Suscipe, perillustris heros, quicquid est, quod testandae humilis observantiae causa tuos ante pedes depono. Et non tam in mei meorumque salutem quam in gloriam tuam gratiose nobis favere perge. Servet te Deus generosa cum familia in seram posteritatem. Audi Deus, et exaudi. Ex imperiali Suevorum Ulma, d. 22. Martii, anno Christi MDCXL.

Generositatem tuam perillustr.

humili observantia colens

Johann Daniel Dieterich,

Doctor medicus.

Reverendis et clarissimis

Dn. Superintendentibus, venerandis et doctissimis Dn. Pastoribus, spectisstmis et prudentissimis Dn. Consulibus ac Senatoribus, inclytarum Hassiae Darmstatinae partis et superioris Cattimelibocatus, ecclesiarum et rerumpublicarum Giessenae, Alsfeldianae, Grunbergensis, Hombergensis, Kyrtorffensis, Darmstatinae, Butzbacinae, Niddensis, Schottensis, Zwingenbergensis etc., Dn. fautoribus, fratribus, amicis, affinibus, plurimum honorandis atque dilectis

S. P. P.

Viri reverendi, clarissimi, doctissimi, spectatissimi, prudentissimi etc. Iliada forsitan post Homerum scribo, dum institutiones has catecheticas sub initium illustris hujus paedagogii in usum discipulorum meorum conscriptas, nunc vero eorum, quorum interest, suasu et hortatu exscriptas, typis e vulgo et publici juris facio. Ut namque veterum de hoc ipso doctrinae catecheticae genere monumenta non eruam, constat certe inde a temporibus Origenis, quem ipsum etiam catecheticam doctrinam Alexandriae sub persecutionibus collapsam instaurasse tradit Eusebius, illud ipsum in ecclesia Christi viguisse et a piis majoribus nostris ad nos usque haereditario quasi jure derivatum esse, id quod breves illae doctrinae christianae summae a Bb. patribus conscriptae earundemque reliquiae in medio etiam papatu conservatae abunde testantur. Quas tandem

divino percitus spiritu Megalander noster Lutherus, beatissimae recordationis Pater, sub incudem revocans, summa totius doctrinae christianae capita non tam succisa brevitate, quam recondita rerum theologicarum ubertate in enchiridion catecheticum hoc fine redegit, ut non solum informes catechumeni, sed et rudes praecipue laici exinde veluti saluberrimis scatebris e limpidissimo Israëlis fonte promantibus salutifera cognitionis divinae et salutis aeternae fundamenta a primis vitae incunabilis pie haurire, eadem ad fidei ac vitae suae informationem recte applicare, memorique corde asservare possent. Quod pretiosum pietatis xεunkov, ut inaestimabili cum animarum fructu in ecclesiis nostris religiose hactenus fuit asservatum, ita et praestantissimis praelustrium theologorum, Dd. Brentii puta, Chytraei, Lossi, Hunnii, et aliorum quamplurimorum, tam publicis quam privatis explicationibus utilissimisque lucubrationibus in communem omnium promiscue piorum usum distinctis antehac temporum intervallis fuit illustratum. Novissime

autem omnium praeclaram in hoc operam_navavit reverendus et clarissimus theologus Dn. Johannes Schroederus, ecclesiae Norimbergensis antistes vigilantissimus, fautor, amicus et frater noster intimus, qui praecepta B. Lutheri catechetica ita explicuit, ut ex iisdem omnes omnino controversias, quae hodie inter nos et Pontificios, Calvinianos, Anabaptistas, Schwenckfeldianos, itemque professos veritatis evangelicae hostes alios magno impetu agitantur, legitime deduxerit, deductae vero ita succincte, nervose et solide refutarit, ut in his optimi ac praestantissimi hujus viri laudatissimis laboribus omnes docti merito acquiescere possint, et vel ob hos ipsos solos ipse etiam manum de tabula, ne lucubratiun

culis his meis actum agere viderer, amovere quam saepissime anxie mecum cogitarim. Verum enim vero cum alium is atque ego propositum sibi scopum habuerit, suaque catechetica in Belgicarum Augustanae confessionis ecclesiarum gratiam ediderit ideoque controversias plerasque pluribus argumentis pertractarit, variisque objectionibus et responsionibus illustrarit, et hoc ipso ad adultiorum praecipue usum applicarit, alia, qua scholasticae imprimis juventuti consuleretur, procedendum nobis esse methodo judicavimus. In quem finem praecipuas definitiones et quaestiones annotare, has ipsas dein in parenthesi logice explicare, et variis exinde desumptis axiomatibus theologicis, objectionibus item et responsionibus praecipuis interspersis nonnunquam, quanquam rarius, patrum quorundam floribus illustrare voluimus. Idque eo, ne nimia objectionum ac responsionum multitudine juniores obruerentur, superiores vero ad altiora exercitia evecti una eademque opera logicam simul praecipuorum argumentorum sedem perciperent, objectionum theologicarum solutiones quasi aliud agentes addiscerent. Hic finis noster est, hoc propositi nostri consilium. Quo tamen nemini quid detractum, multo minus praescriptum, sed saniori cujusvis judicio ac discretioni omne derelictum volumus, consilium etiam hoc nostrum immutari, ubi candide et amice a viris bonis et discretis rectius admoniti erimus; aequos interea omnes bonos hoc quidem in instituto nostro judices nos habituros esse omnino confidentes. De quibus plura hoc in loco verba facerem, nisi vel tria sufficere posse existimarem. Ad vos, admodum reverendi et clariss. Dn. Superintendentes, theologi celeberrimi, venerandi et doctissimi domini pastores, spectatissimi et prudentissimi domini consules ac

b

senatores, fautores, fratres, amici, et respective collegae ac affines plurimum honorandi atque dilecti, ad vos, inquam, me converto, vobisque omnibus et singulis pagellas hasce catecheticas inscribo, inscriptas sub celeberrimo et honestissimo vestro nomine typis evulgo, evulgatas vero hac ipsa пoоσшvýσε solenni offero atque exhibeo. Id quod faciam mirabuntur forsitan multi, intelligent autem pauci. Omnium vestrum honores amplissimos et virtutes laudatissimas plenis hic decantare buccis instituti mei non est. Eadem recensendo enumerare supervacaneum est. Neque enim idipsum ob rerum et dictorum copiam possum, neque vos ob insignem gravitatem, qua polletis, et singularem modestiam, qua condecorati estis, expetitis. Dicent illi, qui possunt; approbabunt isti, qui norunt. Dicam interim aliquid. Vos reverendi Dn. Superintendentes primi studiorum meorum longis abhinc annis promotores fuistis, meque in hodiernum usque diem favore vestro honorificentissimo dignum judicastis, variisque beneficiis cumulastis. Vos venerandi domini pastores, fratres mei in Christo estis; unus ex ordine vestro, qui Butzbacinam ecclesiam regit, germanus meus est; plerique vero vestrum mei in academia olim Marpurgensi commilitones, condiscipuli, coaetanei et collegae, reliqui autem ob eruditionem et virtutem suam, publica officiorum, quae laudabiliter administrarunt, commendatione, a pueris mihi noti fuerunt. Vos denique consules et senatores prudentissimi vel eo mihi nomine compellandi fuistis, quod vestros civiumque vestrorum filios publicae meae inspectioni ac disciplinae inde a primo illustris hujus paedagogii initio commendastis, variisque beneficiis pro copia vestra me huc usque prosecuti fuistis. Quid igitur aliter facerem,