صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني

stehung können die Juden von der Gottheit Christi überzeugt werden. Caeci y. 3. sind die Catechumenen, und illuminans bezieht sich auf ihre Taufe, die an Ostern stattfand. Die Verse 11. 12 betreffen die übrigen Sünder, von den kleinsten bis zu den grössten, weil sie alle an der Erlösung Theil nehmen können. Diese dreifache Abstufung war zur Zeit des Ambrosius ganz an ihrem Platze, als aber die Judenchristen und erwachsenen Täuflinge seltener wurden, verstanden die späteren Abschreiber diese Beziehungen nicht mehr und machten Fehler in den Text. Haec omnia argutius quam verius prolata sunt. Retinemus cum libro Oxoniensi et Rhenoviensi scripturam vulgatam quae optimum fundit sensum. 7. A. quo nos. 9. quo. 7. M. solvet. die richtige Lesart, wie auch No. 56 (Illuminans altissimus) 27 das Futurum steht. Das Praesens solvit ist aus den Hss. in der lingua rustica entstanden, welche i für e setzen und umgekehrt. 10. R. quaesivit fide. A. Jesu brevi adquirit fidem. M. brevi quaerit. Das Praesens scheint mir das Einfachste, weil auch das Particip des Praesens voraufgeht, und v. 22 mit 10 zusammenhängt, wie v. 23 mit v. 7. Legere malim: quaesivit. 11. 12. M. Iustosque praevenit. Iustus ist wieder nur die Form der lingua rustica für den Plural, wie sie in den alten gallicanischen Messen oft vorkommt. Dadurch entstand die falsche Lesart in v. 12 pervenit und ihr Text hat diesen Sinn: Der Schächer wurde durch die Verzeihung Christi gerechtfertigt (iustus) und kam mit voraneilendem Schritt (praevio gradu) in das Reich Gottes. Ambrosius will etwas Anderes und mehr sagen: Iusti sind die Altväter in der Vorhölle, ehe Christus diese befreit hatte, war der Schächer schon im Paradiese. In diesem Sinne ist praevio gradu kein störender Beisatz mehr, sondern eine Steigerung, wonach der grosse Sünder noch vor den Gerechten in den Himmel kam. In dieser Steigerung liegt eben der grosse Trost, den A. durch das Beispiel des Schächers den Sündern geben will, deshalb setzt er sie' auch in der folgenden Strophe fort. At primo praetermisit M. molestam nasci Tautoλoyíav vocum praevio gradu aç praevenit significatione. Accedit quod antiquissimi codices legunt iustus., R. et codex Thom. Al. 11 praevenit, mendose opinor, propter vocem vicinam praevio. Neque verba praevio gradu dissuadent textum vulgatum: optimum exhibent sensum, latronem omnibus fidelibus antecessisse et quasi viam stravisse. Denique verborum structura „praevenire aliquem praevio gradu in locum aliquem," non ea est, quae placere possit. A. Iustoque brevior gradu pervenit. Sensus: via iusta et recta

ad regnum Dei est poenitentia diuturna et bonis operibus plena. Latro breviori via vel per compendium ad Deum venit. *) 13. R. obstupent. A. hoc opus stupent. 17. Codices Monii dividunt hymnum, ita ut ab v. 17. incipiat altera pars. 22. A. ut culpam quaerat gratia, recte opinor. 27. M. iam mortua est vita omnium. Alle bekannten Texte (etiam R. A. moriatur vita hominum) haben moriatur vita omnium gegen Sinn und Versmass. Das Praesens kann nicht stehen, denn einem Osterliede ist der Tod Christi vorausgegangen, der Coniunctiv moriatur ist durch die andern Subiunctive entstanden, ich setzte das Perfect, wodurch diese beiden Verse mit den folgenden 31. 32 in der Construction eine Parallele bilden, wie in dem Inhalt. Quod ad metrum, Ambrosium semper servasse elisionem non tam certum est, quam quod certissimum. Nec magis idoneum est argumentum a sensu depromptum. V. 17 32 poeta quasi loquentem facit angelum (1 Petr. 1. 12) salutem per Christum paratam ita admirantem ut in adspectu crucis et latronis poenitentis totum percurrat redemptionis mysterium, iam ante mundum conditum a Deo decretum. Sequitur ut etiam v. 19. legatur tóllat. Et recte. Sic Thomasius, Oxoniensis liber et omnes codices Monii. Similiter v. 30. tenendum est resurgant, legendum 32. gemat. 30. R. resurgunt. M. resurgent. 32. A. M. gemat. Diese kurze Wegwerfung des Bösen braucht A. auch in dem Hym- › nus auf den heil. Laurentius: vorate, si coctum est, iubet. At illa verba Laurentii e legenda eius deprompta sunt. Adiiciunt non nulli doxologiam: Gloria tibi Domine etc. Sed recte Monius: Die Doxologie wird zwar von Hincmar de non trina Deitate Opp. ed. I. 548. dem A. zugeschrieben, aber mit Unrecht, denn A. hat keine betonten Hymnen gemacht.**)

