χορδῶν 1) μουσικῇ· ψαλμοὺς δὲ ᾠδῶν, ὅτε · προτέτακται μὲν ἡ φωνὴ, ταύτης δὲ ἤρτηται ὁ ἐκείνης συγγενὴς ἦχος ἀποδιδόμενος εὐρύθμως διὰ τῶν ὀργάνων· καὶ ταῦτα μὲν ὡς πρὸς τὸ ῥητὸν τῶν σημαινομένων. vero odurum, quando voce præstituta, juxta eam cohibetur sonus ei consimilis et affinis ab instrumentis concinne elicitus (e). Et hactenus hæc, juxta litteram eorum quæ significavimus. Respectu autem ad leges sublimioris intellectus, aderit quidem psalmus, quando organum sive corpus pulsantes, per honesta opera bonam perficimus actionem, etiamsi nondum in contemplatione magnopere progrediamur. Ode autem, quum secluso actu, contemplantes veritatis mysteria, iisque inhærentes, mente amplectimur sententias optimas de Deo et ejus oraculis, scientia nos illuminante et sapientia animos nostros collustrante. Psalmi autem ode erit, si præmisso opere bono, juxta dictum illud : « Desiderasti sapientiam? Observa mandata, et Dominus tibi largietur eam: » intelligimus, quum fuerimus æstimati a Deo digni veritate, ea quæ haclenus nobis fuerant abscondita. Psalmus autem Κατὰ δὲ τοὺς τῆς ἀναγωγῆς νόμους, ψαλ μὸς μὲν ἂν εἴη, ὅτε τὸ ὄργανον τὸ σῶμα κρούοντες, διὰ τῶν καλῶν ἔργων πρᾶξιν ἀγαθὴν ἐπιτελοῦμεν, κἂν μὴ πάνυ ἐν τῇ θεωρία προκόπτοντες ὑπάρχωμεν 2). Ωδή δὲ, ὅτε χωρὶς τοῦ πρακτικοῦ, θεωρήσαντες τὰ τῆς ἀληθείας μυστήρια, τούτοις συγκατατιθέμενοι, φρονοῦμεν τὰ κάλλιστα περὶ Θεοῦ καὶ τῶν λογίων αὐτοῦ, γνώσεώς τε φωτιζούσης καὶ σοφίας ἐν ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τρανουμένης. Ὠδὴ δὲ ψαλμοῦ, ὅτε προκ γούσης πράξεως ἀγαθῆς, κατὰ τὸ προειρημένον· Ἐπιθυμήσας σοφίαν, διατήρησον ἐντολὰς, καὶ Κύριος χορηγήσει σοι 3) αὐτήν· συνίεμεν, κριθέντες ἄξιοι ὑπὸ Θεοῦ τῆς ἀληθείας, τὰ τέως ἡμῖν ἀποκεκρυμμένα. Ψαλμὸς δὲ ᾠδῆς, ὅτε τεθεωρηκότες, τῆς γνώσεως σαφηνιζούσης, τινὰ τῶν κεκρυμμένων ἠθικῶν, πρότερον ἐπὶ τὸ πράττειν γινόμεθα, συνιέντες καὶ ὃ πρακτέον, καὶ ὅτε πρακτέον, καὶ ὡς πρακτέον. Καὶ τάχα διὰ τοῦτο αἱ πρῶται ἐπιγραφαὶ οὐδαμῶς περιέχουσι τὰς κατ ̓ αὐτὰς ᾠδὰς, ἀλλὰ μόνον ψαλμὸν ἢ μόνους ψαλμούς· οὐ γὰρ ἀπὸ θεωρίας ἄρχεται ὁ ἅγιος, ἀλλ ̓ ἁπλούστερον πιστεύσας κατὰ ὀρθοδοξίαν, ταῖς πραττομέναις πράξεσιν ἑαυτὸν ἐπιδίδωσιν. Διὰ τοῦτο ἐπὶ τέ λει πολλαὶ ᾠδαὶ καὶ ὅπου ἀναβαθμοὶ οὐ δαμοῦ ψαλμὸς, οὔτε κατ ̓ αὐτὸν οὔτε μετά odæ, atque ubi Gradus, nullibi psalmus, nec odae erit, ubi jam evecli ad contemplationem, scientia