Oryginał pargaminowy, przechowany w zbiorach hr. Rusieckich w Warszawie. Opatrzony był on pierwotnie trzema pieczęciami, zawieszonemi na sznurkach z różowego jedwabiu. Z pierwszej pozostał ułomek wyobrażający znak pieczętny pierścień na nim haczyk. Dwie drugie odpadły. Nakielski: Miechovia, str. 152.

1) Dzierzkówek, w woj. sandomirskiem, obwodzie i pow. radomskim, par. Skaryszów.

CCCCII. 1232. die 12. m. Aprilis, prope Łowicz.

Conradus dux Masoviae donationem alvei salis in Bochnia, et villarum Chudaczewo necnon Radgoszyce, a Vladislao dicto Loripede, duce Cracoviae et Poloniae, domino Virbentae factam, ratam esse iubet.

In nomine patris et filij et spiritus sancti amen. Quoniam mundus caducus est et diuersis quotidie casibus uariatur, idcirco necesse est, actiones legitimas, que memoria indigent, per scripti continenciam in noticiam transmitti posterorum. Nouerint igitur uniuersi presentes et posteri, quod nos Conradus Dei gracia dux Mazouie, confirmamus coram domino patre archiepiscopo Gneznensi, quod nos ad peticionem fratris nostri Vladislai, ducis Cracouie et Polonie, consensum adhibentes, una cum filijs nostris Boleslao, Sem(ou)ito, Kazimiro et Zemomislo donacionem eiusdem ducis W. quam fecit domino Virbete, conferendo ei ad Magnum Salem ') korito, quod dicitur sosthe, et villam Hudaczeuo cum heredibus et Radogoscice 2) aput Latkonem et cum heredibus iure hereditario in eternum possidendum, confirmamus. Et inspecto eiusdem V. fideli et necessario nobis seruicio, easdem utilitates ad Salem et villas memoratas et cum heredibus iam dicto V. ac eius posteris, quibuscumque ipse contulerit, iure hereditario in eternum pacifice possidendas benigne conferimus. Vt autem hoc factum perpetue firmitatis robur obtineat, presentem paginam nostri munimine sigilli roboramus. Et hoc actum est feria secunda post Resurreccionem Domini, v socolnic na dubroue prope Lowicz, anno gracie M° CC° XXX II°. Presentibus quam plurimis, quorum nomina sunt hec: dominus archiepiscopus, Lasotha, Mironeg cancellarius archiepiscopi, Ianus, Falibogo camerarius, Ebrardus procurator, Henricus capellanus, Arnoldus capellanus et frater eius.

Z kopijarza staniąteckiego, kar. 102. W tekscie kopijarza w ustępie końcowym obejmującym poczet świadków, nie położył kopista między wyrazami dominus archiepiscopus a Lasotha przecinka, tak iżby wyglądało, że świadkującym arcybiskupem był Lasota. Rzucałoby to podejźrzenie przeciw autentyczności dokumentu, gdy w szeregu arcybiskupów gnieźnieńskich imię Lasoty nie jest znane, w szczególności zaś w r. 1232, zdaje się w pierwszych zaraz miesiącach, umiera poprzedni arcybiskup gnieźnieński Wincenty, a w jego miejsce wybrany zostaje Pełka, który już w bulach papieskich z maja tegoż roku elektem jest nazwany. Natomiast za autentycznością dokumentu przemawia bardzo stanowczo nietylko styl onegoż, spółczesnym autentycznym aktom zupełnie odpowiedni, i treść dokumentu, innemi staniąteckiemi przywilejami poparta i wreszcie owe tak szczegółowe określenie miejsca wystawienia dokumentu, jakiego fałszerz pewnieby nie skoncypował, a nade wszystko

wzmianka o Władysławie Laskonogim, jako księciu krakowskim. Krótkie rządy Laskonogiego w ziemi krakowskiej w latach 1229 i 1230, raczej nominalne niż rzeczywiste, gdyż wskutek niepomyślnych walk z Odoniczem większą część czasu przebył w Raciborzu, były tak efemerycznem zjawiskiem, iż prawie żadnego po sobie nie zostawiły śladu ani wspomnienia. Fałszerzowi zatem, któremuby tak mało znany szczegół był wiadomy, o wiele lepiej znaneby były imiona dwóch przedniejszych arcybiskupów gnieźnieńskich, iżby miał tak grubą popełnić omyłkę. Nie przypuszczamy więc fałszerstwa, lecz prostą myłkę kopisty, któremu oczywiście w r. 1600 imiona arcybiskupów gnieźnieńskich z XIII wieku nie były znane i który widząc brak imienia przy tytule arcybiskupa gnieźnieńskiego pomiędzy świadkami, wziął imię następującego zaraz świadka Lasoty jako imię arcybiskupa, a tak przez umyślne opuszczenie między wyrazami dominus archiepiscopus a Lasota przecinka, stał się tak grubego błędu powodem. Iest zresztą ten Lasota znany jako świadek na innych współczesnych aktach Konrada mazowieckiego, mianowicie na przywileju z r. 1231 dla biskupstwa poznańskiego (Kod. wielkop. I, N. 132) i na przywileju z tegoż roku dia biskupstwa płockiego (Kod. mazow. N. VII).

a) W kopijarzu mylnie »fratre".

Iakkolwiek później Magnus Sal oznacza Wieliczkę, to jednak sądzę, że tu rozumieć jeszcze należy pasmo źródeł solnych, które się od Bochni poczynały. W najdawniejszych nadaniach, n. p. miechowskiem, spotykamy tylko źródła bocheńskie, nie wielickie.

*) Chudaczewo i Radgoszyce dziś już nie istnieją. O ile można sądzić z tekstu przywileju, musiały one leżeć gdzieś w pobliżu klasztoru staniąteckiego, na własność którego później przeszły, w każdym zaś razie w księstwie krakowskiem.

CCCCIII. 1232. die 5. m. Maii, in colloquio in Miedzna habito.

Boleslaus filius Conradi, dux Sandomiriae, homines Bielowice dictos, ad castellaniam Wolboriensem pertinentes, ecclesiae Wladislaviensi restituit.

In nomine Domini amen. Ne negocia temporalium actionum simul cum tempore defluant et in aluo obliuionis demergantur, expedit ea testium et littere fulcimento perhenni memorie inculcare. Ego siquidem Bolezlaus dux Sundomirie, notum facio presentibus et futuris, quod homines Belejeuici1) beate Marie Wladizlauiensis ecclesie in Vogbor 2) pertinentes, temporibus bone memorie Ogerij ob multiformes. distractionum et direptionum pressuras, cum nullo penitus tuitionis solatio potirentur, sub umbram protectionis felicis recordationis ducis Lestconis conuolarunt, sese in officium venatorum subicientes, in quo usque ad tempora uenerabilis patris Michahelis episcopi perdurarunt. Quos dictvs episcopus M. in colloquio Gusaua 3) celebrato, zelum Domini zelando, coram archiepiscopo sancte opinionis Vincentio et suffraganeis eius luone Cracouiensi, Laurentio Wratislauiensi, Paulo Poznaniensi, Laurentio Lubucensi episcopis, Gunthero electo Plocensi audacter repeciit et meruit optinere, a dicto duce iuratoria caucione accepta, quod eos in pristinum ius et ministerium ecclesie, a qua fuerant alienati, in integrum reformaret; quod ex tunc fecisset, nisi mortis articulo fuisset prefocatus. Quos postmodum relicta dicti ducis L. in colloquio habito in Scaresou) coram memorato episcopo Cracouiensi Y. et nobili uiro comite Pacozlo seniore sollempniter et mani

feste uotum uiri sui complens, dimisit. Nouissime autem ego in colloquio facto in Meduna ante Sarnou 5), restitucionem dictorum hominum in officium ecclesie memorate restitutorum confirmaui, et coram hiis testibus: Mistiuyone palatino, Crezlauo, Iohanne cancellario, Bartone tezaurario, lazdone, Bodeta, Nicholao, Ottone iudice, Prezlao, Belca, Diuisone et aliis multis. Et ut tam sollempne factum perpetis (s) sit ualitudinis et uigoris, huius priuilegij et sigilli munimine communiui. In eodem uero conuentu, uidelicet ante Sarnou, rusticum ante dicte ecclesie a patruo meo duce L. dudum absolutum, coram eisdem testibus a solutione urne mellis duxi in perpetuum eximendum. Datum anno incarnacionis Dominice M° CC. XX. (s) secundo, III nonas Maij.

Oryginał pargaminowy, przechowany w archiwum kapituły włocławskiej, jest bardzo zniszczony. Z pieczęci pozostały tylko niekształtne szczątki, zawieszone na sznurku spłowiałym różowego jedwabiu. Z tegoto oryginału ogłoszony został drukiem niniejszy dokument w kodeksie dyplomatycznym polskim Rzyszczewskiego i Muczkowskiego, tomie II, pod N. 31, gdzie wydawcy dostrzegli wprawdzie, iż data roku 1222 jest błędną, lecz mniej trafnie wystawienie dokumentu Bolesławowi Wstydliwemu przypisali, odkładając datę wystawienia do roku 1242.

