Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus 25 nostris. Enti flâz uns unsro sculdi, sama sô uuir flâzzamês unsrêm scolom. makannôtduruft allero manno uuelihhemo, sih selpan desêm uuortum za pidenchenne, daz allero manno uuelih sînemu kanôz enti sînemu prôder er allemu hugiu enti hercin sino missitâtî flâzze, daz imu der truhtîn sama deo sino flâze. danna er demu sinemu kanôzze flâzan ni uuili, 30 danna. danna er qhuidit 'flâz uns sama sô uuir flâzamês.'

Et ne nos inducas in temptationem. Enti ni princ unsih in chorunka. ni flâz unsic, truhtin, den tiuval só fram gachorôn sôso sin uuillo sî, ûzzan sôso uuir mit dînera anst enti mit dînêm ganâdân ubaruuehan mekîn.

35 Sed libera nos a malo. ûzzan kaneri unsih fona allêm suntôn, kalitanêm enti antuuartêm enti cumftichêm. Amen.

LVI.

WEISSENBURGER CATECHISMUS.

Fater unser, thuțin himilom bist, giuuîhit si namo thin. queme richi thîn. uuerdhe uuilleo thin, sama sô in himile endi in erthu. Broot unseraz endi farlâz uns sculdhî unsero, sama sô uuir

emezzigaz gib uns hiutu. farlâzzem scolom unserêm. 5 lôsi unsih fona ubile.

endi ni gileidi unsih in costunga. auh ar

Fater unser, thû in himilom bist, giuuîhit sî namo thîn. Gotes namo ist simbles giuuihit: auh thanne uuir thiz quedhem, thanne bittem uuir, thaz sin namo in uns mannom uuerdhe giuuîhit thuruh guodiu uuerc.

Queme richi thin. Richi gotes ist simbles endi eogihuuàr: thes 10 bittem uuir thoh, thanne uuir thiz quedem, thaz gotes rîchi si in uns endi thes diufles giuualt uuerdhe arfirrit fona uns.

Uuerdhe uuillo thîn sama sô in himile endi in erthu. Thes sculun uuir got simbles bitten, thaz sin uuilleo uuerdhe samalih in erdhu in mannom, sôso her ist in himile in engilom, cithiu thaz man in erthu sînan 15 uuilleon giuuurchen megin sama sô engilà in himile magun.

20

Broot unseraz emetzigaz gib uns hiutu. Allo mannes thurfti sintun in themo brôtes namen gameinito, thero er ci thesemo antuuerden libe bitharf. bithiu scal man dago gihuueliches thiz gibet singan, sô huuer so uuili thaz imo got gidago sinero thurfteo helphe.

Indi farlâz uns sculdhi unsero sama sô uuir farlâzzem scolom unserêm.

25

Sô huuer so thiz quidhit, sô bitharf thaz er so due so her quithit, huuanda her fluochót imo mêr thanne her imo guodes bitte, ibu her so ni duat sô her quidhit: huuanda sô huuer sô andhremo arbolgan ist endi thiz gibet thanne singit, ther bidit imo selbemo thanne ubiles.

Indi ni gileiti unsih in costunga. Ni leitit got eomannan in ubilo thohheinaz; ûzzar thanne her then man farlâzzit, sô ist her sâr in costungôm. thaz meinit thaz uuort, thaz her unsih ni farlâzze cithiu thaz uuir in ubil gileitte ni uuerdhên.

Auh arlôsi unsih fona ubile. In thesemo uuorde ist bifangan allero 30 ubilo gihuuelib, thero manne giterjan megi. bithiu sô huuer so thiz gibet hlûttru muatu singit, gilouban scal her, thaz inan got thanne gihôrje: huuanda her ni bitit thâr ana elljes eouuihtes, nibu thes got selbo giboot ci bittanne, endi thar sintun thoh allo mannes thurfti ana bifangano.

Ista sunt criminalia peccata per quae diabolus mergit homines in in

35 fernum.

Vitia carnis. âcustî thes lichamen. Inmunditia. unhreinitha. Fornicatio. huar. Luxuria. firinlusti. Idolorum servitus. abgoto theonost. Veneficia. eittarghebon. Inimicitia. fiantscaf. Contentiones. bågå. Aemulationes. anthruoft. Irae. nîdhâ. Rixae. secchia. 40 Dissensiones. fliiz. Sectae. striitî. Invidia. abunst. Obstinatus. einuuillig. Homicidia. manslagon. Anxius. angustentêr. Ebrietas. truncali. Adulteria. mêrhuarâ. Furta. thiubheit.

