roku w Warce, wydając przywileje dla biskupstwa płockiego, używa tytułu księcia krakowskiego, mazowieckiego, sandomirskiego i łęczyckiego; i tu po raz pierwszy spotykamy Konrada z tytułem łęczyckiego księcia.

W pierwszej połowie roku 1232 Konrad dzierży jeszcze Kraków, gdyż 12 kwietnia z Łowicza zatwierdza Wierzbięcie nadanie koryta ad Magnum Salem, uczynione niegdyś przez Laskonogiego jako księcia krakowskiego; przed nim też dnia 9 września Pakosław stary nadaje wieś Udorz Bożogrobcom miechowskim. Lecz już w październiku tegoż roku Henryk Brodaty jako książe krakowski zatwierdza przywileje Miechowitom i owo nadanie wsi Udorza przez Pakosława starego dokonane, a dnia 31 października odbywa pod Skaryszowem wiece z Konradem mazowieckim. Zdaje się, że wiece te osiągnęły pomyślny dla Henryka i Bolesława Wstydliwego rezultat, gdyż jakkolwiek dnia 3 maja 1233 w Piotrkowie Konrad używa jeszcze tytułu księcia mazowieckiego i krakowskiego, to jednak syn jego Bolesław tytyłuje się w tymże roku już tylko księciem sieradzkim, widocznie więc zmuszony został do odstąpienia dzielnicy sandomirskiej Bolesławowi Wstydliwemu.

Iakoż w r. 1233 Bolesław Leszkowicz jest już wraz z matką swą Grzymisławą księciem na Sandomirzu i w tym charakterze odbywa wiece we wsi Łukanie nad Wartą z Konradem mazowieckim, synem jego Bolesławem oraz Henrykiem Brodatym i synem jego Henrykiem II. Odtąd też aż do bitwy pod Lignicą nie zaszły ani w Małopolsce ani na Mazowszu żadne znaczniejsze zmiany. Henryk Brodaty a po nim Henryk II dzierży Kraków, Bolesław Leszkowicz wraz z Grzymisławą Sandomirz, Bolesław Konradowicz Mazowsze, Kazimirz Konradowicz Kujawy, a Konrad sam, niezrzekając się zwierzchnictwa nad Mazowszem i Kujawami, zatrzy mał dla siebie Łęczycę, tytułując się bądź księciem mazowieckim i kujawskim, bądź mazowieckim i łęczyckim lub też tylko mazowieckim, lub tylko łęczyckim.

Śmierć Henryka II pod Lignicą d. 9 kwietnia 1241, spowodowała nowe zmiany. Konrad zajął Kraków, i odtąd aż do r. 1243, do owej stanowczej bitwy pod Suchodołem, tytułuje się księciem krakowskim i łęczyckim, zostawiając jak dawniej Bolesława przy Mazowszu, Kazimirza na Kujawach, a nawet Bolesława Leszkowicza wraz z Grzymisławą na Sandomirzu.

Wskutek bitwy pod Suchodołem d. 25 maja 1243 tak niepomyślnie dla Konrada wypadłej, Bolesław Leszkowicz odzyskał swą ojczystą dzielnicę Kraków, a na wiecach nad Mierzawą d. 5 sierpnia tegoż roku z Konradem i synami jego Kazimirzem i Ziemowitem odbytych, na których Konrad po raz ostatni tytułu księcia krakowskiego używa, musiał się zgodzić na pozostawienie Konradowi ziemi sieradzkołęczyckiej. Odtąd też Konrad tytułuje się aż do swej śmierci t. j. do r. 1247, tylko księciem łęczyckim.

Z tego pobieżnego chronologicznego zestawienia pokazuje się, iż niniejszy przywilej nie mógł być wydany wcześniej, jak w r. 1231, kiedy Konrad mazowiecki. po raz pierwszy wszedł w posiadanie Łęczycy, ale też, że mógł być wydany i później mianowicie aż do r. 1247 to jest do śmierci Konrada. Świadkowie podrzędniejszego znaczenia nie dostarczają żadnych momentów do ścisłego oznaczenia daty. Zważywszy jednak, że Konrad dopiero od bitwy pod Suchodołem (1243) używa tak jak w niniejszym przywileju tytułu tylko księcia łęczyckiego, i to aż do swej śmierci (1247), że wspomniany w tym przywileju rycerz Budzisław (syn Strzeszka) występuje w innym jeszcze przywileju Konrada dopiero w r. 1241 (Kod. wielkop. N. 229), że wreszcie ze świadków Przecław łowczy będzie zapewne tąż samą osobą, która jako podczaszy występuje w r. 1247 na innym przywileju Konrada łęczyckiego wraz z Borysem, który tu jeszcze żadnego urzędu nie piastuje, a w r. 1247 jest dopiero podkoniarskim (subagaso, Kod. wielkop. N. 267), przeto sądzimy, że przywilej niniejszy pochodzi właśnie z epoki między rokiem 1243 a 1247, mianowicie z r. 1245, to jest, że kopista popełnił myłkę pisarską, kładąc w dacie liczbę X zamiast L.

1) Chotla, wieś ta, jak tekst przywileju wskazuje, leżała gdzieś nad Wisłą na Kujawach. Jest wprawdzie wieś Chotel na Kujawach w pow. kowalskim, par. Izdbica, i to właśnie tak jak przywilej wspomina, nad jeziorem. Gdy jednak

w przywileju jest mowa także o dwóch zastawach rybnych nad Wisłą, jako przynależnościach do tej posiadłości, ta zaś Chotla jest o kilka mil od Wisły oddalona, trudno przypuścić, iżby o niej tu mowa była. Nad Wisłą zaś ani na Kujawach ani na Mazowszu żadnej innej wsi tej nazwy nie znajdujemy.

2) Murzynowo, wieś w woj. płockiem, pow. lipnoskim, par. Siecień, tuż nad Wisłą po prawym brzegu położona.

CCCCXXVIII. 1247. die 23. m. Ianuarii, Lugduni.

Innocentius IV. P. M. episcopo et decano Wratislaviensibus mandat, ut villam Krzesławice monasterio Miechoviensi restitui

curent.

Innocencius episcopus seruus seruorum Dei. Venerabili fratri episcopo et dilecto filio decano Wratislauiensibus salutem et apostolicam benediccionem. Dilecti filii .. prepositus et fratres ecclesie sancte Marie de Mecouia, ordinis sancti Sepulcri, Cracouiensis diocesis, nobis exponere curauerunt, quod cum Bugislauus miles Cracouiensis dominos ipsos coram . . duce ac ducissa Cracouie super villa de Kreslawich) traxisset in causam, ijdem coram ipsis fori priuilegium allegantes, proposuerunt, quod cum villa ipsa feudalis non esset, nec aduersa pars eam peteret ut feudalem, respondere predicto Bugislao super eadem in ipsorum presencia nullatenus tenebantur, cum parati essent sibi super hoc coram iudice competenti exhibere iusticie complementum. Sed prefati dux et ducissa predicte ville possessionem et memoratos prepositum et fratres per uiolenciam spoliantes, ipsam eidem B. pro sue voluntatis libito assignarunt. Unde nobis ijdem prepositus et fratres duxerunt humiliter supplicandum, ut cum de iure non teneat, quod a non iudice attemptatur, reuocari, quod per eosdem ducem et ducissam circa possessionem predictam factum est, in hac parte, in irritum faceremus. Quocirca discretioni uestre per apostolica scripta mandamus, quatinus uocatis, qui fuerint euocandi, et auditis hincinde propositis, quod iustum fuerit, appellacione postposita statuatis, facientes quod decreueritis, per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari: prouiso, ne in terram dictorum ducis et ducisse excommunicacionis uel interdicti sentenciam proferatis, nisi a nobis super hoc mandatum receperitis speciale. Testes autem, qui fuerint nominati, si se gracia, odio uel timore subtraxerint, per censuram eandem appellacione cessante cogatis veritati testimonium perhibere. Datum Lugduni X kal. Februarii, pontificatus nostri anno quarto.

Oryginał pargaminowy, opatrzony ołowianą bulą papieża Innocentego IV, zawieszoną na szarym sznurku konopnym.

1) Krzesławice, wieś w obw. krakowskim, pow. mogilskim, par. Plęszów.

CCCCXXIX. 1248. in Zachawa.

Boleslaus dux Cracoviae et Sandomiriae, merita fratris Virbentae remuneraturus, monasterio sanctimonialium de Staniątki caldarium unum in Bochnia confert.

