LIBER SECUNDUS.

CONTICUERE omnes, intentique ora tenebant:
Inde toro pater Aeneas sic orsus ab alto :
Infandum, Regina, jubes renovare dolorem;
Troianas ut opes, et lamentabile regnum
Eruerint Danai: quaeque ipse miserrima vidi,
Et quorum pars magna fui. quis tália fando
Myrmidonum, Dolopumve, aut duri miles Ulixi
Temperet a lacrimis ! et jam nox humida coelo
Praecipitat; suadentque cadentia sidera somnos.
Sed, si tantus amor casus cognoscere nostros,
Et breviter Troiae supremum audire laborem;
Quamquam animus meminisse horret, luctuque refugit ;
Incipiam. fracti bello, fatisque repulsi
Ductores Danaûm tot jam labentibus annis,
İnstar montis equom divina Palladis arte
Aedificant, sectaque intexunt abiete costas.
Votum pro reditu simulant. ea fama vagatur.
Huc delecta virûm sortiti corpora furtim
Includunt caeco lateri, penitusque cavernas
Ingentis uterumque armato milite conplent.

Est in conspectu Tenedos, notissima fama
Insula, dives opum, Priami dum regna manebant;
Nunc tantum sinus, et statio male fida carinis:
Huc se provecti deserto in litore condunt.
Nos abiisse rati, et vento petiisse Mycenas.
Ergo omnis longo solvit se Teucria luctu:
Panduntur portae. juvat ire, et Dorica castra,

S

Desertosque videre locos, litusque relictum.
Hîc Dolopum manus, hîc saevus tendebat Achilles:
Classibus hic locus: hîc acie certare solebant.
Pars stupet innuptae donum exitiale Minervae,
Et molem mirantur equi: primusque Thymoetes
Duci intra muros hortatur, et arce locari ;
Sive dolo, seu jam Troiae sic fata ferebant.
At Capys, et quorum melior sententia menti,
Aut pelago Danaûm insidias suspectaque dona
Praecipitare jubent, subjectisve urere flammis :
Aut terebrare cavas uteri et tentare latebras.
Scinditur incertum studia in contraria volgus,

Primus ibi ante omnis, magna comitante caterva,
Laocoon ardens summa decurrit ab arce:
Et procul, O miseri, quae tanta insania, cives?
Creditis avectos hostis ? aut ulla putatis
Dona carere dolis Danaûm ? sic notus Ulixes?
Aut hoc inclusi ligno occultantur Achivi;
Aut haec in nostros fabricata est machina muros,
Inspectura domos, venturaque desuper urbi;
Aut aliquis latet error, equo ne credite, Teucri,
Quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentis.
Sic fatus, validis ingentem viribus hastam
In latus, inque feri curvam conpagibus alvom
Contorsit. stetit illa tremens, uteroque recusso
Insonuere cavae gemitumque dedere cavernae.
Et, si fata deûm, si mens non laeva fuisset,
Inpulerat ferro Argolicas foedare latebras :
Troiaque nunc stares, Priamique arx alta maneres.
Ecce manus juvenem interea post terga revinctum
Pastores magno ad regem clamore trahebant
Dardanidae: qui se ignotum venientibus ultro,
Hoc ipsum ut strueret, Troiamque aperiret Achivis,.
Obtulerat, fidens animi, atque in utrumque paratus,
Seu versare dolos, seu certae occumbere morti.
Undique visendi studio Troiana juventus
Circumfusa ruit, certantque inludere capto.
Adcipe nunc Danaûm insidias, et crimine ab uno
Disce omnis.

Namque, ut conspectu in medio turbatus, inermis
Constitit, atque oculis Phrygia agmina circumspexit:
Heu, quae nunc tellus, inquit, quae me aequora possunt
Adcipere ? aut quid jam misero mihi denique restat?
Cui neque apud Danaos usquam locus: et super ipsi
Dardanidae infensi poenas cum sanguine poscunt.
Quo gemitu conversi animi, conpressus et omnis
Inpetus. hortamur fari, quo sanguine cretus,
Quidve ferat, memoret, quae sit fiducia capto.
Cuncta equidem tibi, Rex, fuerit quodcumque, fatebor
Vera, inquit: neque me Argolica de gente negabo:
Hoc primum. nec, si miserum Fortuna Sinonem
Finxit, vanum etiam mendacemque inproha finget.
Fando aliquod si forte tuas pervenit ad auris
Naupliadae nomen Palamedis, et incluta fama
Gloria: quem falsa sub proditione Pelasgi
Insontem, infando indicio, quia bella vetabat,
Demisere neci; nunc cassum lumine lugent :
Illi me comitem, et consanguinitate propinquom,
Pauper in arma pater primis huc misit ab annis.
Dum stabat regno incolumis, regumque vigebat
Conciliis; et nos aliquod nomenque decusque
Gessimus. invidia postquam pellacis Ulixi
(Haud ignota loquor) superis concessit ab oris;
Adflictus vitam in tenebris luctuque trahebam,
Et casum insontis mecum indignabar amici.
Nec tacui demens: et me, fors si qua tulisset,