Gilaubju in got fater almahtigon, scepphjon himiles enti erdå. Endi in heilenton Christ, suno sinan einagon, truhtîn unseran. Ther infanganer 45 ist fona heilegemo geiste, giboran fona Mariûn magadî, giuuîzzinôt bi pontisgen Pilâte, In crûci bislagan, toot endi bigraban. Nidhar steig ci hellju, in thritten dage arstuat fona tóotêm, Ûf steig ci himilom, gisaz ci cesuûn gotes fateres almahtiges: Thanan quemendi ci ardeilenne quecchêm endi dóodêm. Gilaubju in âtum uuîhan, uuîha ladhunga alli

Credo in deum patrem omnipotentem, creatorem caeli et terrae. et in Iesum Christum, filium eius unicum, dominum nostrum. qui con45 ceptus est de spiritu sancto, natus ex Maria virgine, passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et sepultus. descendit ad

inferna, tertia die resurrexit a mortuis, ascendit ad caelos, sedet ad dexteram dei patris omnipotentis: inde venturus iudicare vivos et mortuos. credo in spiritum sanctum, sanctam ecclesiam catholicam, san

50 cha, Heilegero gimeinidha, Ablaz sundeôno, Fleisges arstantnissi, Liib euuîgan. Amen.

Sô huuer so uuilit gihaldan uuesan, fora allu thurft ist, thaz er habê allicha gilauba. Thia ûzzar eogihuuelih alonga endi ganza gihalde, àno ibu in êuuidhu faruuirdhit. Gilauba avur allichu thisu ist, thaz einan got in 55 thrinisse endi thrînissi in einnissi êrêmês, Noh ni gimisgente thiô gomoheiti noh thea cnuat citeilente. Andher ist giuuisso gomaheit fateres, andher sunes, andher thes heilegen geistes, Úzzar fateres endi sunes endi heilegen geistes ein ist gotchundî, gilîh diuridha, ebanêuuigu craft. Huueolih fater, sulih sún, sulih ther heilogo geist. Ungiscaffan fater, 60 ungiscaffan sun, ungiscaffan endi ther heilogo geist; Ungimezzan fater, ungimezzan sun, ungimezzan ther heilogo geist; Èuuig fater, euuig sun, êuuig heilogo geist: Endi thoh nalles thrî êuuîge, ûzzar einêr ist êuuigèr, Sô nalles thrî ungiscaffene noh thrî ungimezzene, ûzzar einêr ist ungiscaffanêr endi einer ungimezzenêr. So sama almahtigo fater, almahtigo 65 sun, almahtigo endi heilago geist, Endi thoh nalles thri almahtige, ûzzar einer ist almahtiger. So sama got fater, got sun, got heilago geist, Endi nalles thoh thrî gotâ, ûzzar einêr ist got. Sô sama truhtîn fater, truhtin sun, truhtîn heilago geist, Endi thoh nalles thrî truhtînâ, ûzzar einêr ist truhtîn: Huuanda sô selp einezêm eina eogihuuelicha gomaheit got endi

50 ctorum communionem, remissionem peccatorum, carnis resurrectionem, vitam aeternam. Amen.

Increatus pater,

Quicumque vult salvus esse, ante omnia opus est, ut teneat catholicam fidem. Quam nisi quisque integram inviolatamque servaverit, absque dubio in aeternum peribit. Fides autem catholica haec est, ut unum deum 55 in trinitate et trinitatem in unitate veneremur, neque confundentes personas neque substantiam separantes. Alia est enim persona patris, alia filii, alia spiritus sancti, sed patris et filii et spiritus sancti una est divinitas, aequalis gloria, coaeterna maiestas. Qualis pater, talis filius, talis spiritus sanctus. 60 increatus filius, increatus et spiritus sanctus; immensus pater, immensus filius, immensus spiritus sanctus; aeternus pater, aeternus filius, aeternus spiritus sanctus: et tamen non tres aeterni, sed unus aeternus, sicut non tres increati nec tres immensi, sed unus increatus et unus immenSimiliter omnipotens pater, omni65 potens filius, omnipotens et spiritus sanctus, et tamen non tres omnipotentes, sed unus omnipotens. Ita deus pater, deus filius, deus spiritus sanctus, et tamen non tres dii, sed unus est deus. Ita dominus pater, dominus filius, dominus spiritus sanctus, et tamen non tres domini, sed unus est dominus: quia sicut singillatim unam quamque personam deum et

sus.

DENKMÅLER. 2. auf.

11

To truhtin ci gigehanne fona therâ christinheiti uuârnissi ginôtamês, Sô sama thri gotà erdho truhtinâ ci quedhanne thiu rehta christinheit farbiutit (edho biuuerit). Fater fona niuuuihtu ist gitân noh giscaffan noh giboran; sun fona fatere einemo ist nalles gitân noh giscaffan, ûzzan giboran; Heilago geist fona fatere endi sune nalles gitân noh giscaffan noh giboran, 75 ûzzar arfaran. Einer giuuisso fater, nalles thrî faterà, einer sun, nalles thri suni, einer heilago geist, nalles thri heilage geistà. Endi in theseru thrinissi niuuuiht eriren erdho afteren, niuuuiht mêren erdho minneren, Suntar allo thrio heiti ebanêuuige im sint endi ebangiliche, Sô thaz ubar al, sô giû obana giquetan ist, thaz thrînissi in einnisse endi thaz einnissi in 80 thrînissi ci êrenne si. Ther uuili giuuisso heil uuesan, sô fona thrînisse henge (edho farstande).

