dam ex clientela comitis Wolfradi cum manu ipsius iam dicti domini sui contradidit nobis et sanctis praedium suum in Bolsternanc1) et dimidium mansum hac videlicet ratione, ut quamdiu ipse vivit, tantundem redituum accipiat a nobis in Altheim2). Item eodem die ipse comes Wolfradus dedit nobis tabernariam quamdam domum suum iuxta molendinum nostrum pensante hoc Herimanno plebano de Wengen 3).

Excepti sunt autem agri ad hanc pertinentes. Testes: Henricus comes de Lechisgemundi, Bertholdus et Henricus de Druchburg, Henricus de Christanishofen et filii eius Rudolf, Ottakerus, Waltherus de Sumerisbach1) et ministeriales et alii quam plures.

Item eodem anno sub eisdem testibus acta sunt, quae subsequuntur: Praedium Matilenhoffen +) dictum quondam dederat nobis comes Wolfradus et ministeriales eius, quod per multos annos nobis iniuste ablatum est a Berterado et liberis eius, ministerialibus comitis Wolfradi, quae tamen Berterada quondam nostra professa et a patre suo oblata et ablata [erat]. Tandem sic modo retinuit praedium illud. Comes iam dictus dedit nobis et sanctis pratum quoddam circa montem Tankilishofen) et partem pratorum et paludis a rivo fontis Suarzbach) usque ad rivum Humirsbach). Dedit et partem montis Adilegg), quod erat beneficium Henrici de Christanishofen ipso sibi reddente nobisque quibusdam agris redimentibus. Donavit quoque circa eundem montem silvam quandam Sclatebuchesswen) dictam necnon et mancipia quaedam in Holzluten) simul cum liberis suis aliamque Gisilam cum fratre suo.

Anno incarnationis domini 1170 facta subscripta sunt: Notum sit omnibus praesentibus atque futuris, qualiter Burkardus et Bertholdus fratres cum manu domini sui comitis Wolfradi, advocati nostri, praedium suum in Durrenbach 5) sancto Jacobo et sancto Georgio, fratribus quoque sacris et domino hic servientibus contradiderunt hac scilicet ratione, ut unus ipsorum Burkardus tantundem agrorum in beneficium a nobis accipiat in villa Harpertishofen) dato censu singulis annis. Alter vero eorum, Bertholdus scilicet, filiae suae Mathildi sub regulari providentia curam impetravit, oblata eadem infantula. Ipse quoque, si converti vel quando converti voluerit, recipiatur; interim tamen plenariam fraternitatem accepit a nobis. Testes: comes Hen

1) Bolsternang, Sommersbach, würt. OA. Wangen. 2) Altheim, würt. OA. Riedlingen. 3) Wengen, bair. BA. Kempten. 4) Abgegangener, unbekannter Ort. 5) Dengeltshofen, Gross- oder Kleinholzleute, Dürrenbach. 6) Diese Namen sind verschollen. 7) Adelegg, ein schöner, in das würt. OA. Wangen hereinziehender bis zu 1000 Meter hoher Ausläufer der Allgäuer Alpen. 8) Harbatshofen, bair. BA. Lindau.

ricus), Bertholdus de Druchburg, Henricus de Christanihofen et filii [eius] Rudolfus et Ottakerus et alii plures.

Eodem quoque anno factum est concambium inter nos et ministeriales Campidonensis) ecclesiae, Williburgam scilicet ac filios eius, in praesentia abbatis Lantfridis) et Welfonis 4) advocati [eius] coram multis hominibus. Nos nimirum praedium nostrum in Diezelinis 5) praedictae Willburgae et liberis eius et Hugoni marito ipsius pro feudo, quod ipsi habuerunt in Durraha), concambiendo tradidimus; insuper ut magis rata foret actio, decem et unum talenta superaddidimus. Cuius negotii rati et firmi testimonii paginam habemus scriptam in archivis utriusque ecclesiae cum idoneis testibus.