In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Cum secundum auctoritatem diuinam nostro bono operi due debeantur mercedes, una temporalis, alia eternalis, nos Boleslaus filius Lestconis, diuina prouidencia dux Cracouiensis et Sandomiriensis, cum domina Grimislaua matre nostra, presentibus et futuris, hanc paginam inspecturis, notum facimus, quod pro fideli seruicio fratris Virbente et impensis, quas in opere salis de Bochnia) exhibuit, et principaliter pro uite eterne retribucione, salua ipsius apud Iesum Christum perpetua mercede, quam racione nostre persone apud Dominum promeruit, in ipsa Bochnia unum caldar, quod wlgariter chran nominatur, ad claustrum de Staniatki, quod in honore beate Marie uirginis est fundatum, iure hereditario possidendum contulimus, inde usus salis ibidem Deo famulantibus acculantes, ita plene et absolute, ut in ipso sale nullum ius nobis aut aliquibus officialibus vel eciam dignitatibus occasione quauis requiratur, sed liberum, ut decet, domo dicato semper habeatur. Quod si aliquando in prefato loco de Bochnia fons salis minoratus fuerit, claustrum iam dictum de Staniantki porcionem equalem cum sale comitis Michaelis, quod ibi est ei assignatum, percipiat. Hec donacio et condicionis forma facta et confirmata est anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo octauo, in Zachaua 2), habito colloquio cum domino Fulcone Gneznensis ecclesie archiepiscopo. Presentibus, quorum ipsa sunt nomina: Michael castellanus Cracouiensis, Clemens pallatinus Cracouiensis, Mstiuy castellanus Visliciensis, Fulco cancellarius ducis, Nicolaus Godula iudex Cracouiensis, Nicolaus filius Mstiuuj, Prebislaus tribunus Cracouiensis, Sudo subcamerarius Cracouiensis, Thomas Medicha thesaurarius Cracouiensis et Sobeslaus subcancellarius, qui hoc priuilegium scripsit, ducis sigillo autenticauit.

Z kopijarza staniąteckiego, karta 66, str. odwrotna.

1) Bochnia, miasto obwodowe w Galicyi zachodniej.

2) Zachawa, gdzieby niegdyś leżała, oznaczyć trudno; nie może tu być mowa ani o Zachowie w woj. augustowskiem, pow. łomżyńskim, ani o Zachowie pod Nowym Kaliszem położonym.

CCCCXXX. 1249. die 17. m. Februarii, Lugduni.

Innocentius IV. P. M. cavet, ne subventio a praeposito et fratribus monasteriorum de Miechovia et Glogovia in subsidium Terrae sanctae data, eisdem fratribus praeiudicet.

Innocentius episcopus seruus seruorum Dei. Dilectis filijs preposito, canonicis et fratribus Dominici Sepulchri de Miechouia et de Glogouia salutem et apostolicam benedictionem. Licet pro deuocione,

quam ad ecclesiam Romanam habetis, subuencionem, ad quam auctoritate nostra dilectus filius frater Goffredus penitenciarius et capellanus noster, uos de prouentibus uestris eidem faciendam ecclesie, sedis apostolice ac Terre sancte nomine requisiuit, tanquam deuoti filij, necessitatem sedis et Terre prefate propensius attendentes, liberaliter duxeritis impendendam: quia tamen fratres ordinis sancti Sepulcri pari cum milicie templi et hospitalarijs (Ierosolimitanis) fratribus in hac parte debent libertate gaudere, cum prouentus uestros ad Terram sanctam, sicut illi, teneamini destinare, auctoritate uobis presencium indulgemus, ut pretextu subuencionis prefate, quam sic ex deuocione fecistis, nullum uobis et successoribus uestris inposterum preiudicium generetur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere, uel ei ausu temerario contrauenire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignacionem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius, se nouerit incursurum. Datum Lugduni XIII kalendas Marcij, pontificatus nostri anno sexto.

Nakielski: Miechovia, str. 126, lecz pod mylną datą roku 1204, przypisując powyższą bulę papieżowi Innocentemu III. Iest ta bula także wydrukowana w kodeksie dyplomatycznym polskim, tomie III, pod N. 26 z dobrą datą r. 1249, lecz w tekscie bardzo błędnym i uszkodzonym, wyjętym z transumptu dokonanego w r. 1302. a) ten wyraz uzupełniony z tekstu zawartego w kod. dyplom. polskim stosownie do tekstu następującej zaraz buli N. CCCCXXXI.

CCCCXXXI. 1250. die 3. m. Iunii.

Boleslaus dux Cracoviae et Sandomiriae comiti Clementi palatino Cracoviensi venandi castores in villis Brzegi, Branice et Ruszcza dat facultatem.