nos edocente, nonnullorum ex moralibus arcanis, tum primum ad opus accingimur, intelligentes et quod agi oporteat, et quando agendum sit, et quomodo agendum. Ac fortasse propterea fit, ut priores inscriptiones minime contineant singulas ex ordine odas, sed solum psalmum aut singulos psalmos. Haud enim a contemplatione sanctus exorditur, sed fidem candidiorem præbens orthodoxia dogmatibus, tum actibus peragendis se tradit. Idcirco in fine libri multæ sunt sequens et æmula organi vox chori cantantis auditur... Psalmus vero Cantici, quum choro ante cantante, humanæ cantationis hymno ars organi consonantis aptatur, vocisque madulis præcinentis pari psalterium suavitate modulatur. cli. 1, 23. Infra habebis S. Eucherii quæstionem XLIV, quid inter psalmum et canticum interest? τινος ἐπιπλοκῆς, ἀλλὰ πάντα ᾠδαὶ κατ' αὐ τάς· ἐν γὰρ ταῖς ἀναβάσεσι πρὸς οὐδενὶ οἱ ἅγιοι ἔσονται ἢ πρὸς μόνῳ τῷ θεωρεῖν. Καὶ ταῦτα εἰρήσθω ἡμῖν καθολικά, δου λεύουσιν τοῖς σημαινομένοις τῆς ἑρμηνείας τῶν ἑβδομήκοντα. Ἐπεὶ δὲ εὕρομεν παρὰ τοῖς ἑβδομήκοντα καὶ Θεοδοτίωνι καὶ Συμμάχω, ἐπί τινων κειμένων ἐν μέσῳ ψαλμῶν, οὐκ ὀλίγων, το διάψαλμα, ἐστοχασάμεθα, μήποτε ὑπεσήμαναν οἱ θέντες αὐτὸ, ῥυθμοῦ τινὸς ἢ μέλους μεταβολὴν γεγονέναι κατὰ τοὺς τόπους, ἢ καὶ τρόπον διδασκαλίας εἰς ἕτερον τρόπον, ἢ διανοίας ἢ δυνάμεως λόγου ἐνάλλαγμα 1). Οὐδὲ δὲ παρὰ τῷ ̓Ακύλᾳ κεῖται, οὔτε ἐν τῷ ἑβραικῷ, ἀλλ ̓ ἀντὶ διαψάλματος γέγραπται ̓Αεί. Καὶ τοῦτο 2) δέ σε μὴ παρέλθοι, ὦ φι λολόγε 3), ὅτι καὶ τὸ ψαλτήριον εἰς πέντε διεῖλον βιβλία οἱ Ἐβραῖοι, ὥστε εἶναι καὶ αὐτὸ ἄλλον Πεντάτευχον· ἀπὸ γὰρ α' ψχλμοῦ μέχρι μ', μίαν ἐλογίσαντο βίβλον· ἀπὸ δὲ μα' ἕως και δευτέραν ἡγήσαντο· ἀπὸ δὲ οβ' ἕως την τρίτην βίβλον ἐποίησαν· ἀπὸ δὲ πθ' ἕως ρε' τετάρτην· ἀπὸ δὲ ρς' ἕως τοῦ ρν' τὴν πέμπτην. Εκαστον γὰρ ψαλμὸν ἐν τῷ τέλει ἔχοντα· Εὐλογητός Κύριος, γένοιτο! γένοιτο! τοῦτο τέλος βιβλίου ἐδι per se solus, neque cum aliqua societate, sed tantummodo odæ singulares. In ascensionibus enim nulli negotio sancti vacant, nisi soli speculationi. Et hæc generatim dicta a nobis sunto, qui servili more sequimur ea quæ annotantur a septuaginta interpretibus. Jam vero quum invenimus apud LXX et Theodotionem ac Symmachum, in quibusdam psalmis, hisque non paucis, in medio positum Diapsalma, suspicati sumus, annon intellexerint hi qui illud interposuere, cujusdam rhythmi aut melodiæ mutationem pro his locis factam, sive docendi modum pro alio statuendum, sive sententiam aut vim orationis mutatam (f). Id vero apud Aquilam non jacet, neque in Hebraico, ubi pro Diapsalmate scriptum est semper. Neque illud te prætereat, ο Verbi amator, quod Hebræi psalterium in quinque libros diviserunt, ut instar sit alterius Pentateuchi: namque a primo psalmo ad XL primum librom computarunt, a XLI ad LXXI alterum deduxerunt, a LXXII ad LXXXVIII tertium effecerunt librum, quartum ab LXXXIX duxerunt ad CV, a CVI ac CL quintum instituerunt; rati scilicet quemque psalmum, qui in fine haberet: Benedictus Deus, fiat, fiat, hunc libri esse postremum (g). ψαλτήριον. Εἰ γὰρ καὶ ἕτερος ἦν ὁ καταδείξας ψαλτήριον καὶ κιθάραν, ἀλλ ̓ ἄλλως ἐκεῖνος ἄτεχνόν τι καὶ ἰδιωτικὸν συμπήξας ἢ διατείνας ὄργανον, καὶ οὔτε πρὸς μέλος, οὔτε πρὸς λόγον ᾄδων, ἀλλ ̓ ἀγροϊκόν τινα παίζων τέρψιν. Ὁ δὲ πρῶτος μετ ̓ ἐκεῖνον εἰς ῥυθμὸν ἀγαγὼν τὸ πρᾶγμα καὶ τάξιν καὶ τέχνην, ἀλλὰ καὶ τῷ μέλει συγκαταμίξας τὸ ᾆσμα, καὶ τὸ μεῖζον πρὸς Θεὸν, ἢ Θεὸν ἄσας, οὗτος ὁ θεοφορώτατος, ἀρξάμενος μὲν ἐκ ποιμένων καὶ παίδων ίδιωτι κώτερόν τε καὶ ταπεινότερον, γενόμενος δὲ καὶ εἰς ἄνδρα καὶ βασιλέα, ἐνδοξότερον ὁμοῦ καὶ κοινότερον. Λαβεῖν δὲ λέγεται μάλιστα τὴν ἐπίδοσιν τοῦτο, μετὰ τὴν ὑπ ̓ αὐτοῦ τῆς κιβωτοῦ πρὸς τὴν πόλιν ἀποκατάστασιν· ἧς πολλὰ τότε προχορεύσας, καὶ πολλαχοῦ ἄσας εὐχαριστήριά τε καὶ εἰσ δεκτήρια, ἅμα μετ' ὀλίγον καὶ τὴν φυλὴν ὅλην εἰς κλῆρον τῶν Λευιτῶν λαβὼν, ἀρχὰς μὲν ἀπολέγεται τῶν χορῶν τέσσαρας, Ασάφ, Αἰμὰν, Αἰθὰμ, Ιδιθούμ, ἐπειδὴ καὶ πάντων τῶν ὁρωμένων ἀρχαὶ τέσσαρες· τοὺς δὲ χοροὺς ἐξ ἀνδρῶν συνίστησιν, ἐξελὼν τῶν ἄλλων καὶ τούτους δύο καὶ ἑβδομήκοντα, πρὸς τὰς γλώσσας ἀπαριθμήσας, οἶμαι, τὰς συγχυθείσας, ἢ μᾶλλον διακριθείσας ἐν τῇ πυργοποιΐα· τί τούτων τυπῶν, εἰ μὴ δηλῶν τὸ καὶ πάσας αὐτῷ γλώσσας ὕστερον ἐξομολογεῖσθαι κοινῶς μέλλειν 1), ὅτε καὶ ὁ Λόγος περιλάβῃ τὴν οἰκουμένην 2;; aptandum. Nam si quis alius psalterii usum et citharæ prius ostendit, is plane diverse, rude quiddam et vulgare compingens, vel instrumentum cogens latius, neque ad rhythmum deduxit concentum, neque ad sermonem, sed agresti quodam lusu delectatus est. Huic autem ille præeunti succedens primus, rem ad rhythmum et ordinem et artem deduxit, ac præterea carmini cantum immiscuit; quodque præstantius est, sive respectu ad Deum, sive Deum ipsum canens, idemque