صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني

erst Mohammed in seinem Interesse erhob, konnte die Sache keinen Fortgang haben und es blieb nur der böse Wille als die einzige Thatsache zurück. Auch zur Beurtheilung Rokyzana's ist dieses Schreiben höchst lehrreich. Hingegen treten in der inneren Geschichte Böhmens immer grellere Ausschreitungen von Seiten der Utraquisten hervor. Die unter dem Namen der Predigten Rokyzana's uns erhaltenen halb lateinischen halb böhmischen Sermonen bestreiten die katholische Lehre, das Primat Petri und suchen zwischen ihr und den auftretenden böhmischen Brüdern eine Art gerechter Mitte zu behaupten. Man behandelte den Kelch als Nationalsymbol und verlangte, wenn man die bürgerlichen Rechte geniessen wollte, seinen Gebrauch. Mit diesem verband sich aber der äusserste Missbrauch und eine Profanation, von welcher uns Zeitgenossen abschreckende Schilderungen hinterlassen haben.

Unter derartigen Verhältnissen wird erst der Krönungseid K. Georg's, welchen ja vorzugsweise die katholische Partei gehoben, seinem Endzwecke nach klar. Auf das bestimmteste wird in ihm die vollste Übereinstimmung mit der katholischen Kirche nach allen Seiten hin ausgesprochen und es ist wirklich eigenthümlich, dass dieses für die ganze Regierung Georg's massgebende Actenstück

induxerit sevi maris super nos ponit mari terminum suum custodiens nos et protegens gladium suum vibrans pariter et arcum extendens iteratis vicibus turmas hostium et gentes exteras armorum pro nobis debellando et de regno nostro expellendo. Pro quibus omnibus gratias agendo semper qui post fletum exaltationem infudit et post tribulationem non desinit suos relevare. Etiam inter pleraque alia munera divine consolacionis et preclara opera hujus magne caritatis vestre et insperate avisacionis non sine cordis magna exultacionis miramur gratiam, cum nos per Reverendissimum dominum Constantinum magistrum et doctorem in Christo fidelem amicum et cooperatorem nostrum ydoneumque oratorem vestrum literis vestris mira gratia refertis et caritate redundantibus placuit consolari. Gratias deo super venerabili dono ejus cum gratia tanti beneficii preter solitudinem ad nos usque a finibus terre sit perlata. Sed cum honorabilis dominus Constantinus sit solicicior sua voluntate profectus est ad vos, deinde ad nos reserata magna caritati vestre iterum referenda et declaranda in cordis scrinio reponendo onus laboris et vie in humeros capiendo, vestras dominaciones avisaret, quod facimus cum multa confidencia quam de ipsius gerimus probitate, supplicantes quo melius valemus ut benigne caritatis viscera et cum effectu in nos copiosius effundatis id quod pro honore dei et fidei extat katholice incremento operi ac exaccioni demandetis.

Datum Prage anno domini MCCCCLII, XIV die mensis Novembris. Fontes Abth. I. Bd. VII.

12

noch niemals in seiner vollen Ausdehnung in Böhmen abgedruckt wurde. Man darf, ohne einen ernsten Widerspruch zu befürchten, einerseits den Satz aussprechen: der Utraquismus, wie er sich seit 1436 ausgebildet, entsprach den Compactaten nicht, er hatte sich selbst in einen Gegensatz zu denselben gestellt. Anderseits: war K. Georg katholischer König, wie aus seinem Eide hervorgeht, so musste er seinem Eide gemäss den Utraquismus auf den Stand der Compactaten zurückführen; wollte oder konnte er dieses nicht, so musste er gefasst sein, dass die so vielfach von den Utraquisten verletzten Compactaten aufgehoben würden und fand dies unter den erwähnten Verhältnissen statt, so war es nur die Antwort auf die Vorgänge der Gegenseite von 1448 und 1452, und der inneren Gestaltung oder besser gesagt Ausartung, die im Schoosse derselben vorgegangen war.