Anno incarnationis domini 1171 comes Wolfradus postulavit a nobis quasdam mansiones ecclesiae nostrae in foro villae Ysni istius cum agro sibi contiguo versus australem plagam, scilicet ad dilatandas atque contruendas forenses mansiones in eo. Nos autem postulavimus partem fluminis sui iuris et insuper duo molendina nuper constructa et nostris molendinis apposita. Facto igitur concambio inter nos sic definitum est: Comes contradidit ecclesiae nostrae, quod nos ab ipso postulavimus, partem videlicet sui juris in fluvio Hisinina cum omnibus rivulis eum influentibus; dedit etiam molendinum nuper iuxta eundem fluvium ab Herimanno constructum cum pratis nuper excultis ab ipso et aquis quibusdam circa positis; insuper et aliud molendinum in Rotinbach') cum fundo et ripis et alveo fluminis et omni iure suae circumstantiae contradidit nobis. Nos autem mansiones quas ipse postulaverat, cum agro sibi vicino comiti dedimus 8). Insuper ut magis firma et rata foret actio, superaddita sunt plus quam 20 talenta tam ipsi comiti Wolfrado quam Henrico genero eius), sed et Herimanno, qui aedificaverat molendinum.

Eodem anno data vel coempta sunt haec mancipia de familia comitis Wolfradi: Henricus Rufus in hac villa 1o), duo filii Adelberti de Hartprehtis?) Agilwart et Adilbert cum sorore ipsorum Gertruda et cum liberis illius de Gottilinishofen 11), haec habet praedium. Testes: Henricus comes, gener comitis Wolfradi, Bertholdus de Druchburg et Henricus frater eius de Hochinegge 12), Henricus cum filiis suis Rudolpho et Ottakero de Christanichofen, Walterus de Summerisbach, ministeriales comitis, et alii complures.

1) Der vorgenannte Graf von Lechsgemünd. 2) Kempten, Hauptstadt des Allgäus. 3) Von Kempten. 4) Welf VI, Vogt des Klosters Kempten. 5) Diesslings bei Zelle, BA. Memmingen. 6) Durach, bair. BA. Kempten. 7) Röthenbach, Ober-Unterharprechts, würt. OA. Wangen. 8) Durch dieses Rechtsgeschäft wurde Isny zur Stadt. 9) Graf von Lechsgemünd. 10) Isny. 11) Göttlishofen, Rohrdorf. 12) Hohenegg bei Ebratzhofen, bair. BA. Lindau.

Item eodem anno vel tempore comes Wolfradus et Henricus, gener eius, contradiderunt sanctis contraditione rata et confirmatione perpetua omnes suos thelonearios redditus in hac villa ea ratione, ut nec ipsi nec praeterea proles eorum, sed nec abbas nec aliqui successores eorum deinceps exigat illos. Cives autem singulis annis paschalem cereum solvere sanctis sponte sua promiserunt.

Item Waltherus de Sumerisbach dedit nobis praedium suum in eadem villa sua.

Anno incarnationis domini 1173 Adilbertus, presbyter de Rordorf1), cum fratribus suis Bertholdo et Henrico dedit nobis praedium suum in Engilheres 2), ipse autem accepit a nobis plenam fraternitatem.

Item eodem tempore in eadem villa Conradus de Sunthofen 3) dedit dimidium mansum sanctis nostris et nobis.

Item Henricus de Hochenegg diem ultimum feliciter claudens dedit pro remedio animae suae aream pascualem in Alpibus dictam Gerichinwang 4).

Eodem anno quidam Herimannus de Adilgerisberg 5) cum quatuor filiis suis obtulerunt se et praediolum suum.

Anno domini 1174 Herimannus de Ruthartishofen 5) dedit nobis in eadem sua villa praedium suum, ipse autem cum uxore sua professi sunt monach[at]um.

Anno domini 1175 Henricus quidam adolescens dedit nobis praedium suum in Adilhar[tis]hofen) et ipse monachus obiit.

Anno domini 1176 Suiggerus de) Lutfridis) dedit nobis et sanctis curtem de praedio suo et pro spe salutis aeternae faciens se monachum dormivit in domino.

