I.

Ι. Φίλωνος ἐκ τοῦ περὶ κοσμοποιΐας γ' κεφαλαίου.

Ἡ πρότασις ἐμφαίνει μεταμέλειαν, ἀνοίκειον πάθος θείας δυνάμεως. "Ανθρώποις μὲν γὰρ ἀσθενεῖς αἱ γνῶμαι καὶ ἀβέβαιοι, ὡς τὰ πράγματα πολλῆς γέμοντα ἀδηλότητος. Θεῷ δὲ οὐδὲν ἄδηλον, οὐδὲ ἀκατάληπτον

I. Ex codice Coisliniano 276 sæc. Xl, accepi priora Philonis fragmenta, quæ frustra et morose quæsivi sive in locupletissima editione anglicana, sive in collectaneis quibus augenda est, qualia sunt Damascenica, Anastasiana, Leontiana, diligenter excussa usque ad Maium. Cur vero statim codicis nostri titulus: Ιωάννου πρεσβυτέρου καὶ μοναχοῦ τῶν ἐκλογῶν βιβλίον πρῶτον, Joannis monachi selecta, ut fert e tergo volumen, prius non moverit animum diligentium virorum qui ante me toties in idem offenderunt, præcipua mihi causa est in catalogo Coisliniano cl. Montefalconii, in quo vir doctus leviori calamo breviter asserit, plura hic non esse quam loca

I. Philonis, ex libro De mundi fabrica, cap. III. Gen. VI, 6.

Periodi pars prior præ se fert pœnitentiam, quæ ægritudo a divina virtute exsulat. Etenim mortalium infirmæ cogitationes sunt et instabiles, ut quæcumque res multa obscuritate redundans. At Deo nihil obscurum, nihil co

parallela Damasceni, alio tantum ordine posita. Contradicunt vero tum ea quæ insuper abundant, tum ea quæ deficiunt, ut alibi fusius dicam.

I. Ex fol. 220 a tergo. Quid sit xeqáhatový xocμomottas, divinandum est, quum nulla sit partitio in hoc primo Philonis libro, idemque titulus κοσμοποιΐας pertingat interdum ad tres aut quatuor libros ab initio editos apud Mangeium. Nota ἰσχυρογνωμονέστατος, et recole ισχυρογνωμο Gúvn ejusdem Phil. 1, 633, 44. Ad verba ὡς τὰ πράγματα cod. in marg. ὡς τὰ πολλά. Dein ad ὑφηγήσεως reponitur sie ὑφηγενέσεως sine ullo accentu. — xæð' ö λéyɛtai. Num. xxı, 19. Ultima conferenda sunt cum Philon. t. 1, p. 280, 40 sqq.