Gerade die Regierung Georg Podebrad's war es somit, in welcher den Katholiken Böhmens die grösste Ungerechtigkeit zugefügt wurde. Am 13. December 1459 fassten die Magister des Collegiums K. Karl's unter Hinweisung auf die bewundernswürdige Weisheit ihrer Vorgänger den Beschluss und zwar ohne dass jemand eine Widerrede aussprach, dass von nun an niemand als Collega in das Collegium K. Karl's aufgenommen werden solle, ausgenommen er schwöre, den Kelch mit allen Kräften zu vertheidigen und denselben an den hohen Festtagen zu empfangen 1).

1)

Ausschluss der Katholiken von der Prager Universität. 1459, 13. Dec.

Statuta collegii Caroli. Cod. Bibl. Univ. XIV. A. 4. f. 6.

Ad honorem cunctipotentis dei sacratissimae veritatis evangelicae per secula sempiterna fixae stabilisque Nos magistri collegiati collegii Serenissimi principis ac domini domini Caroli divina favente clementia Romanorum Imperatoris et Boemiae regis etc. Nostrorum salubriter factum opus advertentes praedecessorum magistrorum mira sapientiae lucerna gloriose fulgentium ipsius sanctae Jesu Christi veritatis zelatorum promotorumque fidelium, qui solicitam pervigilemque pro humanae salutis remedio curam gerentes suae vitae post exitum sua posteris quibusvis documenta salutifera sigillo nostrae Pragensis universitatis tenenda, promovenda ac salutifere practicanda roborata reliquerunt, utpote filii suos patres sectantes a quorum recto tramite exemplisque ac bonis operibus illicitum est veros obedientiae filios degenerare, anno nativitatis domini MCCCCLIX, die XIII mensis decembris in convocatione ad hoc specialiter facta conclusimus nullo penitus contradicente ut a modo nullus in hujus suscipiatur collegam collegii nisi juret seu promittat sub poena exclusionis, sacratissimi benedictique communionem calicis, ad quem alligari constat

[ocr errors]

Es war hiebei nichts Geringeres erfolgt, als der Ausschluss aller jener Böhmen von der Theilnahme an der Universität, welche nach der Stiftung K. Karl's und der ganzen Praxis des ersten halben Jahrhundertes vor Allen berufen waren, an ihr zu wirken. Ich weiss nicht, ob man ein grösseres Unrecht in geistiger Beziehung begehen konnte, und wenn daher P. Pius II. 1462 seinerseits dem Utraquismus die Begünstigung entzog, welche ihm die Compactaten einräumten, so sollte man doch diesen Act nicht erwähnen, ohne dessen zu gedenken, was in Böhmen vorausgegangen war und an das berühmte Verbot Julian's erinnert. Dahin war es gekommen, seit man vor fünfzig Jahren in die Pfade eingelenkt hatte, die zum Verderben führten.

Was war aber dadurch erreicht und wem zu Liebe geschah dieser Beschluss? Wir wollen die Frage, was der Utraquismus in diesen Zeiten war, aus denjenigen Berichten beantworten, die wir von tüchtigen Gewährsmännern darüber besitzen, und damit, wie ich glaube, eine empfindliche Lücke in unserer Literatur ausfüllen 1).

1)

vulgus et personas laicas universaliter omnes et singulas rationabiliter secundum deum et in deo dispositas, sint status sexus aut aetatis cujuscunque, suis pro viribus defensare ad praefataeque sacrae communionis sub utraque seu duplici specie perceptionem temporibus maxime solennitatem Jesu Christi suae genitricis gloriosae virginis Mariae in bonum caeteris exemplum et suae animae salutare remedium nisi aliunde causa rationabilis secundum deum obsisteret aut canonicum impedimentum recaleitraret, devota mente contriloque corde se ipsum studiat praeparare.

1. Oratio (epistola) Reverendi magistri Stanislai de Welvar canonici Pragensis ecclesiae.

Cod. Bibl. univ. XI. C. 8. f. 280. 281.

