ORATIO DE HISTORIAE ECCLESIASTICAE ET THEOLOGIAE MORALIS STUDIO, HIS MAXIME DIEBUS, ARCTE CONIUNGENDO, QUAM HABUIT BERNARDUS TER HAAR, THEOL. DOCT., A. D. XXIII M. IUNII A. MDCCCLIV, QUUM ORDINARIAM THEOLOGIAE PROFESSIONEM IN ACADEMIA ACADEMIAE RHENO-TRAIECTINAE CURATORES! VIRI AMPLISSIMI! MAGNIFICE ACADEMIAE RECTOR! QUI IN PROVINCIA ET URBE RHENO-TRAIECTINA AUCTORITATE QUARUMVIS ARTIUM ET DOCTRINARUM PROFESSORES! VIRI LITTERARUM SACRARUM INTERPRETES! IN QUORUM NUMERO Si quis vestrum, Auditores Humanissimi! iam ante suspicatus est, me, quum hanc cathedram adscenderem, gravissimae veluti molis onere pressum, valde commotum ac perturbatum fore, hunc vera auguratum esse et mentem animumque meum, hac ipsa hora, bene perspicere, lubenter concedo ac profiteor. Nec sane video, cur hanc animi commotionem et perturbationem celare vel dissimulare frustra studeam, quam mei inviti vultus et vox agitata cuiquam, oculos atque aures in me convertenti, satis superque proderent. Si enim vel loci vel muneris, quod capessendum est, dignitas Oratori aliquid timoris iniicere potest, Rheno-Traiecti, in amplissima bonarum artium sede, doctissimorum virorum iuvenumque lectissimorum corona stipatus magna insuper hominum cuiusvis ordinis et loci adstante caterva dicturus sum. Ex honorificentissimo Regis decreto Professorum numero adscriptus atque in hanc sedem evocatus, cum Historiae Ecclesiasticae tum Theologiae Moralis provinciam demandatam mihi video; quarum disciplinarum studia quo pluris faciam, eo magis me perturbet necesse est insignis, quae ad hoc requiritur, doctrinae atque eruditionis copia. Sunt alia quoque, quae in auspicando hoc munere metum augeant. PHILIPPUM MELANCHTHONEM, summum Theologum, eundemque in omnibus humanioribus litteris atque artibus nemini secundum, quum tener adhuc iuvenis in Professorum ordinem reciperetur, statim Orationis Inauguralis suae praestantia Latinique sermonis elegantia auditorum omnium aures atque animos adeo demulsisse sibique devinxisse legimus, ut hi tenerae eius aetatis prorsus obliti, laetissimam de ipso spem atque exspectatiouem (non vanam profecto illam!) animo conciperent. At quonam animo (haud arroganter hoc a me dictum existimari velim magna componere parvis liceat!) at quo tandem me animo esse censetis, quum haec recordor, quumque ad meam aetatem iam provectiorem et sermonis mei egestatem mens mea vel cogitatio redit. Etsi enim, quum ipse adhuc iuvenis studiis operam navarem, Latine scribendi et loquendi haud prorsus ignarus vel insuetus fuerim scilicet hoc turpe ac dedecori censendum fuisset discipulo e Lennepii scholis profecto nunc tamen, cum, post Academicum stadium decursum, viginti, et quod excurrit, anni praeterlapsi sint, hunc Latini sermonis usum mihi prorsus in desuetudinem abiisse - quisque vel me tacente satis intelliget, et mihi ingenue illud confitenti facile condonabit. Accedunt eximia plane erga disciplinas illas, quas docendas ac tractandas suscepi, ROYAARDSII merita. Quae quanta et qualia fuerint ipsa mortem eius lugens agnovit Academia Traiectina. Quod et vos prae aliis compertum et perspectum habetis, Viri Clarissimi! qui desideratissimum virum tam diu fraterno amplexi estis amore! et vos, egregii Iuvenes! qui ROYAARDSII discipulis vos quoque annumerandos esse recte gloriamini, et dilectissimi Pracceptoris imaginem et memoriam, haud unquam perituram, veluti in cordis penetralibus reconditam servatis, ad rogum usque pio amore colendam! Quid denique commemorem temporum, quae vivimus, conditionem, ingravescentibus in dies litibus, tam commota et tam perturbata, quae Academici muneris, quod mihi imponatur, onus, semper grave illud ac difficile, gravius etiam quam alias ac difficilius reddant. Quae omnia si quis animo perpenderit, haud facile me affirmantem, moestum ac tremebundum me hanc cathedram adscendisse, dissimulationis vel affectatae et fucatae modestiae accusaverit. Nec desunt tamen, quae ad animum demissum erigendum, quin etiam dulci quodam laetitiae sensu perfundendum, egregiam vim habeant. Quamquam enim omni disciplinae, si qua ad Theologiae studia pertinet, permultum utilitatis atque emolumenti inesse intelligo, ea tamen, quae in Religionis et Societatis Christianae Historia cognoscenda, enarranda, tractanda versatur, eximia quadam laude atque industria digna mihi videtur; si illam saltem Historiae tractandae viam sequaris, quae minime nuda ac tersa enarratione absolvitur, sed quae etiam magnos rerum flexus ac mutationes sequitur et considerat, eorumque caussas atque effectus exponit; verbo dicam illam Historiae tractandae rationem, quae vere Pragmatica dici potest, quae Polybium patrem atque auctorem habuit, quam e Brittannis maxime ROBERTSONUS et GIBBONUS, e Germanis HEERENIUS, PLANCKIUS, ut alios mittam, aequalibus suis commendarunt, cuiusque in hac nostra patria HEUSDIUS ille vester, et genuinus ac germanus eius discipulus RoYAARDSIUS felicissimi fuere cultores. Hic nimirum Historiae ita tractatae est fructus longe uberrimus, quo nihil dulcius, nihil iucundius, nihil utilius excogitari potest, ut non solum hominem ipsum in scena prodeuntem atque agentem videamus, sed sapientissimi Dei Moderatoris Christique Regis gubernationem veluti in speculum intuentes, summa veneratione atque admiratione abripiamur; unde sequitur, illum qui tantarum rerum cognitionem discipulis suis impertiat in quo BORGERUS summum Historici munus posuit iure meritoque administrum dici ac veluti praeconem Providentiae divinae. Quidni igitur laeter, A. A! eiusdem Providentiae numine ac singulari Dei erga me favore mihi contigisse, ut in hac disciplinarum parte et regione, quam semper in deliciis habuerim, totus degere, totus versari possim, vitaeque tabernaculum collocare mihi liceat. Quod quum dico, nolite putare de altera demandatae mihi provinciae parte minus honorifice a me iudicari, vel me eorum probare iniquitatem, qui vel Exegesin, vel Dogmaticam vel Historiam tanquam Theologiae reginam laudibus extollunt, sed Theologiam Moralem vel Ethicen |