In nomine domini nostri Iesu Christi. Gracia principum que perpetuis subditorum usibus pro seruicijs eorundem conferuntur, iure debent in memoriam posterorum perpetue firmitatis vigore roborari. Notum sit ergo presentibus et futuris, quod nos Boleslaus diuina fauente gracia dux Cracouiensis et Sendomiriensis, cum dilecta matre domina Grzimislawa, necnon charissima coniuge nostra domina Kinga, predictarum terrarum ducissa, pro fideli seruicio nostri baronis, comitis Clementis filij Sulislai, palatini Cracouiensis, castores inter metas patrimoniorum ipsius, videlicet in Brzegi et in utraque Branicze et Ruscza iam dicto Clementi venari et omni posteritati ipsius in utraque rippa Visle contulimus iure hereditario possidendum etc. Sed ut hanc nostram colacionem nullus ausu temerario infringere queat, sigillo nostro nec non baronum nostrorum sigillis presentem litteram communimus, nomina testium subtitulantes, quorum est primus comes Michael castellanus Cracouiensis, Msczui castellanus Vislicensis, Pribislaus castellanus de Malogoscz, Wlodimirus castellanus de Siewior, Nicolaus filius Mstui pincerna Cracouiensis, alter Nicolaus iudex Cracouiensis, Florianus gladifer, Clemens venator, Iacobus vexilifer, Gnie

womir vexilifer Sendomiriensis, Sando subcamerarius Cracouiensis, Petrus subpincerna Sendomiriensis et alij quam plures Cracouienses et Sendomirienses barones et milites nostri. Datum per manus Sobeslai nostre curie subcancellarij, anno incarnacionis Domini M°.CC.L°. III nonas Iunij.

Paprocki: Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, str. 129. Paprocki kładzie rok 1253, jest to jednak myłka, albowiem w roku tym kasztelanem wiślickim nie był Mściw lecz Adam. Mściwa spotykamy na kasztelanii wiślickiej po raz ostatni w r. 1250, Adama już od r. 1252. Myłka powyższa łatwo powstać mogła w ten sposób, iż kopista mylnie trójkę zaliczył do roku zamiast do nonas Iunij. Podkanclerzego Sobiesława spotykamy też również tylko w latach 1249, 1250 i 1251. Brzegi, wieś w obw. bocheńskim, pow. podgórskim, par. Grabie, po prawym brzegu Wisły położona.

Ruszcza, wieś parafijalna w obw. krakowskim, pow. mogilskim.
Branice, wieś należąca do parafii Ruszcza, położona po lewym brzegu Wisły.

CCCCXXXII. 1250. die 16. m. Iulii, Cracoviae.

Archiepiscopus Gnesnensis et episcopi Cracoviensis, Wratislaviensis nec non Lubusensis bullam quandam Innocentii IV. P. M. de anno 1249. transcribunt.

F. Dei gracia archiepiscopus Gneznensis et P. episcopus Cracoviensis et T. episcopus Wratizlauiensis et N. episcopus Lubucensis, vniuersis presentem litteram inspecturis, salutem in Domino. Nouerit uestra discrecio, quod fratres Dominici Sepulcri de Mechov, diocesis Cracoviensis, nobis rescriptum apostolicum non cancellatum, non abolitum, non aliqua parte sui in bulla, carta, filo vel stilo uiciatum. exibuerunt in hec verba:

Innocentius episcopus seruus seruorum Dei. Dilectis filiis prioribus siue prepositis atque canonicis et fratribus uniuersis Sepulcri Dominici cismarinis salutem et apostolicam benediccionem. Iustis petentium desiderijs dignum est nos facilem prebere consensum, et uota, que a rationis tramite non discedant, effectu prosequente complere. Cum igitur presertim ex hoc inter cetera fauor uobis apostolicus debeatur, quod sicut templarij et hospitalarij Ierosolimitani fratres cismarini de prouentibus uestris, quos citra mare percipitis, ad Terram sanctam subsidium destinatis, nos ad instar felicis memorie G. pape predecessoris nostri, pari uos debere cum fratribus ipsis libertatis priuilegio gaudere censentes, apostolica uobis auctoritate concedimus, ut nullus ad prestationem alicuius subsidij uel subuentionis de cetero faciendam, per apostolicas litteras specialem uel plenam non facientes de presentibus mentionem, aliter quam templarios et hospitalarios memoratos aliquatenus uos uel eciam alios confratres uestros commorantes ultra mare compellat. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere uel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei