صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني

nostri Jhesu Christi MCIX., indictione II., regnante Henrico imperatore quinto, sub Ruthardo Moguntinensi archiepiscopo ceterisque subnotatis testibus: Anshelmo maioris ecclesie preposito, Richardo cantore, Menigone camerario ceterisque fratribus. De sancto Albano Gerbero abbate, Burchardo ceterisque. De sancto Johanne in episcopi monte Otfrido preposito, Theoderico, Cunrado ceterisque quam plurimis eiusdem ordinis.

*162.

Gedr. Guden. I, 40.

König Heinrich V. bestätigt die Immunität des Klosters
Johannisberg. 1109 Mai 1110 August.

-

C. In nomine sancte et individuae trinitatis. Henricus divina favente clementia rex. Ecclesiasticas res humanis augeri beneficiis nobis ad salutem proficere confidimus regalique dignum persona existimamus nichil eorum prorsus renuere, pro quibus a quopiam fidelium nostrorum ammoniti, sed omni intentione comonita largiter adimplere. Quocirca omnium Christi nostrique fidelium universitati notum fieri volumus, qualiter E. abbas monasterii, quod est constructum in honore beati Johannis baptiste in pago Reni inferioris, obtulit regalitati nostre preceptum emunitatis quondam venerabilis Rudhardi sanctae Mogontiensis ecclesiae archiepiscopi, in quo continebatur, quod ipse monasterio prefato talem emunitatis terminum indulsisset, qualis per descriptum numerum bonorum in primeva sui fundatione conprovincialium accedente suffragio pariter et consensu statutus fuisset et certis signis quibusdam ordine legali undique discretus eo tenore, ut nullus posthac in illo districtu seu vel emunitate potestatem aliquam aut iudicium exercendi aut quidpiam iuris exigendi licentiam habeat, quia totum eidem loco, quicquid vel utilitatis aut iuris in illo habuit, integraliter sub interminatione banni sui fuisset intitulatum. Quod ut de cetero firmius habeatur, verius credatur et omni evo stabilius recolatur, postulavit nos predictus abbas, ut auctoritatem precepti supra nominati ad prefatum monasterium, cui preesse videtur, nostra quoque regali auctoritate bannoque regio dignaremur confirmare. Cuius petitioni nos pro divine retributionis desiderio nec non et pro amore beati Johannis baptiste precursoris dominici eundem districtum cum emunitate omnique utilitate ad prefatum cenobium delegavimus et nostra regali auctoritate in perpetuum confirmavimus districtius inhibentes, ne quis eundem locum causa vel potestatis aut iudicii ibidem exercendi aut gravaminis cuiuslibet inferendi audeat ingredi, quod qui attemptare presumpserit, nostram se indignationem incurrisse dignaque se animadversione plectendum (forte sciat) a). Et ut hec auctoritas nostra inconvulsa permaneat, manu nostra illam roboravimus et sigillo nostro insigniri iussimus.

Gedr. Bodmann S. 201 „aus einer alten Abschrift"; Stumpf No. 3216.

Neben der von Roth veröffentlichten, wahrscheinlich falschen Urk. des Erzbischofs Ruthard für Johannisberg von 1091 bringt die vorstehende Urk. den Inhalt eines anderen preceptum desselben Erzbischofs, der jedoch weder mit dem jener Urk., noch mit den Angaben stimmt, welche Erzb. Adelbert I. in dem Privilegium von 1130 über die Verleihungen Ruthard's an Johannisberg macht.

a) Das Eingeklammerte Zusatz Bodmann's.

Bedenken formeller Natur lassen sich gegen die Aechtheit der Urk. nicht vorbringen.

Als Abfassungszeit ergibt sich anscheinend die Zeit der Sedisvacanz zwischen dem Tode Ruthard's und der Erhebung Adelbert's I., wie Stumpf richtig angenommen hat. Auch hiergegen würde nichts einzuwenden sein.

