415 Ipsa Paphum sublimis abit, sēdēsque revisit Laeta suās, ubi templum illi, centumque Sabaeō Tūre calent ārae sertisque recentibus hālant. Corripuēre viam interea, quā sēmita monstrat. Iamque ascendēbant collem, qui plūrimus urbī
420 Imminet adversāsque aspectat dēsuper arcēs.
Mīrātur mõlem Aenēās, māgālia quondam,
Mīrātur portās strepitumque et strāta viārum.
Instant ārdentēs Tyriī, pars dūcere mūrōs
Mōlīrīque arcem et manibus subvolvere saxa,
425 Pars optāre locum tēctō et conclūdere sulcō;
Iūra magistrātūsque legunt sānctumque senātum;
Hic portūs aliī effodiunt; hic alta theātrīs
Fundamenta locant aliī, immānēsque columnās
Rūpibus excīdunt, scaenīs decora alta futūrīs.
430 Quālis apēs aestāte novā per flōrea rūra
Exercet sub sõle labor, cum gentis adultōs
Edūcunt fētūs, aut cum liquentia mella
Stīpant et dulcī distendunt nectare cellās,
Aut onera accipiunt venientum aut agmine facto
435 Ignāvum fūcōs pecus ā praesaepibus arcent;
Fervet opus, redolentque thymō frāgrantia mella.
“Ō fortūnātī, quorum iam moenia surgunt!"
Aenēās ait, et fastīgia suspicit urbis.
Infert sē saeptus nebulā-mīrābile dictū
Per mediōs, miscetque viris, neque cernitur ūlli.
Lūcus in urbe fuit media, laetissimus umbrā,
Quō primum iactātī undīs et turbine Poenī
Effōdēre locō sīgnum, quod rēgia Iūnō
Mōnstrārat, caput ācris equi: sīc nam fore bellō
445 Egregiam et facilem victū per saecula gentem. Hic templum Iūnōni ingēns Sīdōnia Didō Condēbat, dōnīs opulentum et numine dīvae,
Aerea cui gradibus surgēbant limina nexaeque
Aere trabes, foribus cardō strīdēbat aēnīs.
450 Hōc primum in lūcō nova rēs oblāta timōrem
Lēniit, hic primum Aenēās spērāre salūtem
Ausus et adflictis melius confidere rēbus.
Namque sub ingenti lūstrat dum singula templō,
Rēgīnam opperiēns, dum, quae Fortūna sit urbī,
455 Artificumque manūs inter sē operumque laborem
Mīrātur, videt Īliacās ex ordine pūgnās
Bellaque iam fāmā tōtum vulgāta per orbem,
Atrīdās, Priamumque, et saevum ambōbus Achillem.
Constitit, et lacrimāns "Quis iam locus," inquit, "Achātē,
460 Quae regiō in terrīs nostrī nōn plēna labōris?
En Priamus! Sunt hic etiam sua praemia laudī;
Sunt lacrimae rerum et mentem mortālia tangunt.
Solve metūs; feret haec aliquam tibi fāma salūtem."
Sic ait, atque animum pictūrā pāscit inānī,
465 Multa gemēns, largōque ūmectat flūmine vultum.
Namque vidēbat, utī bellantēs Pergama circum
Hac fugerent Grāī, premeret Trōiāna iuventūs,
Hāc Phryges, instāret currū cristatus Achillēs.
Nec procul hinc Rhēsī niveīs tentōria vēlīs
Adgnōscit lacrimāns, prīmō quae prodita somnō
Tŷdīdēs multā vāstābat caede cruentus,
Ardentēsque avertit equōs in castra, prius quam
Pābula gustāssent Trōiae Xanthumque bibissent.
Parte alia fugiēns āmissīs Trōilus armis,
Infēlīx puer atque impār congressus Achillī,
Fertur equis, currūque haeret resupīnus inānī,
Lōra tenēns tamen; huic cervixque comaeque trahuntur
Per terram, et versā pulvis inscribitur hastā.
Interea ad templum non aequae Palladis ībant
480 Crīnibus Iliades passīs peplumque ferēbant,
Suppliciter trīstēs et tūnsae pectora palmīs;
Dīva solo fixōs oculōs āversa tenēbat.
Ter circum Iliacōs raptāverat Hectora mūrōs,
Exanimumque aurō corpus vendēbat Achillēs.
485 Tum vērō ingentem gemitum dat pectore ab imō,
Ut spolia, ut currūs, utque ipsum corpus amīcī,
Tendentemque manūs Priamum conspexit inermēs.
Sẽ quoque principibus permixtum adgnōvit Achīvīs,
Eōāsque aciēs et nigri Memnonis arma.
490 Dūcit Amāzonidum lūnātīs āgmina peltīs
Penthesilēa furēns, mediīsque in mīlibus ārdet,
Aurea subnectēns exsertae cingula mammae,
Bellātrīx, audetque viris concurrere virgō.