Że wystawcą dokumentu nie jest Bolesław Leszkowicz, lecz Bolesław syn Konrada mazowieckiego, świadczy ta okoliczność, iż książe mówi o Leszku i Grzymisławie, nie jak o ojcu swym i matce, lecz jak o osobach mu obcych, a nadto przy końcu aktu Leszka Białego wyraźnie stryjem swym mianuje (a patruo meo duce L.) Bolesław Konradowicz zaś dzierży dzielnicę sandomirską tylko od r. 1229 do 1233.

Wydawcy kodeksu dyplomatycznego polskiego oświadczyli się za rokiem 1242 z tego powodu, iż w przytoczonym na czele świadków wojewodzie Mściwie czyli Mściwoju, domyślali się wojewody krakowskiego, jakim był Mściw rzeczywiście w latach 1241 do 1243; ale Mściw był zagorzałym zwolennikiem Konrada mazowieckiego, więc za życia Konrada napróżnobyśmy go na dworze Bolesława Leszkowicza szukali. Kasztelan sandomirski za czasów Leszka Białego, trzyma w latach 1228 i 1229 jako kasztelan wiślicki stronę Grzymisławy i Laskonogiego, w г. 1231 zostaje u Konrada wojewodą wiślickim, który snać dlań umyślnie tę nową palacyję utworzył; gdy się widoki Henryka Brodatego polepszyły, przechodzi na stronę Henryka i jest w latach 1234 i 1235 kasztelanem oświęcimskim, porzuca jednak wkrótce Henryka i pozostaje już odtąd wiernym Konradowi aż do jego śmierci, dzieląc z nim zmienne losy. W r. 1239 jest u Konrada wojewodą łęczyckim; gdy Konrad po zgonie Henryka II zajął Kraków, zostaje Mściw w latach 1241-1243 wojewodą krakowskim, po upadku Konrada wraca znowu na palacyję łęczycką, którą dzierży aż do śmierci Konrada t. j. do r. 1247. Dopiero po śmierci Konrada wrócił Mściw napowrót do Małopolski, pojednał się z Pudykiem i otrzymał tęż samą kasztelanię wiślicką, którą jeszcze w latach 1228 i 1229 dzierżył. Na tej kasztelanii spotykamy go w latach 1248-1250.

Otóż w chwili, kiedy Bolesław Konradowicz trzymał dzielnicę sandomirską, był Mściw stronnikiem Konrada i wojewodą wiślickim, a jako stronnik ojca był niewątpliwie na dworze syna bardzo pożądanym gościem. Na lata więc 1229 do 1233, jako na okres panowania Bolesława Konradowicza w ziemi sandomirskiej, przełożyć należy datę wystawienia niniejszego dokumentu; z tych zaś czterech lat najprawdopodobniejszą jest data roku 1232, gdyż w ten sposób najłatwiej wytłumaczyć myłkę pisarską.

1) Bielowice, wieś w woj. sandomirskiem, tuż pod samem Opocznem od strony wschodniej położona,

2) Wolborz, miasteczko w obw. i pow. piotrkowskim,
3) Gąsawa, miasteczko w obw. szubińskim,

4) Skaryszów, wieś paraf. w obw. i pow. radomskim,

5) Miedzna, wieś w woj. sandomirskiem, obw. opoczyńskim, pow. koneckim, par. Białaczów, na północ od Żarnowa położona.

CCCCIV. 1232. die 9. m. Septembris.

Pacoslaus dictus Senior monasterio Miechoviensi villam Udorz

confert.