Bedenklicher ist jedoch der Inhalt der Urk. Nach derselben hat:

1) der zeitweilige Abt E. zu Johannisberg bei dem Kaiser den Antrag auf Bestätigung des Praecepts Ruthard's gestellt.

Diesem steht als unvereinbar entgegen, dass das Kloster auf dem Bischofsberge damals noch nicht Abtei war, sondern eine Propstei des Klosters S. Alban. Zur Abtei wurde das Kloster erst durch Erzb. Adelbert I. erhoben. Nicht minder verdächtig ist die Person des Abtes E., da nach der Schenkungsurkunde des Rheingrafen Richolf für das Kloster vom J. 1109, also gerade aus der Zeit, in welche die vorliegende Urk. gehört, demselben der praepositus Otfridus vorstand. Der abbas E. scheint demnach dem Privileg Adelbert's von 1130 entnommen zu sein. Andernfalls müsste ein Versehen der kaiserlichen Kanzlei oder ein Lesefehler des Abschreibers angenommen werden.

2) der Erzbischof Ruthard dem Kloster bereits die Immunität für denselben Bezirk und mit denselben Bestimmungen verliehen, wie es später Erzb. Adelbert I. durch das Privileg von 1130 that. Schon bei Besprechung der Urk. von 1091 ist darauf hingewiesen, dass Erzb. Adelbert in diesem Privileg die Schenkungen und Verleihungen Ruthard's im Einzelnen aufführt. Wenn bei Ausstellung dieses Privilegs ein praeceptum Ruthard's, des Inhalts, wie ihn vorstehende Urk. ergibt, vorgelegen oder wenigstens die mündliche Ueberlieferung oder Zeugen nachgewiesen hätten, dass schon Ruthard diese Immunität der damals wohl nicht sehr bedeutenden und in ihrer Abhängigkeit vom Mutterkloster völlig unselbstständigen Niederlassung verliehen hätte, so würde Adelbert dieses gewiss gesagt haben, während aus dem Privileg von 1130 nur hervorgeht, dass er selbst der Verleiher der Immunität war.

Demnach kann die vorstehende Urk. nur als eine auf dem Privileg von 1130 aufgebaute Fälschung betrachtet werden, angefertigt zu dem Zwecke, um der vielleicht zu irgend einer Zeit bestrittenen Immunität des Klosters ein bis in die Zeit des Stifters Ruthard hinaufgehendes Alter zu geben.

163.- Coblenz II10 August 1.

Erzbischof Bruno von Trier stiftet und dotirt ein Hospital bei der Stiftskirche S. Florin zu Coblenz. Item vicini de Logansten vineam unius karradę. Illi de Osterspeia vineam zechenroth appellatam ad eandem domum dei assensu communi devoverunt et legittime tradiderunt.

Data est Confluentię, anno ab incarnatione domini MCX. Indictione III. Kalendis Augusti. Regnante Heinrico Romanorum rege V. Brunone antistite Treverice sedi feliciter presulante. Preposito Brunone. Sigefrido palatino comite Feliciter.

Aus dem Or. gedr. Mittelrh. U.-B. I, 479.

Sonstige Drucke und Nachweise Goerz, Mittelrh. Regg. I, 1634.

164.-Propst Ceizolf von S. Johann zu Mainz gibt ein zum Vermögen seines Stifts gehöriges Gut zu Hallgarten an Ruthard aus Winkel in Erbpacht. II12.

C. In nomine sancte et individue trinitatis. Ego Ceizolfus veteris monasterii ") qualiscunque prepositus notum esse cupio tam futuris quam presentibus, allodium unum nomine Hargardun pertinens ad prebendam fratrum eiusdem monasterii per manum domini mei archiepiscopi Adelberti cuidam Ruthardo de villa, que vocatur

a) Für „veteris monasterii" setzte der Schreiber des Eberbacher Ocul. mem. „quod dicitur aldedům". Diese Lesart ist in die aus dieser Quelle geflossenen Drucke übergegangen.

Winkela, in possessionem iustę hereditatis tradidisse et de duobus mansis allodii, quos habuit in Wienheim ultra Renum contra Winkelun, unum per eandem manum recepisse, per quem stabile et inconvulsum remaneret, quod esset in nostra conditione. Firmiter enim et coram multis boni testimonii viris condiximus, quod ipse vel eiusdem boni heredes mihi et posteris meis, aliis scilicet mihi succedentibus prepositis, semper fidelitatem iurarent et ut in festivitate sancti Martini duas libras denariorum inde persolverent et si illam diem supersederent, statim in crastino V. solidos inde componerent et sic inducias XIIIIcim dies haberent et secundo et tercio simili modo et si has tres inducias neglegerent, ut predictum mansum cum aliis bonis amitterent, quia quicunque hec bona habent, eundem mansum habere debent. Adhuc eciam illud statuimus, quod idem allodium numquam in plures heredes quam in IIII possit dividi nec ignorante vel nolente preposito vendi et summa census ad prebendam fratrum numquam minui. Laudavimus quoque, si non dato censu possessor eiusdem boni vocatus per nuncium prepositi ad satisfactionem venire contempneret vel eadem bona inculta et neglecta dimittere vellet, supradictum mansum cum bonis amitteret. Ut autem hec nostra conditio stabilis et inconvulsa sequenti evo permaneret, dominus meus Adelbertus dei gratia Mogonting sedis archiepiscopus hanc cartam sigilli sui impressione insigniri precepit. Huius rei testes sunt: Anshelmus prepositus, Godeboldus prepositus et camerarius, Turinbertus magister, Richardus cantor et prepositus, Asmarus prepositus. Capellani: Heinricus prepositus Wormatiensis, Dudo prepositus, Sigelo, Heinricus, Embricho. Laici: comes Arnoldus, comes Emicho, comes Berhtolfus, Embricho camerarius et filii eius Salman et Embricho, Walbertus scultetus, Eberhardus et frater eius Burchardus, Gerhardus, Warmundus.

Acta sunt. hęc anno dominicę incarnationis M.C.XII mo, indictione V., imperante Heinricho huius nominis Vo, Adelberto archiepiscopo Mogontine ecclesię currum aurigante feliciter amen.

a) Or. auf der Stadtbibliothek zu Mainz. Das aufgedrückte S. des Erzbischofs in braunem W. ist am oberen Theile stark lädirt. In dem dem 12. Jahrhundert angehörigen Indorsat „testamentum de Hergarden" ist das e in erster Silbe durch Ueberschreiben des a corrigirt. Ueber die Besiegelung der Urk. durch Erzb. Adelbert vergl. Stumpf, A. Mog. XXXII.

b) Abschrift aus dem Jahre 1211 im Eberbacher Ocul. Mem. I, Fol. 41.

Gedr. nach a) Koch, Erbleihen im Erzst. Mainz, Beilage No. V; Mone, Zeitschr. XIX, 37; Baur, hess. U.-B. V, 4; Bodmann S. 117 im Auszuge. Nach b) Wenck, hess. Landesgesch. II, 59; Bär, Beiträge I, 140; Rossel, Eberb. Urk.-B. I, 5; vergl. Bodmann S. 80, 118; Will I, 246, No. 25; Wagner, Stifter II, 352, 357.

[ocr errors]

165. Erzbischof Adelbert I. von Mainz bestätigt die von der Wittwe Cuniza dem Kloster S. Jacob gemachte Schenkung von Gütern zu Weilbach.

