Extrēmā iam in morte parant defendere tēlīs
Aurātāsque trabēs, veterum decora alta parentum,
Dēvolvunt; aliī strictīs mūcrōnibus īmās
450 Obsēdēre forēs; has servant agmine dēnsō.
Instaurātī animi, rēgis succurrere tēctīs,
Auxiliōque levāre virōs, vimque addere victīs.
Limen erat caecaeque forēs et pervius ūsus
Tēctōrum inter sē Priami, postēsque relicti
455 A tergō, înfēlīx quā sē, dum rēgna manēbant,
Saepius Andromachē ferre incomitāta solēbat
Ad socerōs, et avō puerum Astyanacta trahēbat.
Evādō ad summī fastīgia culminis, unde
Tēla manū miseri iactabant inrita Teucri.
460 Turrim in praecipiti stantem summisque sub astra
Eductam tēctīs, unde omnis Trōia vidērī
Et Danaum solitae nāvēs et Achaia castra,
Aggressi ferrō circum, quā summa labantēs
Iūnctūrās tabulāta dabant, convellimus altīs
465 Sēdibus, impulimusque; ea lāpsa repente ruinam
Cum sonitu trahit et Danaum super āgmina lātē
Incidit. Ast aliī subeunt, nec saxa, nec ūllum
Tēlōrum interea cessat genus.
Vestibulum ante ipsum prīmōque in limine Pyrrhus 470 Exsultat, tēlīs et lūce coruscus aēnā:
Quālis ubi in lūcem coluber mala grāmina pāstus,
Frigida sub terrā tumidum quem brūma tegēbat,
Nunc, positīs novus exuviīs nitidusque iuventā,
Lūbrica convolvit sublātō pectore terga
475 Arduus ad sõlem, et linguīs micat ōre trisulcīs.
Unā ingēns Periphās et equorum agitator Achillis,
Armiger Automedōn, ūnā omnis Scyria pūbēs
Succedunt tectō, et flammās ad culmina iactant.
Ipse inter prīmōs correptā dūra bipennī
480 Limina perrumpit, postēsque a cardine vellit
Aerātōs; iamque excīsā trabe firma cavāvit
Rōbora, et ingentem lātō dedit ōre fenestram.
Appāret domus intus, et ātria longa patēscunt;
Apparent Priami et veterum penetrālia rēgum,
485 Armātōsque vident stantēs in līmine prīmō.
At domus interior gemitū miserōque tumultū
Miscētur, penitusque cavae plangōribus aedēs
Fēmineīs ululant; ferit aurea sidera clāmor.
Tum pavidae tēctīs mātrēs ingentibus errant,
490 Amplexaeque tenent postēs atque ōscula figunt.
Instat vi patria Pyrrhus; nec claustra, neque ipsī
Cūstādēs sufferre valent; labat āriete crēbrō
Iānua, et ēmōtī procumbunt cardine postēs.
Fit via vi: rumpunt aditūs, prīmōsque trucidant
Immissī Danai, et lātē loca mīlite complent.
Nōn sīc, aggeribus ruptis cum spūmeus amnis
Exiit oppositāsque ēvīcit gurgite mōlēs,
Fertur in arva furēns cumulō, campōsque per omnēs
Cum stabulīs armenta trahit. Vīdī ipse furentem
500 Caede Neoptolemum geminōsque in līmine Atrīdās;
Vīdī Hecubam centumque nurūs, Priamumque per ārās
Sanguine foedantem, quōs ipse sacrāverat, īgnēs.
Quinquagintā illi thalami, spēs tanta nepōtum,
Barbaricō postēs aurō spoliīsque superbi,
505 Prōcubuēre; tenent Danaī, quā dēficit īgnis.
Forsitan et, Priami fuerint quae fāta, requīrās.
Urbis uti captae cāsum convulsaque vidit
Līmina tēctōrum et medium in penetralibus hostem,
Arma diū senior dēsuēta trementibus aevõ
510 Circumdat nēquiquam umeris, et inūtile ferrum
Cingitur, ac dēnsōs fertur moritūrus in hostēs.
Aedibus in mediīs nūdōque sub aetheris axe
Ingēns āra fuit iūxtāque veterrima laurus,
Incumbens ārae atque umbra complexa Penātēs.
515 Hic Hecuba et nātae nēquiquam altāria circum,
Praecipitēs ātrā ceu tempestāte columbae,
Condensae et dīvum amplexae simulācra sedēbant.
Ipsum autem sumptis Priamum iuvenālibus armis
Ut vidit, "Quae mēns tam dīra, miserrime coniūnx,
520 Impulit hīs cingi tēlīs? aut quō ruis?" inquit.
"Nōn tālī auxiliō nec dēfēnsōribus istīs
Tempus eget; nõn, sī ipse meus nunc adforet Hector.
Hūc tandem concēde; haec āra tuēbitur omnēs,
Aut moriēre simul." Sic ōre effāta recēpit
525 Ad sēsē et sacrā longaevum in sēde locāvit.
Ecce autem ēlāpsus Pyrrhī dē caede Polītēs,
Unus nātōrum Priami, per tēla, per hostēs
Porticibus longīs fugit, et vacua ātria lūstrat
Saucius: illum ārdēns înfēstō vulnere Pyrrhus
530 Insequitur, iam iamque manū tenet et premit hastā.
Ut tandem ante oculōs ēvāsit et ōra parentum,
Concidit, ac multō vītam cum sanguine fūdit.