Frequens est in hymni pia latronis ad Christum conversi commemoratio. Minus notum est, passim Sancto dyvwotw celebrari festum. Romae in ipsa Parasceve Domini in una ecclesia (S. Quirico) commemoratur ,,S. Disma il buon ladro" Porro ad manum est Officium S. Boni Latronis XXIV. Apr. expressum Matriti 1810 (Omnipotens, et miséricors Deus, qui justificas impios, te supplices exoramus; ut nos benigno intuítu, quo Unigénitus tuus beátum tráxit latrónem, ad dignam poenitentiam provoces, et illam, quam ei promisit, tribuas nobis, glóriam sempiternam. Per eumdem Dóminum nostrum . . .) Et in Directorio Sanctae Fidei de Bogotá 1844 du 24. Apr. saltem in Cathedrali festum celebratur dupl. S. Boni Latr.

**) Hincmarus de non trina Deit. quinque doxologias affert ut Ambrosionas p. 548. In quorum hymnium conclusione sanctae Trinitati semper unam et aequalem gloriam refert dicens:

Rex aeterne Domine.

Thes. I. p. 85. II. p. 382. Paschalis.

Beda de Metris p. 1380 ed. Putsch. Rhythmus est verborum modulata compositio, non metrica ratione, sed numéro syllabarum ad iudicium aurium examinato, ut sunt carmina vulgarium poetarum. Et quod rhythmus per se sine metro esse potest, metrum vero sine rhythmo esse non potest, quod liquidius ita definitur: Metrum est ratio cum modulatione, Rhythmus est modulatio sine ratione. Plerumque tamen casu quodam invenies etiam rationem in rhythmo, non artificii moderatione servatam, sed sono et ipsa modulatione ducente, quem vulgares poetae necesse est rustice, docti faciant docte. Quomodo ad instar iambici metri pulcherrime factus est hym nus ille praelarus:

Rex aeterne Domine
Rerum creator omnium
Qui eras ante saecula

Semper cum patre filius,

et alii Ambrosiani non pauci. Item ad formam metri trochaici canit Hymnum de die in diem per alphabetum:

Apparebat repentina etc.

Probavi in Thesauro scripturam: O rex aeterne Domine. Sed nusquam reperitur in libris vetustis. Neque Cassander vera protulit cum carmen admodum rarum contenderit. Ex Ordinario Turonensi 1450 cantatur ipsa Dominica Paschali.

Splendor paternae gloriae.
Thes. I. 24. sq. Add. II. p. 381.

esse

Praeter regulam Aureliani carmen ut Ambrosianum commemoratur apud Bedam de Metris p. 1387 ed. Putsch.

Praesta pater pissime,
Patrique compar unice,
Cum Spiritu paraclito
Regnans per omne saeculum.

Deo Patri sit gloria
Eiusque soli Filio

Cum Spiritu paraclito
Et nunc et in perpetuum.

Laus, honor, virtus, gloria
Deo Patri et Filio
Una cum Sancto Spiritu
In sempiterna saecula.

Gloria tibi Domine
Qui surrexisti a mortuis,
Cum Patre et Sancto Spiritu
In sempiterna saecula.

Christum rogemus et Patrem,
Christi Patrisque spiritum

Unum potens per omnia,

Fove precantes Trinitas.

'Metricum iambicum tetrametrum recipit iambum locis omnibus, spondeum locis tantum imparibus, quo scriptus est Hymnus Sedulii A solis ortus cardine. Sed et Ambrosiani huc maxime currunt: Deus creator omnium, Iam surgit hora tertia, Splendor paternae gloriae, Aeterne rerum conditor et ceteri perplures, in quibus pulcherrimus decore est compositus hymnus beatorum martyrum, cuius loca cuncta imparia spondeum, iambum tenent paria. Cuius principium est: Aeterna Christi munera Et martyrum victorias Laudes ferentes debitas Laetis canamus vocibus. Recipit hoc metrum aliquoties, ut scribit Mallius Theodorus, etiam tribrachum locis omnibus praeter novissimum. Documento est: Geryoneae (male pro geminae) gigas substantiae Alacris ut currat viam. Ambrosiana carmina apud Bedam quoque carmina ab ipso Ambrosio intelligas. Commemorat sex hymnos Ambrosianos, e quorum numero quatuor extra omnem dubitationem Ambrosium patrem agnoscunt. Itaque haud immerito colligitur, et duo alia carmina, aliis intermixta: Splendor paternae gloriae et Aeterna Christi munera ab Ambrosio esse confecta. Accedit Hincmarus de una et non trina Deitate p. 528. S. Aliquando (Ambrosius) totos tres sanctae Trinitatis personas singillatim efferens, unius deitatis sanctam Trinitatem esse demonstrat dicens: Splendor paternae gloriae etc. Et adiicit tres priores strophas.

