat ortus. Ut mihi videtur, Leo carmen Ambrosii recogitavit. 10. M. confert locum Hymni de S. Agnete, quem Ambrosii esse putat. v. 10: claustrum pudoris auxerant. 11. M. Unter virtus ist hier Christus verstanden, welcher Dei virtus heisst (1 Cor. 1, 24.) und vexilla virtutis sind eine Gleichstelle zu vexilla regis, d. h. Christi. Et acceptus erit Monio locus ipsius Ambrosii de fide II. p. 447: Verbum dicitur, Dei virtus dicitur, dicitur Dei sapientia. Adde p. 453. Sed codices favent scripturae virtutum, quod cod. Friburg. saec. 15. recte explicat miraculorum. Nec concedimus Monio: vexilla miraculorum kann man wohl nicht sagen. Est praeterea alia loci interpretatio, ab Ambrosio haud aliena. Ambros.

ac

de interpr. Job. I. p. 655: Nondum venerat Christus cui soli servabatur magnarum praerogativa virtutum, quia ipse est virtutum principium. 12. 14. Ambros. de instit. virg. II. p. 257: Christus vas per quod descenderet elegit, templum pudoris. ib. p. 272: Puriorem carnis suae generationem reperire non potuit, quam ut aulam virginis dedicaret. 13. M.: Nach diesem Verse hat E (cod. Lichtenth. saec. 14.) eine divisio, was sich auf ihre Ueberschrift bezieht: ad vesperam in Nativ. Domini; der zweite Theil des Liedes wurde also zur Mette oder zu den laudes gesungen. 15. Ambros. de fide p. 508: Moris est in divinis scripturis geminam in Christo significare substantiam. Trench: the giants of Gen. vi. 4, were, cording to the interpretation of the early Church, geminae substantiae; the sons of God from whom they were born (ver. 2) being understood as Angels, who formed unions with the daughters of men. This passage so understood must be brought into connexion with Ps. xviii. 6, (Vulg.) xix. 5, (E. V.) before we can enter into the full meaning of this line. In the double substance of the giants, thus born of earth and of heaven, Ambrose sees a resemblance not se remote but that he may use it, to him who in like manner was of twofold nature, divine and human. Perhaps he would hardly have dared trace an analogy, had he not been emboldened thereto by the words of the Psalmist, referred to above, in which he san an undoubted reference to the earthly course of the Lord. In a passage from his treatise De Incarn. Dom., c. 5, he unfolds his meaning at full: Quem [Christum] quasi gigantem

Sanctus David propheta describit, eo quod biformis geminaeque naturae unus sit consors divinitatis et corporis: qui tanquam sponsus procedens de thalamo suo exsultavit tanquam gigas ad currendam viam. Sponsus animae secundum Verbum: gigas terrae, quia usùs nostri officia percurrens, cùm Deus semper esset aeternus, Incarnationis sacramenta suscepit. 22. M.: Die Auferstehung des Fleisches ist die Trophäe Christi, der Tod des Fleisches jene des Teufels, daher sagt Augustin. sermo 263, 1. trophaeo suo diabolus victus est. Eine ähnliche Stelle bei Prosper de provident. v. 444:

et de carne novum referentem carne trophaeum. Paulini Nol. natal. 11. 654 bei Muratori anecd. I.

men.

corporeum statuit coelesti in sede trophaeum,
vexillumque crucis super omnia sidera fixit.

Wie hier mit caro, corpus und crux, so wird trophaeum auch mit spina und gloria verbunden, wird aber mehr in alten als in neuen Liedern gebraucht. Die Griechen stellen die Worte τρόπαιον κατὰ δαιμόνων als christlichen Gegensatz des heidnischen Ausdrucks τρόπαιον κατ' ἐχθρῶν auf. Eusebi hist. eccles. 5 praef. Es wurde damit der alten Volkssitte eine christliche Bedeutung gegeben wie den mythologischen NaDaher kommt auch τρόπαιον τοῦ σταυροῦ schon in den Constit. apost. 8, 12 vor, und Euseb. orat. in Constantin. 9 nennt es σωτήριον τρόπαιον, μέγα τρόπαιον, σωτήριον σημεῖον, weil der Teufel damit in die Flucht geschlagen wurde. Justin. dial. cum Tryph. c. 90 nennt es auch onustov tou σtaupoũ, was im Lateinischen häufig durch signum crucis ausgedrückt wird. ·Bei Goar rit. Graec. p. 405 steht: ρóжalov juin κατὰ τοῦ διαβόλου τὸν τοῦ σταυροῦ σου τύπον δέδωκας. Ter tullian. adv. Marcion. 4. 20. cum ultimo hoste morte praeliatus per trophaeum crucis triumphavit. In diesem alten Gedankenkreise bewegt sich obiges Lied, denn die Stelle hat folgenden Sinn: Christus, der Gott dem Vater als Schöpfer gleich ist, hat mit der Auferstehung des Fleisches die Schwächen unsers Körpers umgeben und mit ewiger Kraft gestärkt (weil der auferstandene Leib nicht mehr stirbt, sondern ewig lebt). Ambrosius braucht manchmal den Infinitiv mit dem Particip wie die Griechen den Aorist, nämlich als historischen Infinitiv. Dolemus in omnibus dissentire. Cingere non est Infinitivus, sed Imperativus Passivi ,,werde gegürtet, gürte dich." Porro non resurrectionem corporum tangit poeta, a materia carminis prorsus alienam, sed incarnationem Christi. Iam Clichtoväus verum vidit: Christus per carnem assumptam debellato diabolo victor evasit. Quam sententiam expressit Ambr. de fide p. 488: Suscepit carnem, ut quasi homo vinceret.