Hic Priamus, quamquam in media iam morte tenētur,
Nōn tamen abstinuit, nec vōcī īraeque pepercit :
"At tibi prō scelere," exclāmat, “prō tālibus ausīs,
Dī, sĩ qua est caelo pietās, quae tālia cūret,
Persolvant grātēs dīgnās, et praemia reddant
Dēbita, quī nāti coram më cernere lētum
Fēcisti et patriōs foedāstī fūnere vultūs.
540 At nōn ille, satum quō tē mentīris, Achilles
Tālis in hoste fuit Priamō; sed iūra fidemque
Supplicis ērubuit, corpusque exsangue sepulcrō
Reddidit Hectoreum, mēque in mea rēgna remīsit."
Sic fātus senior, tēlumque imbelle sine ictū 545 Coniecit, rauco quod protinus aere repulsum
Et summō clipei nequiquam umbōne pependit.
Cui Pyrrhus: "Referēs ergō haec et nūntius ībis
Pēlīdae genitōrī; illi mea tristia facta
Dēgeneremque Neoptolemum nārrāre mementō.
550 Nunc morere." Hōc dīcēns altāria ad ipsa trementem
Traxit et in multō lāpsantem sanguine nātī,
Implicuitque comam laevā, dextrāque coruscum
Extulit ac laterī capulō tenus abdidit ēnsem..
Haec fīnis Priami fātōrum; hic exitus illum
555 Sorte tulit, Trōiam incēnsam et prōlāpsa videntem
Pergama, tot quondam populis terrisque superbum
Rēgnātōrem Asiae. Iacet ingens litore truncus,
Avulsumque umeris caput, et sine nomine corpus.
At mē tum primum saevus circumstetit horror.
560 Obstipui; subiit cārī genitōris imāgō,
Ut rēgem aequaevum crūdēlī vulnere vīdī
Vītam exhālantem; subiit dēserta Creūsa,
Et dīrepta domus, et parvī cāsus Iūlī.
Respicio, et, quae sit mē circum copia, lūstrō.
565 Dēseruēre omnēs dēfessi, et corpora saltū
Ad terram mīsēre aut īgnibus aegra dedēre.
Iamque adeō super ūnus eram, cum līmina Vestae
Servantem et tacitam sēcrētā in sēde latentem
Tyndarida aspiciō; dant clara incendia lūcem
Erranti passimque oculōs per cūncta ferenti.
Illa sibi înfēstōs ēversa ob Pergama Teucrōs
Et poenās Danaum et deserti coniugis īrās
Praemetuēns, Trōiae et patriae commūnis Erinys,
Abdiderat sēsē atque ārīs invīsa sedēbat.
575 Exārsēre īgnēs animō; subit īra cadentem
Ulcīscī patriam et scelerātās sūmere poenās.
"Scilicet haec Spartam incolumis patriāsque Mycēnās
Aspiciet? partōque ībit rēgīna triumphō,
Coniugiumque, domumque, patrēs, nātōsque vidēbit,
580 Iliadum turbā et Phrygiīs comitāta ministrīs?
Occiderit ferrō Priamus? Troia arserit īgnī?
Dardanium totiēns sūdārit sanguine lītus?
Non ita! Namque etsi nūllum memorabile nõmen
Féminea in poenā est nec habet victoria laudem,
585 Exstīnxisse nefās tamen et sūmpsisse merentēs
Laudābor poenās, animumque explēsse iuvābit
Ultrīcis flammae, et cinerēs satiāsse meōrum."
Tālia iactabam, et furiātā mente ferēbar,
Cum mihi sē, non ante oculīs tam clāra, videndam
590 Obtulit et pūrā per noctem in lūce refulsit
Alma parēns, confessa deam, qualisque vidērī
Caelicolīs et quanta solet, dextrāque prehēnsum
Continuit, roseõque haec însuper addidit ōre :
"Nāte, quis indomitās tantus dolor excitat īrās? 595 Quid furis? aut quonam nostrī tibi cūra recessit? Nōn prius aspiciēs, ubi fessum aetate parentem Līqueris Anchisen? superet coniūnxne Creūsa, Ascaniusque puer? quos omnes undique Grāiae Circum errant acies, et, nī mea cūra resistat,
600 Iam flammae tulerint inimicus et hauserit ēnsis.
Nōn tibi Tyndaridis faciēs invīsa Lacaenae
Culpātusve Paris; dīvum inclēmentia, dīvum,
Hās ēvertit opēs sternitque a culmine Trōiam.
"Aspice-namque omnem, quae nunc obducta tuentī
605 Mortālēs hebetat vīsūs tibi et ūmida circum
Cālīgat, nūbem ēripiam; tū në qua parentis
Iussa timē, neu praeceptis parēre recūsā
Hic ubi disiectās mīlēs āvulsaque saxīs
Saxa vidēs mixtōque undantem pulvere fūmum,
610 Neptūnus mūrōs māgnōque ēmōta tridentī
|