Item primum versiculum excitat p. 548. Cf. et vv. 21-24, 28-32.

Cod. Rhenov. 34. saec. 9. (R. 1) in quo tamen hymnus prae vetustate in plurimis strophis paene evanuit. Cod. Rhenov. 111. saec. 10. (R. 2). Brev. Aberdon. (Ab). Brev. Const. (C). Mone I. p. 373 sq. (Hs. zu Stuttgart Brev. 101. 15. Jahrh. ad Laudes. In der Hs. zu Trier 1418 des 8. Jahrh., worin nur der erste Vers steht, ist der Hymnus bestimmt fer. 2 ad matutinos. Hs. zu Trier, Stadtbibliothek 1404. 9. Jahrh. für die Feria 2. Hs. zu Freiburg 56. 14. Jahrh. Hs. von St. Peter zu Karlsruhe 15. Jahrh. mit der Melodie. Hs. zu Lichtenthal 14. Jahrh. ad laudes M.)

4. Hincm. M. diem dies. Der Vers entspricht dem v. 2., demnach musste die Lesart gewählt werden. C. dies dierum uti in Trevirensi saec. 8. et Oxoniensi saec. 8. (Thes. I. Proll. p. XI sq.) et in aliis. Fundit scriptura sensum idoneum neque ego extra dubitationem putaverim, utrum poeta scripserit diem dies an dies dierum. 9. R. 1. 2. M. C. et patrem, quod recipimus. 14. M. dentes. der Plural ist vorzuziehen, weil er v. 13. und 15. steht. Non idoneum videtur argumentum, ut dentes pro dente commendet. 18. Ab. fidei, quod probat Nealius. 21-24 apud Hincmarum de una etc. p. 528: Christusque nobis sit cibus, potusque noster sit fides: laeti bibamus sobrie

ebrietate spiritus. 29. M. provehat. R. 2 (ut cod. Oxon.) protegat. Insuper M. pro cursus legere malit cursum. 30. M. Dieser Vers ist verdorben: totus stört den Sinn und scheint aus den folgenden Versen hieher gezogen. Tamen ad unum omnes codices in hoc versiculo consentiunt. Hincmarus de una et non trina Deitate p. 528. 548. eandem scriptionem profert: Aliquando Patris et Filii personarum tantum mentionem faciens dixit: Aurora cursus provehat, Aurora totus prodeat, In Patre totus Filius, Et totus in verbo Pater. Accedit quod vv. 31. 32., ut mihi videtur, expostulant vocem totus in antecedentibus commemoratam. Itaque hunc suadeo sensum: Aurorae instar totus prodeat Deus et Pater et Filius. Si ma

gis placet coniectura, ego legerim aurora tandem.

4. P. Cs. diem dies 9. Cs. Ca. P. et patrem 13. Cs. P. confirmat 14. Cs. Ca. P. dentes 30. P. cum luce nobis.

1. Ambros. de fide II. p. 415: Prophetae dicunt: Splendor est enim lucis aeternae etc. Vide quanta dicantur: splendor, quod claritas paternae lucis in filio sit. 23. 24. Ambros. de sacram. II. p. 370: Unde et apostolus ait (Eph. 5, 28.): Nolite inebriari vino, sed implemini spiritu sancto. Vino enim qui inebriatur vacillat et titubat, spiritu qui inebriatur radicatus in Christo est. Et ideo praeclara ebrietas, quae sobrietatem mentis operatur. De Noe et arca I. p. 272: Et poculum inebrians quam praeclarum est. Quae sit ista ebrietas? Inebriamini, inquit, non vino, sed spiritu implemini.

29. M. „Aurora ist gewöhnlich ein Beiname für Maria, weil sie als leibliche Mutter dem leiblichen Sohne voraufgeht." (e Cantic. 6, 9.) Sed hoc nostrum carmen vix ac ne vix quidem Mariae laudes meditatur,

Saeculum Septimum et Octavum.

Hymnorum, qui in septimi vel in octavi saeculi codicibus primo commemorantur, delectus quadripartitus est.

Primum, praetermissis quae iam supra leguntur, ea carmina exhibemus, quae in vetustissimis Thomasii membranis reperiuntur. Dico Vaticanum 82 atque imprimis Psalterium Reginae Sueciae, in quo, quod pauciores quidem habentur hymni sed vetustiores et ii ferme, de quibus exstat mentio in priscis ecclesiae monumentis. Immo solos Ambrosianos hymnos in eo exhiberi non dubitavit Thomasius. Probabile

« السابقةمتابعة »