Fundamenta quatit totamque ā sēdibus urbem
Eruit. Hic Iūnō Scaeās saevissima portās
Prima tenet, sociumque furēns ā nāvibus āgmen
Ferrō accincta vocat.
615 Iam summās arcēs Trītōnia, respice, Pallas
Insēdit, nimbō effulgens et Gorgone saevā.
Ipse Pater Danais animōs vīrēsque secundās
Sufficit, ipse deōs in Dardana suscitat arma.
Eripe, nāte, fugam, finemque impōne labōrī.
620 Nūsquam aberō, et tūtum patriō tē līmine sistam."
Dixerat, et spissīs noctis se condidit umbrīs.
Apparent dīrae faciēs inimicaque Trōiae
Nūmina māgna deum.
Tum vērō omne mihi visum considere in īgnēs
625 Ilium et ex imō verti Neptūnia Trōia;
Ac veluti summis antiquam in montibus ornum
Cum ferrō accīsam crēbrīsque bipennibus instant
Eruere agricolae certātim; illa ūsque minātur
Et tremefacta comam concussō vertice nūtat,
630 Vulneribus dōnec paulātim ēvicta suprēmum
Congemuit traxitque iugīs āvulsa ruīnam.
Descendo, ac dūcente deō flammam inter et hostēs Expedior; dant tēla locum, flammaeque recēdunt. Atque ubi iam patriae perventum ad līmina sēdis 635 Antiquāsque domōs, genitor, quem tollere in altōs Optābam primum montēs primumque petēbam, Abnegat excīsā vītam prōdūcere Trōiā Exsiliumque patī. “Vōs ō, quibus integer aevī Sanguis" ait "solidaeque suō stant rōbore vīrēs,
Mē si caelicolae voluissent dūcere vītam,
Hās mihi servāssent sēdēs. Satis ūna superque
Vidimus excidia et captae superāvimus urbī.
Sīc, ō sic positum adfātī discēdite corpus. 645 Ipse manū mortem inveniam; miserēbitur hostis Exuviāsque petet; facilis iactūra sepulcrī Iam pridem invīsus dīvīs et inūtilis annōs Dēmoror, ex quō mē dīvum pater atque hominum rex Fulminis adflāvit ventis et contigit īgnī."
Tālia perstābat memorāns, fixusque manēbat.
Nōs contrā effūsi lacrimīs coniūnxque Creūsa
Ascaniusque omnisque domus, në vertere sēcum
Cūncta pater fātōque urgenti incumbere vellet.
Abnegat, inceptōque et sēdibus haeret in isdem.
655 Rūrsus in arma feror, mortemque miserrimus optō,
Nam quod consilium aut quae iam fortūna dabātur?
"Mēne efferre pedem, genitor, të posse relictō
Spērāstī, tantumque nefās patriō excidit ōre?
Sī nihil ex tantā superīs placet urbe relinquī,
660 Et sedet hōc animō, peritūraeque addere Trōiae
Tēque tuōsque iuvat, patet istī iānua lētō;
Iamque aderit multō Priamī dē sanguine Pyrrhus,
Nātum ante ōra patris, patrem qui obtruncat ad ārās.
Hōc erat, alma parēns, quod mē per tēla, per īgnēs
665 Eripis, ut mediīs hostem in penetralibus, utque
Ascanium patremque meum iūxtāque Creūsam
Alterum in alterius mactātōs sanguine cernam?
Arma, virī, ferte arma; vocat lux ultima victōs.
Reddite më Danaīs; sinite instaurāta revisam
670 Proelia. Numquam omnēs hodiē moriēmur inulti."
Hinc ferrō accingor rūrsus clipeōque sinistram
Insertābam aptāns mēque extrā tēcta ferēbam.
Ecce autem complexa pedēs in līmine coniūnx
Haerēbat, parvumque patrī tendēbat Iūlum:
675 "Sī peritūrus abīs, et nōs rape in omnia tēcum; Sīn aliquam expertus sūmptīs spem põnis in armis,
Hanc primum tūtāre domum. Cui parvus Iūlus,
Cui pater et coniūnx quondam tua dicta relinquor?"
Tālia võciferāns gemitā tēctum omne replēbat,
680 Cum subitum dictūque oritur mīrābile monstrum.
Namque manūs inter maestōrumque ōra parentum
Ecce levis summō dē vertice visus Iūlī
Fundere lūmen apex, tāctūque innoxia mollēs
Lambere flamma comās et circum tempora pāscī.
685 Nōs pavidī trepidāre metū, crinemque flagrantem
Excutere et sānctōs restinguere fontibus īgnēs.
At pater Anchīsēs oculōs ad sīdera laetus
Extulit, et caelō palmās cum vōce tetendit:
"Iuppiter omnipotēns, precibus sī flecteris ūllīs,
690 Aspice nōs; hoc tantum; et, sī pietāte merēmur,
Dā deinde auxilium, pater, atque haec ōmina fīrmā."
