66 Christianum iam me esse, Christianisque officiis vacare His auditis, iudex nimio furore commotus, caedi sanctum Dei confessorem a tortoribus praecepit, autumans se verberibus, quam verbis non poterat, cordis eius emollire 15 constantiam. Qui cum tormentis afficeretur acerrimis, patienter haec pro Domino, immo gaudenter ferebat. At ubi iudex illum tormentis superari, vel a cultu Christianae religionis revocari non posse persensit, capite eum Jum plecti iussit. arina 20 Code. Cumque ad mortem duceretur, pervenit ad flumen, Curread quod muro et harena, ubi feriendus erat, meatu rapidissimo dividebatur; viditque ibi non, parvam hominum multitudinem utriusque sexus, condicionis diversae et aetatis, quae sine dubio divinitatis instinctu ad obsequium bea-25 tissimi confessoris ac martyris vocabatur, et ita fluminis ipsius occupabat pontem ut intra vesperam transire vix Atlonas posset. Denique cunctis pene egressis, iudex sine obsequio in civitate substrat. Igitur sanctus Albanus cui ardens inerat devotio mentis ad martyrium ocius 30 rive ad caelum oculos, illico siccato alveo, vidit undam suis cessisse ac viam dedisse vestigiis. Quod cum inter alios etiam ipse pervenire, accessit ad torrentem, et um ocius 30 3. insinua: 'inform.' 25. obsequium: 'train.' executi hangman carnifex qui eum percussurus erat vidisset, festinavit ei, ubi ad locum destinatum morti venerat, occurrere, divino nimirum admonitus instinctu, proiectoque ense, quem strictu tenuerat, pedibus eius advolvitur, multum 5 desiderans ut cum martyre, vel pro martyre, quem perstruck cutere iubebatur, ipse potius mereretur percu Dum ergo is ex persecutore factus esset collega veritatis et fidei, ac iacente ferro esset inter carnifices iusta cunctatio, montem cum turbis reverentissimus Dei confessor 10 ascendit; qui oportune laetus, gratia decentissima, quingentis fere passibus ab harena situs est, variis herclad ca barum floribus depictus, immo usque quaque vestitus in quo nihil repente arduum, nihil praeceps, nihil abruptum, quem lateribus longe lateque deductum in modum plain 15 aequoris natura conplanat, dignum videlicet eum, pro insita sibi specie venustatis, iam olim reddens qui beati martyris cruore dicaretur. In huius ergo vertice sanctus Albanus, dari sibi a Deo aquam rogavit, statimque, cluso meatu, ante pedes eius fons perennis exortus est, ut 20 omnes agnoscerent etiam torrentem martyri obsequium detulisse; neque enim fieri poterat ut in arduo montis cacumine martyr aquam, quam in fluvio non reliquerat, peteret, si hoc oportunum esse non videret. Qui videlicet fluvius, ministerio persoluto, devotione conpleta, officii 25 testimonium relinquens, reversus est ad naturam. De collatus itaque martyr fortissimus ibidem accepit coronam vitae, quam misit Deus difcentibus se. Sed ille, qui piis cervicibus impias intulit manus, gaudere super mortuum non est permissus; namque oculi eius in terram 30 una cum beati martyris capite decid Decollatus est ibi etiam tum miles ille, qui antea superno nutu correptus, sanctum Dei confessorem ferire recusavit; de quo nimirum constat quia, etsi fonte baptismatis non 10. qui: i.e. mons. 31. superno: i.e. divino. bath cleane est ablutus, sui tamen est sanguinis lavacro mundatus, ac regni caelestis dignus factus ingressu. Tum iudex, novelty tanta miraculorum caelestium novitate perculsus, cessari mox a persecutione praecepit, honorem referre incipiens caedi sanctorum, per quam eos opinabatur prius a Chris-5 tianae fidei posse devotione cessare. Hist. Eccl. I.7. Aqui HOW CHRISTIAN MISSIONARIES CAME TO BE SENT TO BRITAIN Nec silentio praetereunda opinio, quae de beato Gregorio traditione maiorum ad nos usque perlata est; qua videlicet ex causa admonitus tam sedulam erga salutem nostrae gentis curam gesserit. Dicunt quia die quadam cum, 10 advenientibus nuper mercatoribus, multa venalia in forum fuissent conlata, multi ad emendum confluxissent, et ipsum Gregorium inter alios advenisse, ac vidisse inter alia pueros venales positos candidi corporis, ac venusti vultus, capillorum quoque forma egregia. Quos cum aspiceret, in- 15 terrogavit, ut aiunt, de qua regione vel terra essent adlati. Dictumque est quia de Brittania insula, cuius incolae talis essent