divinissimo correptus allatu, exorsus primum inter pastores et a pueritia simplicius aliquid ac magis demissum, postea quam in virum et regem crevit, nobilius aliquid et aptius hominum frequentiæ edidit. Quod sumpsisse tunc maxime incrementum fertur, quum arca ab ipso in urbem constituta est; qua coram, plurimas choreas ducens, pluries quoque ad gratiarum actiones, faustumque simul receptum celebrandum, cecinit; tum paulo post, universam Levitarum tribum in sortem mittens, principes porro qui choros ducerent, quatuor delegit, Asaph, man, Ætham, Idithum, quando quidem sunt quatuor omnium quæ cernuntur prima elementa; tum choros hominum constituit ac cæterorum ex numero selegit hos duos supra septuaginta, ad linguas respiciens, opinor, confusas vel potius divisas in turris ædificatione. Ecquid hoc ipso jam exhibuit, nisi quod ostenderet, omnes aliquando linguas secum conjunctim oportere in eamdem laudis formam consonare, quum scilicet Verbum orbem hominum universum occupasset? VIII. Διὰ τοὺς ἐπιγεγραμμένους ψαλμούς Εἰς τὸ τέλος, ἐπελεξάμεθα τοὺς ὅρους αὐτοῦ, ἐκ μὲν τῶν ̓Αριστοτέλους οὕτως ἔχοντας· Τέλος ἐστὶν οὗ ἕνεκεν τὰ ἄλλα, αὐτὸ δὲ οὐδενὸς 1) ἕνεκεν. Ἢ οὕτως· οὗ ἕνεκεν τὰ ἄλλα, αὐτὸ δὲ οὐκ αὐτῶν 2) ἕνεκεν. Ἢ οὕ τως· δι ̓ οὗ τὰ ἄλλα τις πράττει, αὐτὸ δὲ διὰ μηδὲν ἄλλο. — Ἐκ δὲ τῶν Ἡροφίλου 3), περὶ Στωϊκῆς ὀνομάτων χρήσεως, οὕτως· Τέλος δ' εἶναι λέγουσι κατηγόρημα, οὗ ἕνε κεν τὰ λοιπὰ πράττομεν, αὐτὸ δὲ οὐδενὸς ἕνεκεν· τὸ δὲ συζυγοῦν τούτῳ, καθάπερ ή εὐδαιμονία τῷ εὐδαιμονεῖν, σκοπόν· ὃ δὴ ἔσχατόν ἐστι τῶν ἀφετῶν. Εἰ δὲ καὶ περὶ Θεοῦ ὅρος καὶ ὅσα σημαίνεται ἐκ τῆς Θεὸς προσηγορίας, χρήσιμόν τι ἡμῖν παρέξουσιν, ἐκλεξαμένοις ἀπ ̓ αὐτῶν τοὺς διαφέροντας τῇ γραφῇ, καὶ αὐτὸς 4) ἐπιστήσεις. Φησὶν οὖν ὁ αὐτὸς Ηρόφιλος· Θεὸν μὲν γενικώτατα λέγουσι ζῶον ἀθάνατον, λογικὸν, καθὸ πᾶσα λογική ψυχή Θεός ἐστιν. *Αλλως δέ· ζῶον ἀθάνατον, λογικὸν, καθ ̓ αὑ τὸ ὄν, ὡς τὰς ἐν ἡμῖν περιεχομένας ψυχάς μὴ εἶναι θεοὺς, ἀπολλαγείσας δὲ τῶν σωμάτων ἔσεσθαι. Κατ ̓ ἄλλον δὲ τρόπον λέγεσθαι Θεὸν ζῶον ἀθάνατον, λογικὸν, σπουδαῖον, ὥστε πᾶσαν ἀστείαν ψυχήν Θεὸν ὑπάρχειν, κἂν περιέχηται. "Αλλως δὲ λέγεσθαι Θεὸν, τὸ καθ ̓ αὑτὸ ὂν ζῶον ἀθά νατον 5), ὡς τὰς ἐν ἀνθρώποις σοφοῖς περιεχομένας ψυχὰς μὴ ὑπάρχειν θεούς. Καὶ ἔτι ἄλλως λέγουσι Θεὸν, ζῶον ἀθάνατον, Propter psalmos In finem inscriptos, vocis illius definitiones selegimus, ita