ἰσχυρογνωμονέστατος γὰρ καὶ βεβαιότατος. Πῶς οὖν τῆς αὐτῆς ὑπούσης αἰτίας, ἐπι στάμενος ἐξ ἀρχῆς ὅτι ἔγκειται ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου ἐπιμελῶς ἐπὶ τὰ πονηρὰ ἐκ νεότητος, πρῶτον μὲν ἔφθειρεν τὸ γένος και τακλυσμῷ, μετὰ δὲ ταῦτα φησὶν μηκέτι διαφθείρειν, καίτοι διαμενούσης ἐν τῇ ψυχῇ τῆς αὐτῆς κακίας; Λεκτέον οὖν ὅτι πᾶσα ἢ τοιάδε τῶν λόγων ἰδέα περιέχεται ἐν τοῖς νόμοις πρὸς μάθησιν καὶ ὠφέλειαν διδασκαλίας, μᾶλλον ἢ πρὸς τὴν φύσιν τῆς ἀληθείας· διττῶν γὰρ ὄντων κεφαλαίων ἃ κεῖται διὰ πάσης τῆς νομοθεσίας· ἑνὸς μὲν, καθ ̓ ὅ λέγεται, οὐχ ὡς ἄνθρωπος ὁ Θεός· ἑτέρου δε, καθ ̓ ὃ ὡς ἄνθρωπος παιδεύειν λέγεται υἱόν· τὸ μὲν πρότερον τῆς ἀληθείας ἐστίν· ὄντως γὰρ ὁ Θεὸς, οὐχ ὡς ἄνθρωπος, ἀλλ ̓ οὐδὲ ὡς ἥλιος, οὐδὲ ὡς οὐρανὸς, οὐδὲ ὡς κόσμος, αἰσθητὸς ἢ νοητός, ἀλλ' ὡς Θεός, εἰ καὶ τοῦτο θέμις εἰπεῖν. Ὁμοιότητα γὰρ ἢ σύγκρισιν ἢ παραβολὴν οὐκ ἐπιδέχεται τὸ μα κάριον ἐκεῖνο, μᾶλλον δὲ μακαριότητος αὐτ τῆς ὑπεράνω. Τὸ δὲ ὕστερον τῆς διδασκαλίας ὑφηγήσεως, τὸ ὡς ἄνθρωπος, ἕνεκα τοῦ παιδεῦσαι τοὺς γηγενεῖς ἡμᾶς, ἵνα μὴ τὰς όργὰς καὶ τὰς τιμωρίας μέχρι παντὸς ἀποτείνωμεν ἀσπόνδως καὶ ἀσυμβάτως ἔχοντες· τὸ οὖν διενοήθη ἐπὶ Θεοῦ κυριολογεῖται, τοῦ τὴν γνώμην καὶ τὴν διάνοιαν βεβαιοτάτου.

ΙΙ. Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τῆς κατὰ Μωσέα Κοστ μοποιΐας.

Ἴδιον Θεοῦ, τὰ ἀδύνατα παντὶ γενητῷ μόνῳ δυνατὰ καὶ κατὰ χειρός.

ΙΙΙ. Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τῆς κατὰ Μωσέα Κοστ μοποιΐας.

Οὐκ ὡς πέφυκεν ὁ Θεὸς εὖ ποιεῖν, οὕτω

II. Ex fol. 138 et iterum fol. 151. Prior locus habet τὰ δυνατά, posterior τὰ ἀδύνατα.

ΑΝΝ. ΙΙ. 20.

gnitu impervium, utpote qui firmissima mente valeat et constantissima. Quomodo igitur fit, eadem causa subsistente, ut, quum ab initio noverit, cogitationem hominis esse a juventute et dato consilio ad improba proclivem, primum in cataclysmo totum genus pessum dederit, postea vero dixerit idem non esse a se exterminandum, etiamsi eadem manserit in anima improbitas? Dicendum igitur, hæc verba omnino aut qualiter significare, quod leges nostra scientiæ prosunt, magisque respiciunt proficuam eruditionem quam veritatis naturam. Etenim quum duo capita in universa Legis serie proponantur, unum quidem, sicut scriptum est, quod Deus non est ut homo; alterum vero, quod non secus ac homo, edocere dicitur filium: prius quidem est sermo veritatis, quia verum est Deum non esse sicut hominem, sed neque sicut solem, neque etiam ut coelum, neque uti quemcumque mundum aut sensu, aut mente cognitum; esse autem veluti Deum, id verbo dicere si fas est. Similitudinem enim aut comparationem aut analogiam in se non recipit Ens illud beatum, quin immo onnem superans beatitudinem. Posterius vero dicendi genus, quo doctrina exponitur, illud est quo Deus loquitur ut homo, ut nos erudiat terrigenas, ne vindictas et castigationes ad finem usque omnem extendamus, implacabili et obstinata pervicacia. Unde verbum illud cogitavit secum, proprium Dei est, cujus sententia. et consilium firmissima sunt.

II. Ejusdem, ex libro de Mosaica mundi fabrica.

Ad Deum pertinet, ut quæ nemo prorsus horum qui fiunt, facere possit, ipse solus prompta manu faciat.

III. Ejusdem, ex eadem secundum Moysem mundi fabrica.

Qualiter penes Deum est benefacere, haud

III. Ex fol. 259, in pagina altera. Hæc necessitudinem habent cum sqq. VIII et XIX.

καὶ τὸ γενόμενον εὖ πάσχειν· ἐπεὶ τοῦ μὲν αἱ δυνάμεις ὑπέρβάλλουσιν, τὸ δὲ ἀσθενέστερόν ἐστι δέξασθαι τὸ μέγεθος αὐτῶν.

