صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني

Budissin und den Minoriten daselbst, an den Bischof von Meissen gerichtet, ohne Nennung des Ausstellers. Daran schliesst sich eine Untersuchung darüber, ob fratres predicatores et minores et alii privilegiati non habentes populum' ohne Erlaubnis der betr. Prälaten und Pfarrer Beichte hören und predigen dürfen. Endlich verschiedene Formeln.

Bl. 211 beginnt eine ursprünglich abgesonderte Handschrift, welche einen Physiologus' und 'Avianus' enthält. Explicit philosophia sermocinalis sive moralis'. Dann eine Predigt de ascensione Domini, und 'Collecta ex statutis provincialibus'.

Bl. 235. Anderes Stück, mit Vorschriften über Beichte und Busse, Bl. 240 v. 'Ordo confessionis, pronunctiatum per venerabilem doctorem magistrum Calvis'. Am Anfang ist ein Defect (set defectus principii est quasi unum volium) später ergänzt, und am Rande bemerkt: fuit Canonicus beate V. M. Erff.' Am Schluss: 'Datum et pronuncciatum per venerabilem doctorem magistrum Johannem de Calvis, sacre theologie professorem, A. d. Mccccxiijo'. Mit gleicher Hand und Schrift sind einige Sprüche abgeschrieben, die schwerlich zu dem Beichtspiegel gehören:

'Clerice misceri noli nequaquam mulieri:

Scandala dampna feres peccata(que) per mulieres.
Tu nichil es, nisi des, ergo des, set consulo, si des,
Prospicito cui des, est quia raro (1. rara) fides.
Non nimium taceas nec verba superflua dices (1. dicas).
Illum nullus amat, qui semper 'Da michi' clamat.
Dum nichil est intus, male bibit in ordine quintus.
Finis tractatus de confessione magistri Johannis de Calvis'.

Bl. 246 folgt einiges über Interdict und Absolution, auch die Hildebert zugeschriebenen, von Hauréau aber ihm abgesprochenen Verse (welche parodistisch zu einem häufig vorkommenden Gedicht gegen die Weiber verwerthet sind, Anz. d. Germ. Mus. XX, 257, NA. II, 402):

'Arbore sub quadam dictavit clericus Adam,

Quomodo primus Adam dampnavit (1. peccavit) in arbore
quadam,

Sed postremus Adam natus de virgine quadam
Dampna prioris Adam reparavit in arbore quadam.
Ille ruens moriens Christo nos mortificavit:

Iste satisfaciens Christo nos vivificaviť'.

Diese beiden letzten Verse sind hier ganz abweichend von dem sonst bekannten Text, und so nicht verständlich.

Bl. 247. 'Incipit registrum diversorum processuum secundum stilum in ordine Curiarum ecclesiasticarum Spiren. et primo citacio'. Mitten darin ist ein anderes Formelbuch kleineren

Neues Archiv etc. VIII.

20

Formats eingeheftet. Zugeschrieben ist eine Supplicatio', nämlich Günthers von Schwarzburg nach seiner Wahl zum Erzbischof von Magdeburg (1403) um ein subsidium von seinem Clerus, wegen der grossen Kosten seiner Wahl und Bestätigung.

Bl. 267. Bonifaz IX. befiehlt Romae apud S. Petrum Id. Nov. a. 1. (13. Nov. 1389) dem Decan der Erfurter Marienkirche, dem Theodericus de Gebese, rector capelle S. Petri prope Herbisleibin Mog. dioc.' nach vorgenommener Prüfung, si dignus est', ein Canonicat am Magdeburger Dom zu überweisen. Der Decan Hermann von Bissingin, von der Prüfung befriedigt (der Candidat kann sogar singen), erlässt das Executionsmandat an Erzbischof, Probst, Decan und Capitel, Erfurt, 26. Juli 1393. Noch eine Bulle Bonifaz IX. gegen die öffentliche Schaustellung des Sacraments durch die Minoriten, 'Racioni congruit'. 9. Nov. a. 1.

Bl. 272-275. Drei Blätter einer älteren Handschrift, deren Anfang fehlt; der Inhalt wird als 'ars notoria' bezeichnet, ein Apollonius als Urheber genannt. Anfang 'hely amrun hammos' es sind zauberkräftige Gebete, blühender Unsinn.

[ocr errors]

Bl. 276 ist das oben erwähnte Mandat des Decans von St. Marien noch einmal geschrieben, dann folgen Bl. 280 bis zu Ende (Bl. 289) Acten eines Processes des Konrad Paulser, Regensburger Bürgers, gegen die Aebtissin von St. Pauĺ daselbst, wegen seiner Entlassung vom Hofmeisteramt, aus den Jahren 1366 ff. Eine Entscheidung fehlt, bei einer Appellation brechen die Acten ab. Sie wirft ihm schlechte Wirthschaft und Uebermuth vor, und wie es scheint, nicht ohne Grund, denn es heisst (Bl. 284) Item fecit (1. interfecit) vel saltem ex ipsius instinctu famulus suus interfecit Bertholdum pistorem monasterii S. Pauli (Dafür war Actor von der Stadt Regensburg auf ein Jahr in den Thurm gesteckt). Item quadam vice in publica processione, cum domina abbatissa iret cum suo conventu ad Superius monasterium, ipse Actor sportulam stanneam annexerat capucio suo feno refertam, et coram populo publice dicebat, quod abbatissa ipsum onerasset sporta veteri feno referta, quam gerere vellet quousque novo feno repleretur, in obrobrium (sic) ipsius abbatisse et scandalum plurimorum'. Für Regensburger Localgeschichte nicht ohne Werth.