Vix ea fātus erat senior, subitōque fragōre
Intonuit laevum, et de caelō lāpsa per umbrās
Stella facem dūcēns multa cum lūce cucurrit.
695 Illam, summa super lābentem culmina tēctī,
Cernimus Idaea clāram sē condere silvā
Signantemque viās; tum longō līmite sulcus
Dat lūcem, et lātē circum loca sulphure fūmant.
Hic vērō victus genitor së tollit ad aurās,
700 Adfāturque deōs et sānctum sīdus adorat:
" Iam iam nulla mora est; sequor, et, quā dūcitis, ad
Dī patriī, servāte domum, servāte nepōtem.
Vestrum hoc augurium, vestrōque in nūmine Trōia est.
Cēdō equidem, nec, nāte, tibi comes īre recūsō."
Dixerat ille; et iam per moenia clarior īgnis
Audītur, propiusque aestūs incendia volvunt.
"Ergō age, care pater, cervīcī imponere nostrae;
Ipse subībō umeris, nec mē labor iste gravābit;
Quō rēs cumque cadent, unum et commune periclum,
710 Una salūs ambōbus erit. Mihi parvus Iūlus
Sit comes, et longe servet vestīgia coniūnx.
Vōs, famulī, quae dicam, animis advertite vestrīs.
Est urbe ēgressīs tumulus templumque vetustum
Dēsertae Cereris, iūxtāque antiqua cupressus
715 Rēligiõne patrum multōs servāta per annōs.
Hanc ex diversō sēdem veniēmus in ūnam.
Tū, genitor, cape sacra manū patriōsque Penātēs;
Mē, bellō ē tantō dīgressum et caede recenti,
Attrectare nefās, donec me flūmine vivō
Abluero."
Haec fātus, lātōs umerōs subiectaque colla
Veste super fulvīque insternor pelle leōnis,
Succēdōque oneri; dextrae sẽ parvus Iūlus
Implicuit sequiturque patrem nōn passibus aequis;
725 Pōne subit coniunx. Ferimur per opāca locorum;
Et mē, quem dūdum nōn ūlla iniecta movēbant
Tēla neque adversō glomerātī ex āgmine Grāī,
Nunc omnes terrent aurae, sonus excitat omnis
Suspensum et pariter comitīque onerīque timentem.
Iamque propinquabam portis, omnemque vidēbar
Evāsisse viam, subitō cum crēber ad aurēs
Vīsus adesse pedum sonitus, genitorque per umbram
Prōspiciēns, "Nāte," exclamat, "fuge, nate; propin-
quant
Ardentēs clipeōs atque aera micantia cernō."
735 Hic mihi nescio quod trepidō male nūmen amīcum
Confūsam ēripuit mentem. Namque avia cursū
Dum sequor et nōtā excēdō regiōne viārum,
Heu! miserō coniūnx fātōne ērepta Creūsa
Substitit, errāvitne viā, seu lassa resēdit?
740 Incertum; nec post oculis est reddita nostrīs;
Nec prius āmissam respexī animumque reflexī,
Quam tumulum antiquae Cereris sēdemque sacrātam
Vēnimus; hic demum collectis omnibus ūna
Dēfuit, et comitēs nātumque virumque fefellit.
745 Quem non incūsāvī āmēns hominumque deōrumque,
Aut quid in ēversā vīdī crūdēlius urbe?
Ascanium Anchīsēnque patrem Teucrōsque Penātēs
Commendō sociīs et curvā valle recondō;
Ipse urbem repetō et cingor fulgentibus armis.
750 Stat cāsūs renovāre omnēs, omnemque reverti
Per Trōiam, et rursus caput obiectare periclīs.
Principiō mūrōs obscūraque līmina portae,
Quā gressum extuleram, repetō, et vestīgia retrō
Observāta sequor per noctem et lūmine lūstrō.
755 Horror ubique animōs, simul ipsa silentia terrent.
Inde domum, sī forte pedem, sī forte tulisset,
Më referō. Inruerant Danai, et tectum omne tenēbant.
Ilicet īgnis edāx summa ad fastīgia ventō
Volvitur; exsuperant flammae, furit aestus ad aurās.
760 Prōcēdō et Priamī sēdēs arcemque revīsō.
Et iam porticibus vacuīs Iūnōnis asylō
Cūstādēs lēctī Phoenix et dīrus Ulixēs
Praedam adservabant. Hūc undique Trōïa gaza
Incēnsīs ērepta adytīs, mēnsaeque deōrum,
765 Crātērēsque aurō solidī, captīvaque vestis
Congeritur. Puerī et pavidae longō ōrdine mātrēs
Stant circum.
Ausus quin etiam vōcēs iactare per umbram
Implēvī clāmōre viās, maestusque Creūsam
770 Nēquiquam ingemināns iterumque iterumque vocāvī.
Quaerenti et tēctīs urbis sine fine furentī
Infēlīx simulācrum atque ipsius umbra Creūsae
Vīsa mihi ante oculos et nōtā maior imāgō.
|