IV. Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τοῦ γ' τῆς νόμων ἱερῶν ἀλληγορίας.

Θεοῦ ἴδιον, τὰ μὲν ἀγαθὰ προτείνειν, καὶ [προ]φθάνειν δωρούμενον· τὰ δὲ κακὰ μὴ ῥᾳδίως ἐπάγειν.

V. Τοῦ αὐτοῦ.

Οὐδὲ τοῖς ἁμαρτάνουσιν εὐθὺς ἐπέξεισιν ὁ Θεός· ἀλλὰ δίδωσι χρόνον εἰς μετάνοιαν, καὶ τὴν τοῦ σφάλματος ἴασίν τε καὶ ἐπα νόρθωσιν.

VI. Ἐκ τοῦ η' καὶ θ' τῆς νόμων ἱερῶν αλληγορίας.

̓Αναζητοῦσιν τοῖς φιλοθέοις τὸ ὂν, καν μηδέποτε εὕρωσιν, συγχαίρομεν· ἱκανὴ γὰρ ἐξ ἑαυτῆς προευφραίνειν ἡ τοῦ καλοῦ ζήτησις, κἂν ἀπέχῃ τὸ τέλος αὐτῆς.

VII. Ἐκ τῶν αὐτῶν.

Τὸ σὺν Θεῷ, πανεπαίνετον· τὸ δὲ ἄνευ Θεοῦ, φευκτόν.

VIII. Ἐκ τοῦ ἡ καὶ θ' τῆς νόμων ἱερῶν ἀλληγορίας.

Οὐ πάντα πᾶσιν χαριστέον, ἀλλὰ τὰ οἰκεῖα τῇ τῶν δεομένων χρείᾳ· ἀλλὰ μηδὲ ὅσα δύνασαι, χαρίζου, φησὶν ὁ ἱερὸς λόγος, ἀλλ ̓ ὡς ἱκανός ἐστιν ὁ δεχόμενος δέξασθαι· ἢ οὐχ ὁρᾷς ὅτι καὶ ὁ Θεὸς οὐκ ἀναλογοῦντας ἡμᾶς τῷ μεγέθει τῆς αὐτοῦ τελειότητος, χρησμοὺς ἀναφθέγγεται πρὸς τὴν τῶν ὠφεληθησομένων δύναμιν; ἐπεὶ καὶ τίς ἂν ἐχώρησεν Θεοῦ λόγων ἰσχὺν, τῶν ἁπάσης κρειττόνων ἀκοῆς; τὸ γὰρ γεννητὸν οὐδέποτε μὲν

IV. Ex fol. 258. Iterum ambigitur circa discrimen librorum de Allegoriis, quorum tres typis eduntur, novem vero in codd. appellantur.

V. Ibid. Lemma videtur elegantissimæ Philonis homiliæ in Jonam, servatæ ab Armenis et editæ in Paralipom. tom. 11, p. 578.

VI. Intelligo librum vi et 1x (sic alias pluries) in eo sensu quod pro variis codicibus idem liber fuerit nunc octavus, nunc nonus, ac for

taliter creaturæ competit bene recipere: illud quippe vires habet multo superiores, hoc vero imbecillius est, ut magnitudinem earum sustineat.

IV. Ejusdem, ex tertio libro Allegoriarum in sacras Leges.

Dei inditum est, bona quidem offerre et dando præoccupare eum quem donavit, mala autem haud facili manu inducere.

V. Ejusdem.

Haud statim Deus peccatores persequitur, sed concedit tempus in penitentiam, atque in noxarum medelam et emendationem.

VI. Ex libro VIII et IX Allegoriarum in sacras Leges.

Cum Dei amicis quærentibus quod vere est, etiamsi non id inveniant, collætamur: apla enim est boni inquisitio ad gaudium per se creandum, etiamsi finis ejus distet. VII. Ex iisdem.