III. N. 210 man. Pap. qu. Holzband, halb mit braunem gepressten Leder überzogen. Auf der inneren Seite des Einbands Fragment einer Summa dictaminis saec. XIV.

Bl. 1. Nomina imperatorum Romanorum. Julius primo monarcham (sic) Rome obtinuit et cum dolo occisus est a senatu. Rome quinque annis regnavit' u. s. w. mit einigen kirchengeschichtlichen Notizen und Fabeln über Constantin u. a. Der Schluss lautet: '1214. Fredericus 2us de Schaffenburg

non servat juramenta pape. Ideo ab Innocencio 4° in concilio generali deponitur et tamen tenet (?) principes longo tempore contra papam et occulte moritur in Ytalia, set aliqui dicunt eum adhuc vivere et male.

1247. Hinricus Raspe, lantgravius Thuringie et Hassie, eligitur post deposicionem Frederici. in bello vicit Conradum filium Frederici prope Francfordiam in die sancti Dominici confessoris. Ideo monasterium ejus constituit in Ysenaco et moritur eodem anno quo eligitur in fluxu ventris, et sepultus est (in) monasterio monialium in monasterio ad S. Katherinam apud Ysenach. Hoc tempore floruit Bonaventura, Thomas de Aquino. Wilhelmus comes Holandrie a Frisonibus occiditur 1248 (rect. 1256).

1258. Richardus, frater regis Anglie, eligitur et pecunia ab eo petitur, quam noluit dare; ideo recessit et redit in

terram suam.

1272. Rudolphus de Hobesburg comes eligitur et multa bona facit, et bene rexit.

Adolphus comes de Nassaw. Hic accepit milia (sic) marcarum a rege Anglie, ut auxilium prestaret ei contra regem Francie, et tamen non fecit. Ideo confusus est imperator.

1300. Albertus filius Adolphi (sic). Hic centesimus imperator fuit. Unum oculum habuit, quia venenum ei datum fuit, quod medici non potuerunt nisi per oculum expellere.

1317. Hinricus VII. comes Lotaringie. Post eum Lodewicus dux Bavarie et cum (eo) eligitur dux Fredericus Austrie, et mutuo pugnant et vincitur tandem Fredericus et renucciat (sic) imperio. Dyabulus voluit eum liberare a captivitate, set non permittitur, quia signo crucis fugatur; adjuratus tamen fuit dyabulus ut non liberaret. Tandem Lodewicus excommunicatur, et componitur liber qui dicitur Defensor, probare volens imperatorem a Deo, non a papa, set reprobatus est liber. Nicolaus de Lyra viguit.

1347. Karolus 4us Bohemus eligitur. Hic habuit patrem Johannem cecum, cum quo transivit ad regem Francie, ut pugnaret contra regem Anglie, et cecidit in bello rex Bohemie, pater Karoli, et alii nobiles multi, et victor fuit rex Anglie, Hic Karolus bene rexit, populum suum exaltavit, studium universale ad Pragam adduxit, Wentzelaum filium suum secum seniorem (sic) regem cum consensu electorum disposuit et tribus annis ad judicandum sedere fecit, et tunc obiit anno 1378, et fecerunt planctum magnum super eum.

1384. Wentzelaus filius Karoli. Crucifixores hoc tempore sicut tempore patris ejus currunt et molestant ecclesiam, fidem malam inducere volunt et heresim. Set papa eis resistit et prohibet, sicut prohibuit tempore Karoli 4ti. Hic Brigitta canonisatur.

1400. Clemens qui et Rupertus, Palatinus Reni, dux Bavarie, eligitur reprobato Wentzlao ac deposito confusibiliter. Hic Clemens instituit studium universale in Heydelbergk. Hic procuravit fieri doctorem Matheum de Cracovia episcopum Wormacie. Hujus tempore dux Brunswigk occiditur, qui bellum obtinuit prius circa Wysen contra Hildensemensem ́et nobiles ejus terre.

1410. Sigismundus eligitur, filius Karoli quinti (sic), et bellum perdidit cum Turcis. Gloriose egit in concilio Constanciensi, quia pacem ecclesie procuravit tribus Romanis pontificibus depositis, et in concilio Basiliensi fuit, pacem ecclesie servavit interim quod vixit. Anno 1437 mortuus est.

Anno 1411 rex Polonie cum vicesies centum milibus vicit dominos Prutenos, et ceciderunt 40 milia Prutenorum et 60 milia de exercitu regis Polonie, tamen obtinuit victoriam.