Suntar nôtthurft ist ci èuuigeru heilt, thaz infleiscnissi gihuuelih truhtines unseres heilanten Christes gitriulicho gilaube. Ist giuuisso gilauba rehtiu, thaz gilaubamês endi bijehamês, bithiu truhtin unser heilanto Christ, 85 gotes sun, got endi man ist. Got ist fona cnuati (edho samanuuisti) fateres êr uueroldem giboran endi man ist fona cnuatî muoter in uueroltî giboran: Thuruhthigan got, thuruhthigan man, fona selu redhihafteru endi mannisginimo fleisge untaruuesentêr, Ebanêr fatere after gotcundnisse, minniro fatere after mennisgi. Ther thoh thiuuidero si got endi 90 man, nalles zuuêne thiuuideru, suntar eino ist Christ, Einêr avur nalles

70 dominum confiteri christiana veritate compellimur, ita tres deos aut dominos dicere catholica religione prohibemur.

Pater a nullo est factus nec creatus nec genitus; filius a patre solo est, non factus nec creatus, sed genitus;

spiritus sanctus a patre et filio, non factus nec creatus nec genitus, 75 sed procedens. Unus ergo pater, non tres patres, unus filius, non tres filii, unus spiritus sanctus, non tres spiritus sancti. Et in hac trinitate nihil prius aut posterius, nihil maius aut minus, sed totae tres personae coaeternae sibi sunt et coaequales, ita ut per omnia, sicut iam supra dictum est, et trinitas in unitate et unitas in trinitate vene80 randa sit. Qui vult ergo salvus esse, ita de trinitate

sentiat.

Sed necessarium est ad aeternam salutem, ut incarnationem quoque domini nostri Jesu Christi fideliter credat. Est ergo fides recta, ut credamus et confiteamur, quia dominus noster Iesus Christus, 85 dei filius, deus et homo est. Deus est ex substantia pa

natus:

tris ante saecula genitus, et homo est ex substantia matris in saeculo perfectus deus, perfectus homo, ex anima rationali et humana carne subsistens, aequalis patri secundum divinitatem, minor patre secundum humanitatem. Qui licet deus sit et homo,

90 non duo tamen, sed unus est Christus,

unus autem non

gihuuerbithu therà gotcundhi in fleisg, sundar arhabani therà mennisgi in gode. Einer giuuisso nalles gimiscnissi therà cnuati, suntar einnissi thera heiti. Thoh sô sama sô thiu sêla redhihaftiu endi lichamo einer ist man, so got endi man einer ist Christ. Ther gimartorôt ist bi 95 heili unsera, nithar steig ci helliuuizze endi arstuant fona tôtêm, Ùf steig ci himilom, sizzit ci cesuûn gotes fateres almahtiges, Thanan cumftigêr ci suananne lebente endi tôte; Ci thes cumftî alle man ci arstandanne eigun mit lichamôn iro Endi geltanti sint fon gitatem eiganêm redina: Endi thie guat dâtun, farent in êuuîg liib, Endi thie ubil dàtun, in 100 êuuig fuir. Thisu ist gilauba allichu, thia nibi eogihuuelihher triulicho endi fastlicho gilaubit, heil uuesan ni mag.

Guatlichî in hobôstêm gote endi in erdhu fridhu mannom guates uuillen. Lobômês thih, Uuelaquedhemês dhir, Betômes thih, Hruamamès thih. Thancômes thir thuruh michila guatlichi thina. Truhtîn got, cuning hi105 milisger. Got fater almahtiger. Truhtîn suno einboranèr Heilanto Christ. Truhtîn got. Lamp gotes. Suno fateres. ther nimis suntà uueruldî, Ginâdhô uns. Ther nimis suntà uueruldi, intfâh gibet unser. Ther sizzis az cesuûn fateres, ginàdhô uns. Bithiu thû eino uuiho, Thû eino truhtin, Thủ eino hohisto, Heilento Christ, mit uuihen ädume, In guatlichi 110 gotes fateres. Ámen.

conversione divinitatis in carnem,

sed assumptione humanitatis. in deum, unus omnino non confusione substantiae, sed unitate personae. Nam sicut anima rationalis et caro unus est homo, ita deus et homo unus est Christus. Qui passus est pro 95 salute nostra, descendit ad inferos et resurrexit a mortuis, ascendit in caelos, sedet ad dexteram dei patris omnipotentis, inde venturus iudicare vivos et mortuos; ad cuius adventum omnes homines resurgere habent cum corporibus suis et reddituri sunt de factis propriis rationem: et qui bona egerunt, ibunt in vitam aeternam, qui vero mala, in 100 ignem aeternum. Haec est fides catholica, quam nisi quisque fideliter firmiterque crediderit, salvus esse non poterit.

Gloria in excelsis deo. Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te, adoramus te, glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam. Domine deus, rex caelestis. 105 Deus pater omnipotens. Domine fili unigenite Iesu Christe. Domine deus, agnus dei, filius patris. Qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram patris, miserere nobis. Quoniam tu solus sanctus, tu solus dominus, tu solus altissimus, Iesu Christe, cum sancto spiritu, in gloria dei 110 patris. Amen.