Quoniam principia rerum et cause sunt ignote nisi per effectus cogoscantur, restat uno corde pura mente infamiam ac perturbationem quondam incliti ac famosissimi Regni Bohemie dudum exortam heu usque modo protractam quatenus eo facilius talia sedentur et ad suum statum potissimum regnum reducatur, paulisper aperire. Constat gravis infamia in omnes partes mundi ob multorum errorum triviam (cum) de Bohemis spargeretur Wenceslaum regem inclitum cum sano consilio Baronum demandasse doctoribus et magistris sana consilia prebituros Pragensis universitatis, ut occasio predictorum tolleretur, magistros quosdam arcium cum Johanne Hus contra doctores sacre pagine dominum Archiepiscopum et quam plurimos ac per hoc consilium Regis et quam plures seculares horum fautores esse divisos eciam doctoribus asserentibus materiam hujus pestifere discusionis ex tribus causis radicalibus exiri. Primam quod communitati in clero regni Bohemie tenenti de septem sacramentis ecclesie, de clavibus officiis censuris moribus ritibus, cerimoniis juribus libertatibus et sacris rebus ecclesie, de veneracione reliquiarum et indulgenciis de ordinibus et religionibus nedum communitati clero regni Bohemie sed eciam tocius christianitatis que super ea

Die neue Abtheilung enthält ein bisher unbekanntes Geschichtswerk des Andreas von Regensburg, von welchem der Dialog im ersten Bande der Geschichtschreiber herrührt.

sentit et credit fideliter sicut Romana ecclesia cujus caput est papa corpus collegium Cardinalium existentes manifesti et veri successores principis apostolorum Petri et collegii aliorum apostolorum in officio ecclesiastico cognoscendi et diffiniendi universam materiam katholicam et ecclesiasticam, errores circa illam corrigendi et purgandi atque in universa materia tali curam habendi, omnium aliarum ecclesiarum et universorum Christi fidelium quidam de clero sequaces Wiklef fuerunt contrarii non consentientes condempnacioni XLV articulorum defensantes et nullo modo credentes esse falsa sentencias Wikleph sed eas preferentes omni ordini et auctoritati omnium doctorum Romane ecclesie.

Secunda quia sicut communitas cleri Regni Bohemie ymo tocius christianitatis stat judicio, cognicioni et diffinicioni in ecclesiastica materia pape collegio cardinalium legatorum subdelegatorum ordinatorum juxta ordinem ecclesie, sicquidem de regno Bohemie tunc et nunc talia parvipendentes cautelose per tunc solam sacram scripturam in tali materia pro judice habere secundum quem judicem quis hereticorum fuisset convictus.

Tercia quia sicut communitas cleri regni Bohemie cum communitate tocius christianitatis tenet et credit fideliter secundum doctrinam evangelii et sanctorum docto rum omnium quod sedi Apostolice Romane ecclesie et prelatis est obediendum per inferiores in omnibus quibuscunque ubi non prohibetur purum bonum vel precipitur purum malum sed medium, quod pro modo loco tempore vel persona potest et bonum esse et malum. Sic quidam tunc et nunc contempserunt stare in obediencia sancta prelatorum applicantes candam sue excusacioni qua omnis volens uti propria voluntate posset excusari scilicet de quanto se conformant legi divine quod verbum est magne presumpcionis et arrogancie.

Ad magnificam igitur gloriam incliti regni Bohemie conservandam et multiplicandam et materiam divisionis sopiendam tale consilium et salubre domino regi Wenceslao datum est, quod si locum habuisset nunquam tot pericula animarum dampna infinita rerum et corporis fuissent subsecuta quod sub penis gravissimis ecclesiasticis et quibusdam (sic) provideatur ut nullus de regno teneat asserat vel dogmaticet aliter quam Romana tenet ecclesia et materia katholica et ecclesiastica, sed ut standum sit fidei sive determinacioni ecclesie katholice Romane ac per hoc obediendum est prelatis per suos inferiores.