Quod cum Deo est, omnem superat laudem; quod sine Deo, vitandum.

VIII. Ex libro VIII et IX Allegoriarum in sacras Leges.

Non omnia omnibus largitor, sed ea tantum quæ egentium ad necessitatem apta sunt. Noli etiam quantum potes, erogare, inquit sermo sacer, sed quantum capere potest qui recipit. Immo nonne vides quod etiam Deus nobis, perfectionis ejus magnitudini non respondentibus, oracula pronuntiat juxta facultatem eorum quibus profutura sunt? Etenim quis unquam continere potuisset vim eloquiorum Dei, quæ omnem superant auditum? Quod enim

Χ. Ἐκ τῶν εἰς Γένεσιν ζητημάτων. Τί οὖν ἐνεθυμήθη; ὅτι διὰ τὸ εὐαρεστεῖν πεποίηται ὁ ἄνθρωπος, οὐ κατὰ ἀντιστροφὴν, διότι ἐποίησεν, ἀλλ ̓ ὡς μὴ ἐμμεῖναν τὸ ποίημα τῇ εἰς εὐαρέστησιν ποιήσει. Προς οὖν τὸ ποίημα ὁ λόγος, ὥσπερ σοφιστής, διαλογιεῖται, οὐ διότι πεφύτευκεν ὁ νέος, ἀλλ ̓ ὅτι προελθὸν διὰ ῥᾳθυμίαν, διαμαρτάνει τῆς ἐγχειρήσεως.

ΧΙ. Ἐκ τῶν ἐν Γενέσει ζητημάτων. Ὡς ἀμέτοχος κακίας, οὕτω καὶ ἀναίτιος ὁ Θεός.

XII. Ἐκ τοῦ πρώτου τῶν ἐν Ἐξόδῳ ζητημάτων.

Οὐ πάντων κοινωνητέον πᾶσιν, οὔτε λόγων οὔτε πραγμάτων, καὶ μάλιστα ἱερῶν. Πολλὰ γὰρ προϋπάρξαι δεῖ τοῖς ἐφιεμένοις τῆς μετουσιάς τούτων. Πρῶτον μὲν, τὸ μέγιστον καὶ ἀναγκαιότατον, πρὸς τὸν ἕνα καὶ ὄντως ὄντα Θεὸν εὐσέβειαν καὶ ὁσιότητα,

IX. Ex fol. 30, et fol. 44, ubi ascribitur libro de profugis. In loco 1° οὐδὲ οὖν ὅλως. Χ. Ex. fol. 221, descripsi hæc pauca et obscura in amplissimo loco, ubi dato quasi consilio decipulæ singulis versibus offendebant. Initium enim ἴσως τινὲς τῶν ἀνεξεταστῶν (al. εὐαγεστάτων) legitur in Phil. 1, 275, 36-45, sequentia ibid. 276, 29-35. Succedunt in ead. pag. v. 4147; dein 277, 32; tum 280, 5 et 283, 40, inter quæ inseritur alius locus, in cod. f. 34 inscriptus cum titulo ex libro VIII et IX Allegoriarum: qui locus adeo Mangeium fefellit, ut eum dederit tanquam ineditum, nec sine mendis, in eodem hoc tomo I, p. 203, ac si esset pars legitima libri inscripti: Quod deterius potiori in

creatum est, nunquam non indiget Dei muneribus, quum omnino id corruptioni subjaceat, nec valeat sustinere oraculorum ingens et immane robur. Ideo ille cupiens nobis emolumento esse ea quæ largitur, juxta recipientium vires munera metitur.

IX. Ex Allegoriis Legum.

Principium neque in tempore est, neque prorsus in loco, sed longe ultra et locum et tempus.

X. Ex Quaestionibus in Genesim.

Cur igitur Deum pœnituit? Poenituit eum quia ut illo delectaretur, creavit hominem, non vero ob inconstantiam, quia creavit; sed quia opus ejus non permanserat in opera qua delectaretur. Cum hac igitur creatura Verbum, ut vir qui argumentatur, rationem inibit, non quod recens est creatura, sed quod adulta, per contumaciam excidit ab opera proposita.