[ocr errors]

Gre

25-28 M. nox ist die Nacht des Judenthums nach Matth. 13-16. und des Heidenthums, welche durch die Taufe (illuminatio) verschwand. Die Taufe wurde illuminatio genannt, weil die Ungetauften in der Finsterniss der Seele sitzen. Athanas. in ps. 138, 21. 1 Thess. 5, 5. nox interpolet bezieht sich auf den Teufel, denn Gregor. Naz. or. 38. p. 617, sagt vom Teufel: ὁ διὰ τὴν λαμπρότητα ἑως φόρος, σκότος διὰ τὴν ἔπαρσιν γενόμενος. Ebenso orat. 42, p. 679. gor. M. moral. 4, 6. antiquus hostis dies est, per naturam bene conditus, sed nox est, per meritum ad tenebras delapsus, Der Sinn des Liedes ist: Juden- und Heidenthum hoffen in Christo auf ein neues Licht, das die Finsterniss des Teufels nicht verfälschen, sondern welches durch beständigen Glauben leuchten soll. Den Ausdruck braucht ebenfalls Ambros. hexaem. 1, 10. sine interpolatione noctium dies perpetuus ille remunerationis aeternae futurus est. Nobis poeta hanc canit sententiam: Ad Christum usque sedebat populus in tenebris. Iam Christus nascitur, iam tenebrae lucis radio illustrantur et ita, ut vetusta illa nox lucem iterum offuscare nequeat *).

Saeculum Sextum.

Illuxit orbi iam dies. De Epiphania.

Illuxit orbi iam dies Corusca tot miraculis, In quo recurso tempore Signis Deus se prodidit. 5 Mitis benignus arbiter

Haec cuncta fecit provide, Humana mens ne falleret, Sed se colendum crederet. Rogatus est ad nuptias, 10 Aqua replevit hydrias, Sermone Christi concite Mutavit unda originem.

Stupent fluenta gignere. Natura quae non contulit, 15 Pallor ruborem parturit Et vina currunt flumine.

20

Johanne Baptista sacro
Implente munus debitum
Jordane mersus hac die
Aquas lavando diluit.

Non ipse mundari volens
Ex ventre natus virginis;
Peccata sed mortalium
Suo ut fugaret lavacro.

*) Quam magni habitus sit hymnus: Veni redemptor ab hominibus medii aevi luculenter ostendit historia, quam refert Chronic. Hildesheim. a. 1315 (Pertz. Monum. VIII. p. 869). Item ordinavit (Otto Episc.) duas faculas annis singulis per totum Adventum ob reverentiam hymni Veni redemptor in choro nostro in perpetuum ad Completorium incendendas et ardendas et cui libet scolari in eodem completorio praesenti etiam unde cunque venienti unam similam per propositum nostrum tribuendam.

25 Dicente patre,,quod meus
Dilectus hic est filius"
Sumensque sanctus spiritus
Formam columbae caelitus.

Hoc mystico sub nomine 30 Micat salus ecclesiae, Persona trina consonat; Unus Deus per omnia.

Debetur carmen Monio I. p. 77. Hs. der Stadtbibliothek zu Trier No. 1418 des 8. Jahrh. in einer Hymnensammlung. Ein altes und seltenes Lied, denn es ist aus dem 5. Jahrh. und ich habe es sonst nicht angetroffen. Dieser Hymnus hat die genaue metrische Form wie: Illuminans altissimus, aber nicht die gedankenreiche Kürze, wodurch sich die Lieder des h. Ambrosius auszeichnen. Vs. 12 kommt auch in dem Hymnus des Sedulius vor. Ich halte jedoch obiges Lied, weil es metrisch richtiger ist, für älter als den Hymnus des Sedulius. Accedit aliud quid ad antiquitatem carminis comprobandam. Celebrat Epiphaniam uti baptismum Christi et virtutum eius natalem; contra magorum nulla iniicitur mentio. Quod cum antiquissimi temporis, tum orientalis ecclesiae vel Ambrosianae iure dixeris indicium. Nam ecclesia Romana a saeculo quinto medio adorationem per magos factam una cum baptismo et miraculis celebrare consuevit. Superat carmen Sedulii, immo Prudentii aetatem. Porro si Sedulius mutuatus est verba mutavit unda originem, haec ipsa imitatio, ut est apud hymnographos, insinuat carminis auctorem celebratissimum. Neque amplius de Ambrosio dubitandum est hymni parente, si meditamur locum Cassiodori in Psalm. 74, v. 8. 11. p. 241. ed. Garet. Vinum in divinis

scripturis significat coeleste mysterium, sicut in illis hydriis factum est: ut latices fontium ruborem vini, mutata, qualitate, susciperent; quem natura non habuit. Unde beatus Ambrosius' in hymno sanctae Epiphaniae mirabiliter declamavit, splendidissima luce verborum. Sane editores Maurini intelligunt Hymnum: Illuminans altissimus, sed disputatio eorum satis imbecilla est. Exscriptis verbis Cassiodori (quae ad carmen supra scriptum pertinere nemo non videt) haec habent: Ex hymnis autem duobus, quibus mysterium Epiphaniae etiam nunc habetur, alter, quem in eius diei officio canit ecclesia, Sedulii est, alter vero in Breviariis ordinis Cisterciensis, nec non in postremis Ambrosianorum operum editionibus exstat. In quem cum aptissime quadrent citata verba Cassiodori, non dubitavimus eundem inter legitimos tanti doctoris foetus admittere. At nos vehementer dubitamus. Iam novimus carmen in quod verba Cassiodori optime quadrant, nec moramur priores Ambrosii editores a critica diligentia satis alienos. Si rem ad vivum resecamus, Maurini duos tantum noverunt Epiphaniae hymnos: alter Sedulii est, ergo

« السابقةمتابعة »