[ocr errors]

C. In nomine sancte et individue trinitatis. Ego Adelbertus dei annuente clementia Moguntine sedis archiepiscopus. Innotescat omnibus Christi fidelibus tam futuris quam praesentibus, qualiter quedam vidua nomine Cuniza a) ob salutem anime sue et Gebehardi mariti sui defuncti tradidit per manum tutoris

a) Cuniza die Abschrift im Copiar; Steiner las Cunila, was Will in Cuniza besserte.

sui Gerhardi, scilicet fratris sui, totum allodium suum in villa Wilibach in pago Cunengessundera in comitatu Rudolfi comitis situm ad monasterium sancti Jacobi, quod extra Moguntie murum in monte, qui sconeberg dicitur, exstructum est, cum omni utilitate, que ullo modo inde provenire potest, cum areis et edificiis, cum agris et vineis, terris cultis et incultis, pratis, pascuis, capturis, silvis, venationibus, aquis aquarumve decursionibus, piscationibus, molis, molendinis, viis et inviis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis et omni iure, quo id ipsa obtinuerat. Eadem quoque vidua abiecto seculari habitu conversa obedientiam Burchardo reverendo abbati eiusdem monasterii spospondit et prebendam fratris unius accepit et tunc quidem tres mansos eiusdem allodii absolute in testimonium geste rei abbati et fratribus concessit, reliqua vero ad usum vite sue ab eodem abbate recepit, ut post mortem eius predicta ecclesia libero iure omnia possideret. Huius rei testes sunt: Burchardus abbas, Asmarus, Ceizolfus, Cuno. Laici quoque: Gerhardus et filii eius Gerhardus, Wulvericus, Stevan, Volprat, Reginhart, Liutfrit, Heidolf et alii multi. Et ut hec rata et inconvulsa omni evo permaneant, hanc chartam inde conscriptam et banno nostro roboratam contra omnes falsitatis assertores sigilli nostri impressione muniri precepimus et insigniri.

Acta sunt hec anno dominice incarnationis millesimo C.XII, indictione V., in Christo feliciter.

Or. ehemals in Hanau, jetzt verloren. Abschriften hiervon:

a) in dem in Bodmann's Nachlasse in Miltenberg befindlichen, von dem Abte Jacobus Keim geschriebenen Copialbuche des Klosters S. Jacob;

b) von der Hand Steiner's, nicht fehlerfrei, im St.-A.

Im Auszuge mitgeth. Steiner, Fünf histor. Aufsätze 102, vergl. Nass. Annal. III, 2, 108; Arch. für Hess. Gesch. VI, 11; Will, Regg. I, 248, No. 29.

166. ||12.

Erzbischof Adelbert I. von Mainz bestätigt eine Schenkung des Erzbischofs Ruthard für das Kloster auf dem Bischofsberge, in welcher es heisst: "qualiter Ruothardus huius sancte Mogontiensis ecclesie venerabilis archiepiscopus felicis memorie predecessor noster ad eundem locum (Biscovisberc) curtim unam et partem salice terre sue de proprio patrimonio in pago Nachgowe in villa Alginsheim ad altare sancti Nycolai in predicta ecclesia delegavit, que talibus tunc terminis circumscripta fuisse probatur. Inprimis ab eo loco, qui vulgariter dicitur cunigesbunda, et inde in summitate per planitiem usque ubi disterminatur marca ville Oppenheim et inde etc.

Auszug bei Bodmann S. 203. Will I, 248, No. 30.

[ocr errors]

*167. Kaiser Heinrich V. bestätigt die Immunität des Klosters Johannisberg. -0. J., 1113-1122 (1122?) Mai 26.

C. In nomine sanctae et individuae trinitatis. Henricus divina favente gratia Romanorum imperator augustus. Decet regalem munificentiam commodis servorum dei iugiter intendere et que ex antiquis ecclesiarum munimentis pro eorum stabilitate nostris fuerint obtutibus oblata, firmantibus hoc ipsum paginis et sigillis corroborare. Quia igitur per ostensa munificentie nostre privilegia patuit evidenter, qualiter venerabilis A. sancte Mogontiensis ecclesie archiepiscopus monasterio in