quidem ex Aristotele: «Finis est id cujus causa alia sunt, ipsum vero nullius effectus est (α). Vel sic: id cujus causa sunt alia, ipsum vero non ab illis est. Sive hoc pacto: id propter quod alia quivis operatur, ipsum vero propter nihil aliud. » — Ex Herophili autem libris, De Stoico nominum usu, hoc modo: « Finem vero dicunt esse categorema seu prædicatum, cujus causa reliqua facimus, ipsum vero nullius causa. Quod autem huic fini conjungit, quantum est beatitudo beatum esse, scopum appellant, quod est appetendorum ultimum.» An vero definitiones Dei et variæ hujus vocis Deus significationes, ex iisdem scriptoribus selecta, aliquid nobis utilitatis conferant, considerandum tibi propono. Ait igitur idem Herophilus: « Deum quidem generalissime dicunt: animal immortale, rationale; secundum quam definitionem omnis anima rationalis est Deus. Alio autem modo: animal immortale, rationale, per semet existens; ita ut animæ, dum in nobis continentur, non sint dii, sed solutæ a corpore, dii futuræ sint. Alio autem modo, Deum dici: animal immortale, rationale, strenuum; ita ut quæque honestior anima Deus sit, etiamsi in homine contineatur. Alio item modo, Deum definiri, quod secundum se est animal immortale; quo posito, animæ sapientum dii non sunt. Et insuper alio modo Deum definiunt: nihil vero aliud post finem. Namque ad finem tenditur, sed in finem desinitur. >> Bibl. gr. 111, 564. Harles. Sed Zonaras in Lexico: Τέλος, οὗ ἕνεκα τὰ ἄλλα, αὐτὸ δὲ οὐδενός ἕνεκα, tacito Aristotelis nomine, ac silente prorsus editore Tilmanno, p. 1721 — 4) καὶ αὐτοὺς Vat. 5. — 5) Iu σπουδαῖον, ἔχον τινὰ ἐπίστασιν ') ἐν τῷ κόσμῳ κατὰ τὴν διοίκησιν, ὃν τρόπον ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη. Αλλως δὲ λέγουσι 2) Θεόν, τὸ πρῶτον διοικητικὸν τοῦ κόσμου. Ἐπὶ πᾶσι δὲ Θεὸν λέγουσι, ζῶον ἄφθαρτον, καὶ ἀγέννητον, καὶ πρῶτον βασιλέα, ἣν ἔχει χώραν ὁ σύμπας κόσμος. animal immortale, strenuum, habens aliquam præfecturam in mundo secundum administra tionem, quemadmodum sol et luna. Alio modo dicunt, Deum esse primum administratorem mundi. Super omnia autem dicunt, Deum esse animal incorruptibile, et non genitum, et primum regem, qui locus universo mundo est. » terponunt edd. σπουδαῖον, ut alias. 