XI. Ex Quaestionibus in Genesim.

Ut mali particeps nequit esse Deus, ita neque auctor.

XII. Ex libro primo Quaestionum in librum Exodi.

Omnia cum omnibus communicanda non sunt, sive sermonibus, sive gestis, et maxime sacris in rebus. Multa enim præmittenda sunt appetentibus harum rerum esse participes. Primum est, et hoc maximopere necessarium, pietas et veneratio erga Deum unum ac vere

XIII. Ἐκ τοῦ β' τῶν ἐν Ἐξόδῳ ζητημάτων. Οὔτε πλοῦτον ἀσπάζεται τὸ θεῖον, οὔτε πενίαν ἀποστρέφεται.

XIV. Ἐκ τοῦ β' τῶν ἐν Ἐξόδῳ ζητη μάτων.

Ψυχαὶ δὲ, ὅταν προσκολληθῶσι Θεῷ, ἐκ γυναικῶν γίνονται παρθένοι, τὰς μὲν γυναικώδεις ἀποβάλλουσαι φθορὰς τῶν ἐν αἰσθήσει καὶ πάθει· τὴν δὲ ἄψευστον καὶ ἀμιγῆ παρθένον, ἀρέσκειαν Θεοῦ μεταδιώκουσι· και τὰ λόγον οὖν αἱ τοιαῦται ψυχαὶ χηρεύουσιν, ἄνδρα τὸν τῆς φύσεως ὄρθον νόμον προστ συμβιοῦσιν καὶ πατέρα τὸν αὐτὸν, ἃ χρή πράττειν παραγγέλλοντα, καθάπερ ἐγγόνοις μετὰ τῆς ἀνωτάτω κηδεμονίας.

XV. Ἐκ τοῦ τελευταίου τῶν ἐν Εξόδῳ ζητημάτων.

Φθαρτὸν καλῶ τὸν μὴ ἐφιέμενον ἀφθαρ σίας, ἀλλ ̓ ὀστρέου τρόπον, ἐνειλούμενον όσω τρακοδέρμῳ, ὅπερ ἐστὶν ὁ σωματικὸς ὄγκος καὶ ὁ τῶν θνητῶν βίος.

XVI. Ἐκ τοῦ περὶ Γενέσεως "Αβελ. *Αγευστον παθῶν ἢ κακιῶν ψυχὴν εὑρεῖν, σπανιώτατον. Αδύνατον ἀπ ̓ ἀρχῆς ἀν

existentem, ut inanem amoveant errorem circa idola et simulacra, una cum quibuscumque statuis, ceremoniis imperfectis aut mysteriis nulla initiatione dignis. Secundum vero est, ut mundentur castis purgamentis, tam in corpore quam in anima, juxta patrum leges et consuetudines. Tertium est, ut dent pignus fiducia dignum, eos habere communem nobiscum latitiam, ne sacram ad mensam recepti, more puellorum incompositorum, præ satietate et fastidio temulenter se in aliam partem proferant: quod illis nefas est.

XIII. Ex libro II Quaestionum in Exodum. Neque divitias Deus sectatur, neque respuit inopiam.

XIV. Ex libro secundo Quaestionum in Exodum.

Anima vero, quum Deo uniuntur, ex mulieribus virgines fiunt, rejectis femineis corruptelis quæ in sensibus sunt et cupiditate. Quæ vero falli nesciam et inviolabilem gratiam virgineam Dei sectantur, jure quidem merito hujusmodi animæ orbantur viro, ac nubunt cum lege, juxta rectum naturæ dictamen, quod velut pater est, et quæ oportet facere, præcipit, tanquam filiis suis, cum superna providentia.

XV. Ex ultimo libro Quaestionum in Exodum.

Corruptum eum dico, qui non appetit incorruptibilitatem, et concha instar, ostrea involvitur testa, quod est corporea moles et mortalium vita.

XVI. Ex libro de Generatione Abelis.

Immunem cupiditatum sive nequitiarum invenire animam, rarissimum est. - Fieri ne