Addunt se socios Rhipeus, et maxumus armis
Epytus; oblati per lunam Hypanisque Dymasque;
Et lateri adglomerant nostro ; iuvenisque Coroebus
Mygdonides. Illis ad Troiam forte diebus

Venerat, insano Cassandrae incensus amore;
Et gener auxilium Priamo Phrygibusque ferebat.
Infelix, qui non sponsae praecepta furentis
Audierit.

Quos ubi confertos audere in proelia vidi,
Incipio super his: Iuvenes, fortissima frustra
Pectora, si vobis audentem extrema cupido
Certa sequi: quae sit rebus fortuna videtis;
Excessere omnes adytis arisque relictis

Dî, quibus imperium hoc steterat; succurritis urbi Incensae: moriamur, et in media arma ruamus. 353 Una salus victis, nullam sperare salutem.

Sic animis iuvenum furor additus. Inde, lupi ceu
Raptores atra in nebula, quos improba ventris
Exegit caecos rabies, catulique relicti

Faucibus exspectant siccis; per tela, per hostis
Vadimus haud dubiam in mortem; mediaeque tenemus
Urbis iter. Nox atra cava circumvolat umbra.
Quis cladem illius noctis, quis funera fando
Explicet, aut possit lacrimis aequare laborės?
Urbs antiqua ruit, multos dominata per annos;
Plurima perque vias sternuntur inertia passim
Corpora, perque domos, et religiosa Deorum
Limina. Nec soli poenas dant sanguine Teucri:
Quondam etiam victis redit in praecordia virtus;
Victoresque cadunt Danai, Crudelis ubique
Luctus, ubique pavor, et plurima mortis imago.
Primus se, Danaûm magna comitante caterva,

Androgeus offert nobis, socia agmina credens
Inscius; atque ultro verbis compellat amicis:
Festinate, viri: nam quae tam sera moratur
Segnities? alii rapiunt incensa feruntque

385

Pergama: vos celsis nunc primum a navibus itis?
Dixit; et extemplo (neque enim responsa dabantur
Fida satis) sensit, medios delapsus in hostis.
Obstupuit, retroque pedem cum voce repressit.
Improvisum aspris veluti qui sentibus anguem
Pressit humi nitens, trepidusque repente refugit,
Attollentem iras, et caerula colla tumentem:
Haud secus Androgeus visu tremefactus abibat.
Irruimus, densis et circumfundimur armis;
Ignarosque loci passim et formidine captos
Sternimus. Adspirat primo fortuna labori.
Atque hîc successu exsultans animisque Coroebus,
O socii, qua prima, inquit, fortuna salutis
Monstrat iter, quaque ostendit se dextra, sequamur.
Mutemus clipeos, Danaûmque insignia nobis
Aptemus: dolus, an virtus, quis in hoste requirat?
Arma dabunt ipsi. Sic fatus, deinde comantem
Androgei galeam clipeique insigne decorum
Induitur, laterique Argivum accommodat ensem.
Hoc Rhipeus, hoc ipse Dymas, omnisque iuventus
Laeta facit; spoliis se quisque recentibus armat.
Vadimus immixti Danais haud numine nostro,
Multaque per caecam congressi proelia noctem
Conserimus; multos Danaûm demittimus Orco.
Diffugiunt alii ad navis, et litora cursu
Fida petunt: pars ingentem formidine turpi
Scandunt rursus equum,
et nota conduntur in alvo.
Heu nihil invitis fas quemquam fidere Divis!