1) ἐπιστασίαν edd. Ιστέον ὡς ἡ καθόλου τῶν ψαλμῶν ὑπόθεσις εἰς ταῦτα διαιρεῖται τὰ μέρη, εἰς τὸ ἠθικὸν καὶ τὸ δογματικόν. ̓Αλλὰ τὸ ἠθικὸν πάλιν τομὴν ἔχει ταύτην τινὲς μὲν γὰρ τῶν ψαλμῶν τὸ ἑκάστου ἔθος ἐπανορθοῦσι· τινὲς δὲ τὸ ἔθνος τῶν Ἰουδαίων μόνον· τινὲς δὲ καὶ κοινῶς πάντας ἀνθρώπους. Πάλιν τὸ δογματικὸν διῄρηται εἰς δύο τινὲς μὲν γὰρ ψαλμοὶ πρὸς τοὺς αὐτόματα νομίζοντας τὰ ὄντα· ἕτεροι δὲ πρὸς τοὺς ἀπρονόητα λέγοντας. Ὁ μὲν γὰρ αὐτόματα δογματίζων, εἰκότως καὶ ἀπρονόητα ὑπολαμβάνει· ὁ δὲ τὰ ἀπρονόητα λέγων, οὐ πάντως καὶ αὐτόματα λέγει· ἀλλὰ δημιουργὸν μὲν ὁμολογεῖ τοῦ παντός· ὅν τινα δὲ καὶ ὁμολογεῖ, τὴν δὲ πρόνοιαν αὐτοῦ, ἢ και θόλου ἀναιρεῖ, ἢ ἕως τῶν οὐρανίων πραγ μάτων περιγράφει. Καὶ πρὸς τοὺς οὕτως οὖν ὑπολαμβάνοντας, ποιοῦνται τοὺς ἐλέγχους οἱ ψαλμοί, ὅτι τε Θεὸν καὶ δημιουργόν ἔχουσι τὸν αὐτὸν ὄντα, καὶ ὅτι ἡ πρόνοια αὐτοῦ ἄχρι καὶ τῶν σμικροτάτων καθικνεῖ ται, καὶ οὐδὲν τῶν παρ' αὐτοῦ εἰς τὸ εἶναι ἀχθέντων ἀμοιρεῖ καὶ τῆς εἰς τὰ ἔπειτα προνοίας. Οὐ γὰρ ἔμελλεν ὁ Θεός, περὶ μὲν τὸ ποιεῖν τὰ μικρὰ καὶ τὰ εὐτελῆ εἶναι δυνατός, περὶ δὲ τὸ προνοεῖν τῶν λεπτοτά IX, X. Ex Vat. 6. Favent antiquitati amborum scholiorum ea quæ spectant ad philosophos de creatione et providentia perperam disputan IX. Sciendum est psalmorum argumentum generatim in duas divisum esse partes, moralem et dogmaticam. Sed et pars ethica iterum subdividitur: aliquot enim psalmorum mores singulorum dirigunt, aliquot gentem solam Judaeorum, aliquot vero communitatem hominum. Rursus dogmatica pars in duas dividitur: nonnulli enim psalmorum ad eos diriguntur, qui sponte nata reputant ea quæ sunt; alii vero eos qui admittunt imprævisa. Is vero qui sententiam tenet sponte nascentium rerum, consequenter supponit easdem prævisionem superare. Qui autem imprævisa esse dicit, non omnino ea spontanea esse concedit, sed Creatorem orbis universi confitetur: quem simul ac confitetur, ejus tamen providentiam vel tollit prorsus, vel quoad cœlestia tantum negotia circumscribit. Porro eos qui hujusmodi opiniones ferunt, psalmi redarguunt, quia et Deum et Creatorem statuunt unum eumdemque esse, et quod ejus providentia vestigia usque ad tenuissimas creaturas pertingunt, et quod nulla earum rerum quæ per ipsum ex nihilo eductæ sunt, expers est ejus in futurum providentiæ. Haud enim oportuit Deum, ex una parte potestatem tes; obstant vero psalmi dicti MazzaƐaïxoi, quod sapit Theodori Mops. palæstram. Rara autem sunt, uec video cuinam vel dubitando tribuantur, |