[merged small][ocr errors][merged small]

honore beati Johannis baptiste dedicato in pago Rinense per auctoritatis sue preceptum firmavit, ut coloni in monte monasterii predicti et sub eodem commanentes iusticie abbatis, qui prefuerit eidem, et villicorum eius subiaceant, ita quod nullus ibi comes vel advocatus aut publicus exactor preter eosdem ibi sit, sed omnis iusticia ad illos pertineat excepto nihilominus, quem forte domino suo legali ratione debeant censu capitali aut si de furtis, rapinis, incendiis, homicidiis aliisve gravioribus culpis quispiam eorum iusto ordine constringatur. Placuit nobis eandem libertatem iurisque liberi traditionem regali auctoritate confirmare volentes, ut quod violenter contra eandem usurpatum fuerit aut attemptatum, nullius penitus roboris optineat vigorem et sub regalis obtentu gratie amodo diligentius evitetur. Ut autem hoc auctoritatis nostre preceptum stabile permaneat et inconvulsum, hanc paginam inde conscriptam manu propria roborantes sigillo nostro insigniri iussimus.

Signum domini Henrici quinti (L. M.) imperatoris invictissimi. Bruno cancellarius vice Adelberti archicancellarii recognovi. Data VII. kal. Junii.

Nach einer alten Abschrift gedr. Bodmann S. 114.

Stumpf No. 3222. Roth gibt von dieser Urk. zweimaliges Regest, Bd. I, S. 187, No. 4 mit den Jahren 1106-1125, sodann unter No. 7 mit der von St. gegebenen Datirung, 1112 oder 1121-1122. Ueber die von Bodmann benutzte Abschrift habe ich nichts ermitteln können. Wenn auch die Form der Urk. unverdächtig ist, so gibt der Inhalt derselben zu den begründetsten Zweifeln bezüglich der Aechtheit Veranlassung. Die Recognition durch Bruno zwingt, als Ausstellungsjahre die oben angegebenen Jahre anzunehmen. Da indessen der Inhalt der Urk. eine Reproduction der bezüglichen Bestimmungen des Privilegs des Erzbischofs Adelbert vom J. 1130 ist, muss eine im Kloster Johannisberg selbst in späterer Zeit entstandene Fälschung vorliegen. Ficker, Urkundenlehre §. 365, sucht die eigenthümliche Datirung zu erklären, beanstandet jedoch die Urk. selbst nicht.

Zur Sache sind die Bemerkungen zu der gefälschten Urk. des Erzb. Ruthard von 1090 und des K. Heinrich V. von 1109-1110 zu vergleichen.

168.

Erzbischof Adelbert I. von Mainz schenkt der Kirche des
h. Johannes auf dem Bischofsberge ein nach dem Tode der
Hiltrud, Wittwe seines Ministerialen Wulferich, in dem
Gerichte des Grafen Ludwig ihm zugesprochenes Gut zu
Kiedrich. 1118 Juni 20.

In nomine sancte et individue trinitatis. Adelbertus dei gratia Moguntinus archiepiscopus et apostolice sedis legatus 1). Scriptum est „Date elemosinam et omnia munda erunt vobis et quia ") aqua extinguit ignem, ita elemosina delet peccatum". Quapropter divini huius precepti memores notum esse volumus tam presentibus quam futuris Christi fidelibus, quod nos pro anime nostre remedio et eterne retributionis obtentu curtem nostram Kitercho in Rinegowe sitam, que nobis ex morte Hildrudis vidue Wulferici ministerialis nostri in placito Ludwici comitis adiudicata esse dinoscitur, ecclesie sancti Johannis baptiste in episcopi monte cum tota familia, areis, agris, cultis et incultis, vineis, pratis, silvis, pascuis, quesitis et inquirendis, cum omni utilitate, que ullo modo inde provenire poterit, in perpetuam tradimus possessionem ea ratione, ut fratres deo ibi famulantes

a) quasi Bodmann.

1) Diesen Titel führt der Erzbischof urkundlich hier zum ersten Male. Codex dipl. Nass. I, 1.

7

« السابقةمتابعة »