418

Ecce trahebatur passis Priameïa virgo Crinibus a templo Cassandra adytisque Minervae, Ad coelum tendens ardentia lumina frustra: Lumina; nam teneras arcebant vincula palmas. Non tulit hanc speciem furiata mente Coroebus, Et sese medium iniecit periturus in agmen. Consequimur cuncti, et densis incurrimus armis. Hîc primum ex alto delubri culmine telis Nostrorum obruimur, oriturque miserrima caedes, Armorum facié et Graiarum errore iubarum. Tum Danai, gemitu atque ereptae virginis ira, Undique collecti invadunt; acerrimus Aiax, Et gemini Atridae, Dolopumque exercitus omnis. Adversi rupto ceu quondam turbine venti Confligunt, Zephyrusque, Notusque, et laetus Eois Eurus equis: stridunt silvae, saevitque tridenti Spumeus atque imo Nereus ciet aequora fundo. Illi etiam, si quos obscura nocte per umbram Fudimus insidiis, totaque agitavimus urbe, Apparent: primi clipeos mentitaque tela Agnoscunt, atque ora sono discordia signant. Ilicet obruimur numero. Primusque Coroebus Penelei dextra, Divae armipotentis ad aram, ́ Procumbit; cadit et Rhipeus, iustissimus unus Qui fuit in Teucris et servantissimus aequi: Dîs aliter visum: pereunt Hypanisque Dymasque Confixi a sociis; nec te tua plurima, Panthu, Labentem pietas nec Apollinis infula texit. Iliaci cineres, et flamma extrema meorum, Testor, in occasu vestro nec tela nec ullas Vitavisse vices Danaûm; et, si fata fuissent, Ut caderem, meruisse manu. Divellimur inde:

Iphitus et Pelias mecum; quorum Iphitus aevo
Iam gravior, Pelias et volnere tardus Ulixi:
Protinus ad sedes Priami clamore vocati,

450

Hic vero ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent, nulli tota morerentur in urbe, Sic Martem indomitum, Danaosque ad tecta ruentis Cernimus, obsessumque acta testudine limen. Haerent parietibus scalae, postesque sub ipsos Nituntur gradibus, clipeosque ad tela sinistris Protecti obiiciunt; prensant fastigia dextris. Dardanidae contra turris ac tecta domorum Culmina convellunt: his se, quando ultima cernunt, Extrema iam in morte parant defendere telis; Auratasque trabes, veterum decora alta parentum, Devolvunt: alii strictis mucronibus imas Obsedere fores; has servant agmine denso. Instaurati animi, regis succurrere tectis, Auxilioque levare viros, vimque addĕre victis. Limen erat, caecaeque fores, et pervius usus Tectorum inter se Priami, postesque relicti A tergo: infelix qua se, dum regna manebant, Saepius Andromache ferre incomitata solebat Ad soceros, et avo puerum Astyanacta trahebat. Evado ad summi fastigia culminis: unde Tela manu miseri iactabant irrita Teucri, Turrim, in praecipiti stantem, summisque sub astra Eductam tectis, unde omnis Troia videri, Et Danaûm solitae naves, et Achaïa castra, Aggressi ferro circum, qua summa labantis Juncturas tabulata dabant, convellimus altis Sedibus, impulimusque: ea lapsa repente ruinam Cum sonitu trahit, et Danaûm super agmina late

1

Incidit. Ast alii subeunt: nec saxa, nec ullum

Telorum interea cessat genus.

Vestibulum ante ipsum primoque in limine Pyrrhus Exsultat, telis et luce coruscus aëna.

Qualis, ubi in lucem coluber mala gramina pastus,
Frigida sub terra tumidum quem bruma tegebat;
Nunc positis novus exuviis nitidusque iuventa,
Lubrica convolvit sublato pectore terga

Arduus ad solem, et linguis micat ore trisulcis.
Una ingens Periphas, et equorum agitator Achillis
Armiger Automedon, una omnis Scyria pubes
Succedunt tecto, et flammas ad culmina iactant.
Ipse inter primos correpta dura bipenni
Limina perrumpit, postesque a cardine vellit
Aeratos: iamque excisa trabe firma cavavit
Robora, et ingentem lato dedit ore fenestram.
Apparet domus intus, et atria longa patescunt;
Apparent Priami et veterum penetralia regum;
Armatosque vident stantis in limine primo.

At domus interior gemitu miseroque tumultu
Miscetur; penitusque cavae plangoribus aedes
Femineis ululant: ferit aurea sidera clamor.
Tum pavidae tectis matres ingentibus errant,
Amplexaeque tenent postes, atque oscula figunt.
Instat vi patria Pyrrhus; nec claustra, neque ipsi
Custodes sufferre valent. Labat ariete crebro
Ianua, et emoti procumbunt cardine postes.
Fit via vi: rumpunt aditus, primosque trucidant
Immissi Danai, et late loca milite complent.
Non sic, aggeribus ruptis cum spumeus amnis
Exiit, oppositasque evicit gurgite moles,

482

Fertur in arva furens cumulo, camposque per omnis