aspectus. Rursus interrogavit utrum idem insulani Christiani, an paganis adhuc erroribus essent inplicati. Dictum est quod essent pagani. At ille, intimo 20 ex corde longa trahens suspiria: "Heu, pro dolor!" inquit, "quod tam lucidi vultus homines tenebrarum auctor possidet, tantaque gratia frontispicii mentem ab interna gratia vacuam gestat!" Rursus ergo interrogavit quod esset vocabulum gentis illius. Responsum 25 est, quod Angli vocarentur. At ille: "Bene," inquit; "nam et angelicam habent faciem, et tales angelorum in caelis decet esse coheredes. Quod habet nomen ipsa provincia, de qua isti sunt adlati?" Responsum est, quod Deiri vocarentur idem provinciales. At ille: 30 5. caedi: 'martyrdom.' 5 Bene," inquit, "Deiri; de ira eruti, et ad misericordiam Christi vocati. Rex provinciae illius quomodo appellatur?" Responsum est quod Aelli diceretur. At ille adludens ad nomen ait: "Alleluia, laudem Dei Creatoris illis in partibus oportet cantari.” Accedensque ad pontificem Romanae et apostolicae Sedis, nondum enim erat ipse pontifex factus, rogavit ut genti Anglorum in Brittaniam aliquos verbi ministros, per quos ad Christum converteretur, mitteret; se ipsum 10 paratum esse in hoc opus Domino cooperante perficiendum, si tamen apostolico papae hoc ut fieret placeret. Quod dum perficere non posset, quia,. etsi pontifex concedere illi quod petierat voluit, non tamen cives Romani ut tam longe ab urbe secederet potuere permittere; mox ut ipse 15 pontificatus officio functus est, perfecit opus diu desideratum; alios quidem praedicatores mittens, sed ipse praedicationem ut fructificaret suis exhortationibus ac precibus adiuvans. Haec iuxta opinionem, quam ab antiquis accepimus, historiae nostrae ecclesiasticae inserere opor20 tunum duximus. Hist. Eccl. II. 1. CAEDMON AND HIS GIFT OF POESY In huius monasterio abbatissae fuit frater quidam divina gratia specialiter insignis, quia carmina religioni et pietati apta facere solebat; ita ut, quicquid ex divinis litteris per interpretes disceret, hoc ipse post pusillum 25 verbis poeticis maxima suavitate et conpunctione conpositis, in sua, id est Anglorum, lingua proferret. Cuius carminibus multorum saepe animi ad contemtum saeculi et appetitum sunt vitae caelestis accensi. Et quidem et alii post illum in gente Anglorum religiosa poemata 30 facere temtabant; sed nullus eum aequiperare potuit. 21. huius .. abbatissae: Hilda, abbess of Whitby.-24. pusillum sc. tempus. Namque ipse non ab hominibus, neque per hominem institutus, canendi artem didicit, sed divinitus adiutus gratis canendi donum accepit. Unde nil umquam frivoli et supervacui poematis facere potuit, sed ea tantum modo. quae ad religionem pertinent religiosam eius linguam dece-5 bant. Siquidem in habitu saeculari usque ad tempora provectioris aetatis constitutus, nil carminum aliquando didicerat. Unde nonnumquam in convivio, cum esset laetitiae causa decretum ut omnes per ordinem cantare deberent, ille, ubi adpropinquare sibi citharam cernebat, 10 surgebat a media caena, et egressus ad suam domum repedabat. Quod dum tempore quodam faceret, et relicta domu. convivii egressus esset ad stabula iumentorum, quorum ei custodia nocte illa erat delegata, ibique hora conpetenti 15 membra dedisset sopori, adstitit ei quidam per somnium, eumque salutans ac suo appellans nomine: "Caedmon," inquit, canta mihi aliquid." At ille respondens: 'Nescio," inquit, "cantare; nam et ideo de convivio. egressus huc secessi, quia cantare non poteram." Rursum 20 ille qui cum eo loquebatur, "Attamen," ait, "mihi cantare habes." "Quid," inquit, "debeo cantare?" Et ille, "Canta," inquit, "principium creaturarum." Quo accepto responso, statim ipse coepit cantare in laudem Dei conditoris versus, quos numquam audierat, quorum iste 25 est sensus : "Nunc laudare debemus auctorem regni caelestis, potentiam Creatoris et consilium illius, facta Patris gloriae. Quomodo ille, cum sit aeternus Deus, omnium miraculorum auctor extitit, qui primo filiis hominum caelum pro culmine tecti, dehinc terram custos 30 humani generis omnipotens creavit." Hic est sensus, non autem ordo ipse verborum, quae dormiens ille canebat; 12. repedabat: 'would slink away.' - 23. creaturarum: 'of creation.' |