1438. Albertus dux Austrie 1) electus est, qui et habuit filiam Sigismundi. Duobus quasi annis vixit et bonus fuit.

1440. Fredericus dux Austrie eligitur, qui hodie imperium tenet, scilicet anno 1456. Hic coronatur a Nicolao quinto post jubileum annum. Hic concilia multa congregavit cum electoribus imperii tempore scismatis, in quibus tamen nichil diffinitum fuit. Ipse tamen plus ad Eugenium declinavit, cui tandem obedientiam cum aliis prestitit.

1444. Temporibus hujus Wilhelmus, dux Saxonie et lantgravius Thuringie, duxit uxorem filiam Alberti regis Romanorum Bohemie Ungarie, Annam nomine. Hic a. D. 1450 bellum grave habuit cum fratre suo Frederico, terram ejus vastavit et victoriam obtinuit; pacem fecerunt et illos qui causa discordie fuerunt, de terra compulerunt etc.

Anno Domini 1444 reges (1. rex) Polonie occupavit regnum Ungarie et processit cum Polonis et Ungaris contra Turcos. Cardinalis Julianus, quondam legatus pape pro concilio Basiliensi celebrando, in exercitu fuit ex mandato pape. Et in vigilia sancti Martini venerunt super eos Turci et occiderunt inprovisos circa triginta milia. Et Julianus cardinalis, vir sobrius et prudens, cum equo fugit, et tercia die repertus ab Ungaris dure reprehensus et (1. eo) quod auctor malorum et mortis causa omnium suo concilio (1. consilio) fuerit, occisus est et in frusta ab eis divisus.

Anno Domini 1459 facta est concordia inter regem Bohemie et lautgravios Thuringie et Missn. et filius regis filiam domini Wilhelmi duxit in uxorem, et filius domini Friderici duxit filiam regis in uxorem. Hec acta sunt in Egra.

1) Hier ändert sieh die Hand etwas, doch ist das Folgende bis zum letzten Satz excl. rubriciert. Bei 1459 aber, und wieder bei 1460, ist eine Aenderung der Hand wahrzunehmen.

Anno Domini 1460 factus sunt (sic) inimicus Illustris blodewy (?) da hören diese Aufzeichnungen plötzlich auf.

Nach einem leer gelassenen Blatt beginnt Bl. 10 die Chronik des Martinus Polonus, unordentlich geschrieben, so dass auf eine Anzahl Päpste eine Reihe Kaiser folgt. Die Päpste endigen mit Johann XXI. (sepultus existit), dann folgt Heinrich VI, nach dessen Schluss (incepit) es voreilig heisst: 'Explicit coronica Martinia'.

Darauf der Nicolaus III. der sogenannten Continuatio Romana (MG. SS. XXII, 476) und hierauf der Rest der Kaiser 'Otho IIII. in Constantino' und der Abschnitt 'Romanum imperium est defunctus'. Dann die Unterschrift: 'Explicit coronica de pontificibus et imperatoribus Romanorum Martini sive Martiniani (sic) finita feria 2a post Judica Anno domini M°cccclx'.

[ocr errors]

Unmittelbar daran schliesst sich ein Stück aus dem Chronicon Sampetrinum (S. 119 ed. Stübel): 'A. D. 1285 senex quidam trufator veniens_circa Renum in opidum Nuez dixit se esse imperatorem Fredericum, qui vere (d. i. fere) transactis 36 annis ex hac vita migravit. Ad quam iuste (sic) nobiles confluebant, quos per ignoranciam (sic) propriis nominibus suscipiebat et lautis procuracionibus factis donis variis alliciebat. Tandem a domino Coloniensi archiepiscopo ab illo loco fugatus venit Wetsflariam ibique a rege Rodulpho miserabiliter est crematus'. Die weitere Fortsetzung ist sehr stark gekürzt und schliesst mit der Einnahme von Akkon (S. 128). Darauf aber folgt:

'A. D. 1231 beata Elizabeth migravit a seculo, transivit ad Dominum, propter quem regnum mundi et omnem ornatum seculi contempsit.

A. D. 1235 canonizata est beata Elizabeth in monasterio fratrum Predicatorum Perusius et sequenti anno translata sunt ossa ejus in Martburgk'.

Darauf noch ein Bruchstück über die Zerstörung von Jerusalem 1219 (S. 65; Lesart: 'que fuit munita duobus muris et turribus fortissimis a Caradiagio filio Caphadin').

Der nun folgende Theil hat ursprünglich eine ganz abgesonderte Handschrift gebildet; nach einem Schmutzblatt mit Federproben beginnt Bl. 130 ein Werk in dialogischer Form gegen die Juden: 'Incipit liber contra Judeos, primo de trinitate sex questiones, de eternitate tres . . Judeus dicit: O vos Christiani temere confiditis et non est conbustus. Et sic est finis hujus tractatuli contra Judeos in vigilia Lamperti anno lvio'.

Bl. 143. Questiones valde bone. Queritur quis inter Adam et Evam gravius peccavit. 3 Blätter, am Schluss 'B. Bernhardus ad episcopos prelatos sacerdotes'. Die bekannten

« السابقةمتابعة »