Eodem anno Bertholdus de Azin) venit ad nos cum praediolo suo. Sequenti anno frater ipsius Marquardus cum uxore sua Mahthilda obtulerunt cum liberis suis praedia sua et ipsi conversi [sunt] ad dominum. Dederunt autem haec praedia: in Lutfridis) duas curtes et tertiam curtem in eadem villa, quod est dictum in Palude, quo inbeneficiatus est Udalricus, filius unus, contraditione duorum numismatum, usque dum vivit ipse, dederunt et in Balcinishofen 10).

Eodem tempore Ratpoto, plebanus de Otinheim 11), dedit nobis et sanctis nostris praedium suum in Friesinhofen 12)

1) Rohrdorf. 2) Engelhirsch bei Weitnau, bair. BA. Kempten. 3) Niedersonthofen, bair. BA. Sonthofen. 4) Alpe Gelchenwang im Authale hinter Gunzatried, bair. BA. Sonthofen. 5) Altensberg bei Gestraz, Rützhofen bei Harbatzhofen, bair. BA. Lindau. Die Hs. schreibt gekürzt Adilgerisb. 6) Aderatzhofen, wirt. OA. Leutkirch. 7) Hs.: et. 8) Ober- Unterleipfritz bei Weitnau, bair. BA. Kempten. 9) Matzen bei Eisenharz, wirt. OA. Wangen. batzhofen, bair. BA. Lindau.

der im bad. A. Lahr liegt.

10) Balzhofen bei Har11) Ich kenne nur einen Ort Ottenheim, 12) Friesenhofen, wirt. OA. Leutkirch.

rogante sorore sua Adilhaida, cui tantumdem concessimus in Azzin. Dedimus autem utrique plenam fraternitatem.

Anno domini 1177 Conradus de Tussin1) cum sororibus Williberta et Adilhaida, quae cum filio H. venerunt ad nos, tradiderunt praedium suum in Byrewane 2).

Anno domini 1178 quaedam mulier Richinza nomine dedit praedium suum sanctis cum manu advocati sui in Friesinhofen. Testes: advocatus ipsius Reinhart, Adilbertus presbyter et frater eius Marquardus, Rudolph, Ulrich et alii quam plures. Quia vero eadem mulier nostrae clientelae virum habet ac liberos, concessimus eisdem liberis suis idem praediolum suum, quoad vivant. Censum suum solvunt in festo sancti Georgii 12

nummos.

Anno domini 1182 Sigifridus liber homo de Baldenhofen 3) dedit nobis praedium suum in eadem villa, seipsum offerens conversus (sic) ad dominum.

In Sadirlinswilare) data sunt praediola: Udalricus dedit quoddam accepto alio, quamdiu vivit, item Albero, item Gerhardus in loco vicino.

Anno domini 1186 comes et illustrissimus Suevorum 5) II. Idus Februarii [12. Februar] obiit cum maximo planctu suorum, in cuius die sepulturae praesente patre eiusdem comite Manigoldo cum filiis Wolfrado et Henrico 6) ac reverendo fratre eiusdem loci Sancti Galli aliisque quam pluribus, comite scilicet Hartmanno de Kilicberg) ac Walthero de Ritinharda 8) .), Burkardo de Jungingen) et Conrado de Lochin 10), aliique tam nostris quam alienis intuentibus Herimannus de Herratiskilche 11) dedit nobis praedium quoddam in Vulgunstat) cum filio suo, sed cui idem praedium inbeneficiatum fuit hac conditione, [ut] quamdiu ille advivit, omni anno denarium singulum [solvat], deinde in monasterii usus succedere (sic). Qui idem Herimannus postea aliud praediolum in Wallich. ... wilare 12) dictum item sanctis nostris cum puero parvulo obtulit. Postea Rilinda, soror eiusdem Hermanni, et Marquardus, maritus eiusdem, dederunt aliam par