S2

1

!

Si patrios umquam remeassem victor ad Argos,
Promisi ultorem : et verbis odia aspera movi.
Hinc mihi prima mali labes: hinc semper Ulixes
Criminibus terrere novis: hinc spargere voces
In volgum ambiguas, et quaerere conscius arma.
Nec requievit enim, donec Calchante ministro
Sed quid ego haec autem nequidquam ingrata revolvo ?
Quidve moror? si omnis uno ordine habetis Achivos,
Idque audire sat est; jamdudum sumite poenas.
Hoc Ithacus velit, et magno mercentur Atridae.

Tum vero ardemus scitari et quaerere caussas,
Ignari scelerum tantorum artisque Pelasgae,
Prosequitur pavitans, et ficto pectore fatur.

Saepe fugam Danai Troia cupiere relicta
Moliri, et longo fessi discedere bello.
Fecissentque utinam ! saepe illos aspera ponti
Interclusit hiems, et terruit Auster euntis.
Praecipue, quom jam hic trabibus contextus acernis
Staret equus, toto sonuerunt aethere nimbi.
Suspensi Eurypylum scitatum oracula Phoebi
Mittimus, isque adytis haec tristia dicta reportat.
>> Sanguine placastis ventos, et virgine caesa,
» Quom primum Iliacas Danai venistis ad oras:
" Sanguine quaerendi reditus, animaque lițandum
» Argolica. » volgi quae vox ut venit ad auris,
Obstupuere animi, gelidusque per ima cucurrit
Ossa tremor; cui fata parent, quem poscat Apollo.
Hiç Ithacus vatem magno Calchanta tumultu
Protrahit in medios: quae sint ea numina divóm
Flagitat, et mihi jam multi crudele canebant
Artificis scelus, et taciti ventura videbant.
Bis quinos silet ille dies, tectusque recusat
Prodere voce sua quemquam, aut opponere morti.

Vix tandem magnis Ithaci clamoribus actus,
Conposito rumpit vocem, et me destinat arae.
Adsensere omnes: et, quae sibi quisque timebat,
Unius in miseri exitium conversa tulere.
Jamque dies infanda aderat: mihi sacra parari,
Et salsae fruges, et circum tempora vittae,
Eripui, fateor, leto me, et vincula rupi :
Limosoque lacu per noctem obscurus in ulva
Delitui, dum vela, darent si forte, dedissent.
Nec mihi jam patriam antiquam spes ulla videndi,
Nec dulcis natos, exoptatumque parentem :
Quos illi fors ad poenas ob nostra reposcent
Effugia, et culpam hanc miserorum morte piabunt,
Quod te, per superos, et conscia numiną veri,
Per, si qua est, quae restet adhuc mortalibus usquam
Intemerata fides, oro, miserere laborum
Tantorum : miserere animi non digna ferentis.

His lacrimis vitam damus, et miserescimus ultro.
Ipse viro primus manicas atque arta levari
Vincla jubet Priamus; dictisque ita fatur amicis:
Quisquis es, amissos hinc jam obliviscere Graios;
Noster eris; mihique haec edissere vera roganti.
Quo molem hanc inmanis equi statuere ? quis auctor?
Quidve petunt ? quae religio ? aut quae machina belli ?

Dixerat: ille dolis instructus et arte Pelasga,

Sustulit exutas vinclis ad sidera palmas :
Vos, aeterni ignes, et non violabile vestrum
Testor numen, ait: vos arae, ensesque nefandi,
Quos fugi, vittaeque deûm, quas hostia gessi;
Fas mihi Graiorum sacrata resolvere jura,
Fas odisse viros, atque omnia ferre sub auras,
Si qua tegunt: teneor patriae nec legibus ullis,
Tu modo promissis maneas, servataque serves