Sed cum hec non sunt effectui demandata et proh dolor observata, vide quam horrida sint subsecuta spreta obediencia ac debito respectu Archiepiscopi unusquisquis sacerdotum ac magistrorum evangelicorum se dicentium seminabat, docebat si quod rectum sibi videbatur, libros Wikleph defendendo legendo extollendo, discipulos saeculares ac spirituales sibi adunando ritum ecclesiasticum et ordinem penitus evertendo. Sed si tunc cognovissent ea, que modo noscuntur videlicet quod false suggestum est, libros ipsius Wikleph condempnatos (in) Anglia per archiepiscopum Cantuariensem et multos episcopos esse autenticos in universitate Oxoniensi per quendam Bacca

Nachdem schon Pez, thesaurus anecdotorum novissimus T. IV. p. III, S. 276, des Andreas chronicon generale von Augustus bis Sigismund 1422 herausgegeben, veröffentlichten in dem gleichen

lareum illius studii Bohemum, qui postquam missus et ut veritatem requirat, quid de libris ipsius Wikleph Oxonie senciatur, an habeantur pro autenticis, quum si sit, eciam Prage secundum statuta universitatis Pragensis haberentur, existens fautor doctrine et secte ejusdem non videns aliter succurrere, literam testimonialem sui gradus et promotorialem caduca scriptura sub sigillo universitatis acquisivit qua rasa juxta suum placitum commendando Pragam attulit, quod post mortem suam a Magistro Sigismundo de Gistebniz auditum est referri coram multis ipsum dixisse in agone mortis, nullum (majus?) crimen vite sue eo perpetrasse.

Quid amplius prefati viri evangelici nomine adunata sibi secta in confusionem regis Wenceslai et regni consules de pretorio nove civitatis atrociter precipitaverunt. Quo audito rex motus indignatione vehementi ante ultionem condignam mortuus est. Et ipsi acephali libere et viros spirituales ac religiosos vehementer exarserunt captivando trucidando occidendo spoliando loca sacra exurendo diruendo devastando. Post adunatis exercitibus Ziska manu bellica repletus furore nimio contra omnium karitatem et vitam apostolicam legem defensare cepit villas castra oppida et civitates devastando et sanguinem inhumane efundendo.

Postquam Syrotzii et Thaborii aperte omni ordini contrariti ritibus ecclesiasticis sacramentis sub quibus omnis error et secta tutelam habebat. nam fere quot sacerdotes tot episcopi et unusquisquis eorum summum presulem se putabat. Isti non contenti loca sacra Bohemie prophanare vicinas regiones petunt, legem cantando clamant predicant et legis Christi vota non implent.

Inter tot pericula bellorum dampna rerum et cedes hominum sine capite seculari et spirituali tedebat vivere. Ideo agitatum de capite seculari videlicet de Imperatore Sigismundo qui rex naturalis et coronatus regni Bohemie extitit ut recipiatur de Ungaria in regem Bohemie sub quibusdam pactis qui advocato eciam concilio sacro Basiliensi per longas moras pactando compactatis cum Bohemis conflatis Pragam et regnum Bohemie intravit.

Que data sunt Bohemis et Moravis recipientibus ecclesiasticam unitatem in omnibus conformantibus se ecclesie praeter communionem utriusque speciei ut scilicet ipsi omnia mala praehabita reforment et censure ecclesiastice ut tollantur et si in desiderio talis communionis permanserint, quod sacrum concilium elargiatur. Sed quia varii varie compactata acceptant observant et intelligunt ex quibus sicut ex prioribus timenda sunt multa incommoda animarum et corporum et dedecus regni tocius et regis, ne forte sublato capite seculari utroque in evum privaremur, omnibus igitur et singulis in regno inclito Bohemie degentibus utile et necessarium est Regibus illustri Bohemie Georgio manus dare et voluntatem ad interpretationem summi Pontificis Pii II. qui taliter orsus est ad legatos regni Bohemie: restat nunc ut peticioni vestre respondeamus et paulo post: vidimus tunc scripta compactatorum que nobis obtulistis quibus diligenter inspectis non invenimus quod vigore illorum communicare possitis laicos sub utraque specie. Compactatorum

« السابقةمتابعة »