1) Am ehesten Gross- und Kleintissen, wirt. OA. Riedlingen, denn diese Orte gehörten den Isnyer Vögten, den Grafen von Veringen. 2) Ohne Zweifel verschrieben anstatt Burcwanc, Burgwang bei Isny, wirt. OA. Wangen. 3) Bei Enkenhofen, wirt. OA. Wangen. 4) Sederlitz bei Thaldorf, wirt. OA. Ravensburg. 5) Ohne Zweifel in 'illustrissimus comes Suevorum' zu verändern. 6) Lücken. 7) Kirchberg, wirt. OA. Laupheim. 8) Abgegangen bei Zwiefalten, wirt. OA. Münsingen. 9) Jungingen, preuss. OA. Hechingen. 10) Lochen, öst. BA. Bregenz. 11) Eratskirch, Fulgenstadt, wirt. OA. Saulgau. 12) Sonach scheinen hier zwei Orte gemeint zu sein, die nach dem folgenden im Eritgau oder in der Grafschaft Veringen zu suchen, aber nicht genau zu bestimmen sind.

tem eiusdem praedii cum comite Manigoldo coram multis testibus in placito apud Arthaim 1) coram subscriptis testibus: Waltherus de Ritinhald 2), Ulrich de Buanbure 3), H. de Marcdorf), Conradus de Lochins) et alii.

Anno domini 1187 Conradus et Kuno de ministerialibus ac liberis orti natalibus) se ipsos cum praedio suo in Engelisheris) sanctis obtulerunt.

Sub eodem anno Rudolphus, comes palatinus de Tuingen, sed et mater ipsius Elisabeth 8), sed et uxor ipsius Mathildis rogatu cuiusdam Rudolphi ministerialis ipsorum dederunt cum ipso praedium ipsius in Argun) sanctis nostris, exceperunt vero partem aliquam ipsius praedii, quam ante dederat filio suo B. defuncto et liberis eius. Item Rudolphus excepit etiam ex ipso praedio curtem parvam, quam sibi reservavit. Reliqua sanctis contradiderunt, sibi et haeredibus suis advocatiam vendicantes, hac conditione, ut nullius umquam hominis beneficium fiat, plenam autem fraternitatem habent deinceps, pauperem cum praebenda pascimus eis, anniversarius eorum cum pulsatione et officio tantum colitur.

Eodem tempore Burkardus de Campidona 10) et Mathilda uxor illius conversi ad nos obtulerunt sanctis et nobis triginta talenta. Item Adilbertus, presbyter de Rordorf11), sub eodem anno vitam finiendo praesentem ante mortem suam similiter 30 talenta obtulit. De quorum utrorum oblatione 40 talenta in coemptione praedii in Durrinbach 11) distracta sunt, reliqua 20 in alia praediola redimenda et in alios usus transierunt.

Item eodem tempore remissum est quoddam praediolum concambii in hoc oppido 12) a Burkardo ministeriali, fratre eius occiso atque sepulto, pro remedio animae suae.

Item eo tempore Suiggero, milite de Rordorf 11), a suis cum securi clam crudeliter occiso, frater ipsius Henricus ipso die sepulturae eius dedit nobis partem pratorum et silvae dictae Sconiunsvendi 13) et Gunzin 13), sed et Adilhaid, relicta vidua iam dicti Suiggeri, etiam suam partem in eadem silva et monte Adileggi iuxta nos, quod (sic) dicitur Kamerlin 13), in qua eadem sylva dederat nobis auté Udalricus, monachus et frater

13

1) Ohne Zweifel verschrieben für Althaim, Altheim, wirt. OA. Riedlingen. 2) Abgegangen bei Zwiefalten, wirt. OA. Münsingen. 3) Baumburg, Burgstall bei Hundersingen, wirt. OA. Riedlingen. Diese Burg erhebt sich merkwürdigerweise auf einem riesigen Grabhügel, s. wirt. Vierteljahrshefte I, 36. 4) Markdorf, bad. A. Ueberlingen. 5) Lochen, öst. BA. Bregenz. 6) Diese Angabe für die Stellung der Dienstmannen 7) Engelhirsch bei Weitnau, bair. BA. Kempten. 8) Gräfin von Bregenz, letztes Glied der Grafen von Bregenz, Stammmutter der Grafen von Montfort. 9) Nicht Argen bei Isny, wo die Tübinger und Montfort nie begütert waren, sondern Langenargen, wirt. 10) Stadt Kempten. 11) Rohrdorf, Dürrenbach, wirt. 12) Isny. 13) Namen von Waldungen auf der Adelegg.

beachtenswerth.

OA. Tettnang.

OA. Wangen.