Res diuinis usibus deputatas, ad humanos usus nefas est amplius reuerti; quod enim semel Deo dicatur, deinceps abdicari non potest. Solet tamen ueritas rerum tractu temporis obfuscari et hoc uel obliuionis interueniente obice, ue! his, qui presentes ueritatis testimonium facturi erant, per carnis debitum consumptis. Et ob hoc necessaria sunt publica instrumenta, que non soium acta ad memoriam referunt, uerum eciam preuaricancium dolum retardant. Ego igitur Pacoslaus dictus Senior, signo Crucis accepto, uouens proficisci transmarinas in partes, uisitaturus sanctam terram Ierosolymitanam, ut huius itineris labore meorum consequar indulgenciam peccatorum, et quia peccatis exigentibus prepedior, pro uoti mei redempcione transmissi prius octo marcas auri sancto Dominico Sepulchro offerendas, circa dictum sanctum Sepulchrum deseruiencium me committens oracionibus. Quia igitur mihi per eos et omnibus quotidie in domo sancta deseruientibus (s) pabulum spiritualis vite ministratur, expedit, ut ii, qui spiritualia seminant, temporalia metant, ne forte, si temporale desit eis subsidium, minus refecti in uia uite deficiant. Non dubitans igitur per eorum merita quotidie mihi apud Dominum crescere beneficium, apposui in animo meo eis crescere in dono. Presente duce Conrado et filiis eius Boleslao et Kazimiro, dedi uillam in subsidium sancte Terre Vdorz1) nomine, et prepositum de Miechow coram ijsdem ducibus nomine ecclesie Hierosolymitane heredem institui. Aderant eciam in hoc facto multi alij, quorum expedit nomina in presenti pagina exprimere in testimonium: Pacoslaus palatinus filius Woygtechey, Nicolaus cancellarius, Venceslaus Pomeranus, Secechus, Petrus frater Pacoslai, Stephanus frater Secechi, Michael, Morislaus, Petrus filius Christini, Sudo, Michael. Et hoc eciam sum protestatus coram eisdem ducibus et testibus dictis, quod uilla data per me sancto Sepulchro non est obnoxialis, que mihi ab intestato succederet, possessio enim dicte uille deuenit ad me tanquam aduenticia, non ad me perueniens ex paterna hereditate, et ob hoc ad suos non transferetur heredes. Quisquis igitur hoc pium factum conatus fuerit infringere, Dei omnipotentis indignacionem incurrat, et sciat se non hominem uelle exhereditare, sed ipsum Dominum, quem in suis ministris heredem institui. Acta sunt autem hec in die sancti Gorgonij, ducibus dictis procedentibus uersus Sudumiriam, anno ab incarnacione Domini M. CC. XXXII, duce Boleslao filio Cunradi in prouincia Sudumiriensi dominante. Et ut maiorem hoc instrumentum sorciatur effectum, appensione sigillorum predictorum ducum roboratur.

Nakielski: Miechovia, str. 155. Sprostowane myłki: a) Woygrechey, b) qui mihi ab intestato succederent, c) Curnardi.

1) Udorz, wieś w woj. krakowskiem, obw. olkuskim, pow. pileckim, par. Chlin a.

CCCCV. 1232. die 2. m. Octobris, Opoliae.

Henricus dux Cracoviae et Slesiae, libertates et immunitates a ducibus Poloniae Boleslao et Mescone monasterio Miechoviensi concessas, ratas esse iubet.

Ego Henricus Dei gracia dux Cracouie simul et Slesie, notum facio uniuersis fidelibus, ad quos presens scriptum peruenerit, quod ad honorem sancti Sepulchri et ad remedium anime mee et meorum parentum, dedi et concessi ac presenti pagina confirmaui ecclesie s. Sepulchri in Miechow omnia iura et libertates uniuersas, quas in priuilegijs antecessorum meorum pie recordacionis Boleslai et Meschonis, quondam ducum Polonie reperi confirmatas, uidelicet ipsam villam Miechow cum singulis sibi appendentibus predijs, ab uniuerso debito, quod ad principum uictum pertinebat, liberam, liberaliter confirmaui; omnem eciam iusticiam de foro, de taberna, de causis quoque tractandis, que ad tribunal ducale pertinebant, eidem ecclesie confirmaui. Ville eciam, que uocatur Chelm '), omnibusque villis in prouincia constitutis, ecclesie Miechouiensi pertinentibus, libertatem innouaui, vt nullus de ducalibus beneficialibus seu officiarijs homines easdem villas inhabitantes, seu forum in ipsis frequentantes, in aliquo opere seruitutis vexare presumat: podwod et prewod non dent, nec ad expedicionem siue ad castri edificacionem aliquis eos ire compellat. Hec mea confirmacio facta est in Opol, VI nonis Octobris, anno Verbi incarnati M. CC. XXXII. Presentibus: Boleslao duce Bohemie, nepote meo, Sebastiano cancellario de Opol, Reginaldo archidiacono de Opol, Gerozlo, Zbrozlo de Opol, Iohanne de Bythom, Wernero de Osuechin, Andrea de Michulo, laxa de Sewior castellanis, Nicolao filio Vasili venatore et alijs multis.

Nakielski: Miechovia, str. 154.

1) Chelm, wieś parafijalna w pow. bocheńskim.

CCCCVI. 1232. die 31. m. Octobris, prope Skaryszów.

Henricus dux Slesiae et Cracoviae testatur, comitem Pacoslaum filium Lassotae, monasterio Miechoviensi villam Udorz contulisse.

Henricus Dei gracia dux Slesie et Cracouie, notum facimus uniuersis, quod comes Pacoslaus Senior, filius Lassote, coram nobis et filio nostro Henrico et nobilibus infrascriptis uillam suam Vdorz 1) in eleemosinam suam et suorum contulit domui (Dominici) Sepulchri in Miechouia, iure perpetuo habendam et tenendam in perpetuam here