Haec dum Dardaniō Aenēae miranda videntur,
495 Dum stupet, obtūtūque haeret dēfixus in ūnō,
Rēgīna ad templum, formā pulcherrima Dīdō,
Incessit, māgnā iuvenum stīpante catervā.
Quālis in Eurōtae rīpīs aut per iuga Cynthi
Exercet Diāna chorōs, quam mille secūtae
500 Hinc atque hinc glomerantur Orēades; illa pharetram
Fert umerō, gradiēnsque deās superēminet omnes -
Lātōnae tacitum pertemptant gaudia pectus
Tālis erat Didō, tālem sē laeta ferēbat
Per mediōs, instāns operi rēgnīsque futūrīs.
505 Tum foribus dīvae, mediā testūdine templī,
Saepta armis soliōque altē subnixa resēdit.
Iūra dabat lēgēsque virīs, operumque laborem
Partibus aequabat iūstīs, aut sorte trahēbat:
Cum subitō Aenēās concursū accēdere māgnō
Anthea Sergestumque videt fortemque Cloanthum,
Teucrōrumque aliōs, äter quōs aequore turbō
Dispulerat penitusque aliās āvexerat ōrās.
Obstipuit simul ipse simul percussus Achātēs
Laetitiaque metūque; avidī coniungere dextrās
515 Ardēbant; sed rēs animōs incognita turbat.
Dissimulant, et nūbe cavā speculantur amictī,
Quae fortūna virīs, classem quō lītore linquant,
Quid veniant: cunctis nam lēctī nāvibus ībant,
Orantēs veniam, et templum clāmōre petēbant.
Postquam intrōgressī et coram data copia fandī,
Maximus Ilioneus placidō sīc pectore coepit :
“O rēgīna, novam cui condere Iuppiter urbem
Iūstitiāque dedit gentēs frēnāre superbās,
Trões të miserī, ventīs maria omnia vectī,
Orāmus: prohibē īnfandōs ā nāvibus īgnēs,
Parce piō generi, et propius rēs aspice nostrās.
Nõn nōs aut ferrō Libycōs populāre Penātēs
Vēnimus, aut raptās ad litora vertere praedās;
Nōn ea vis animō, nec tanta superbia victīs.
"Est locus, Hesperiam Grāī cognomine dicunt,
Terra antiqua, potēns armīs atque übere glaebae;
Oenōtrī coluēre viri; nunc fāma, minōrēs
Italiam dixisse ducis dē nomine gentem.
Hic cursus fuit,
535 Cum subitō adsurgēns fluctu nimbōsus Oriōn
In vada caeca tulit, penitusque procācibus austrīs
Perque undās, superante salō, perque invia saxa
Dispulit; hūc paucī vestrīs adnāvimus ōrīs.
Quod genus hoc hominum? quaeve hunc tam barbara
540 Permittit patria? hospitiō prohibēmur harēnae;
Bella cient, prīmāque vetant consistere terrā.
Sī genus hūmānum et mortālia temnitis arma,
At spērāte deōs memorēs fandi atque nefandi.
"Rex erat Aenēās nōbīs, quō iūstior alter,
Nec pietāte fuit nec bellō māior et armīs. Quem si fāta virum servant, sī vēscitur aurā Aetheria, neque adhūc crūdēlibus occubat umbrīs, Nōn metus; officiō nec të certāsse priōrem Paeniteat. Sunt et Siculis regiōnibus urbēs 550 Arvaque, Trōiānōque ā sanguine clārus Acestēs. Quassātam ventis liceat subdūcere classem, Et silvīs aptāre trabēs et stringere rēmōs, Si datur Italiam, sociīs et rēge receptō, Tendere, ut Italiam laetī Latiumque petāmus; Sīn absūmpta salūs, et të, pater optime Teucrum Pontus habet Libyae, nec spēs iam restat Iūlī, At freta Sīcaniae saltem sēdēsque parātās, Unde hūc advectī, rēgemque petāmus Acesten."
Tālibus Ilioneus; cuncti simul õre fremēbant
Tum breviter Dīdō, vultum dēmissa, profātur: "Solvite corde metum, Teucri, sēclūdite cūrās. Rēs dūra et rēgni novitās mē tālia cogunt
Mõlīrī, et lātē fīnēs cūstōde tuērī.
565 Quis genus Aeneadum, quis Trōiae nesciat urbem,
Virtūtēsque virōsque, aut tanti incendia belli?
Nōn obtūsa adeō gestāmus pectora Poenī,
Nec tam āversus equōs Tyria Sōl iungit ab urbe.
Seu vōs Hesperiam māgnam Saturniaque arva,
Sive Erycis fīnēs rēgemque optātis Acesten,
Auxiliō tūtōs dīmittam, opibusque iuvābō.
Vultis et hīs mēcum pariter considere rēgnīs?
Urbem quam statuō, vestra est; subducite nāvēs;
Trōs Tyriusque mihi nūllō discrimine agētur.
575 Atque utinam rex ipse Notō compulsus eōdem
Adforet Aenēās! Equidem per litora certōs
Dimittam et Libyae lūstrāre extrēma iubēbō,
|