CXI

De rebus emptis apud Sanctum Spanum et circa. (11 MAI 1290 ?)

Universis etc., officialis archidiaconi Turonensis (1) salutem.

Noveritis quod in nostra presentia constitutus personaliter Guillelmus dictus Loet, de parrochia de Maillé, vendit perpetuo et hereditarie reverendo in Christo patri domino R.(2), Dei gratia archiepiscopo Turonensi, omnes et singulas res immobiles, jura corporalia et incorporalia, redibentias, deveria et costumas, que et quas idem venditor habet et possidet, vel quasi, per se, vel per alium, in villa Sancti Spani, in feodo dicti reverendi, pretio XII lib. etc.; cum omni jure, jurisdictione, districtu et justitia, quos et quas idem venditor habet et habere potest in rebus predictis venditis, quacumque ratione seu causa, exceptis Furno Vigerii et septem solidis, uno capone et quinque denariis census seu redditus annui et perpetui, siti apud Montem Guauguerii, ad locum qui Plays nuncupatur; quos furnum, septem solidos, caponem et quinque denarios annui et perpetui redditus, seu census, tenet idem venditor, a predicto domino archiepiscopo, ad duos solidos et quatuor denarios franci deverii eidem domino archiepiscopo, vel ejus mandato,

(1) Le cartulaire de dom Bétencourt porte seulement official. archid. Turon. Cf. n° L.XXV, p. 200, note 1.

(2) Le cartulaire de Bétencourt porte très nettement R., mais Renaud de Montbazon ne fut élu qu'en juin 1291. Peut-être y avait-il un B. dans l'original; en effet, Bouchard fut archevêque de Tours du 20 décembre 1285 au 18 octobre 1290. On peut également supposer qu'un chiffre a été omis à la date après le mot nonagesimo.

CART. ARCH. TOURS.

17

solvendos, in festo sancti Spani annuatim, habendos, tenendos etc.

Datum die jovis post festum beati Nicholay estivalis, anno Domini MCC nonagesimo.

Dominus de Crisseio modo tenet dictum furnum ad francum deverium suprascriptum et continetur in suo advoamento (1).

Tenor littere el compositionis per quam capitulum Beati Martini debet domino archiepiscopo annuatim sex modia bladorum et sex libras redditus (2); et etiam tenor compositionis de jurisdictione temporali quam habet ipse dominus archiepiscopus in villa Sancti Spani (3) continentur supra circa principium hujus libri.

CXII

[Redditus varii apud Sanctum Spanum].

Decima de Cultura valet circa VII sextar., per quarterium. Decima de Plays: IIII modios bladorum, per quarterium, ad mensuram de Arthana. Decima novalium, alias des exemplés: I modium, per quarterium. Redditus anni novi mina siliginis. - Decime de la Boucheroie, ad mensuram Sancte Maure: circa III modios, per quarterium. -Redditus sancti Michaelis: mina frumenti. Item, pro rebus que obvenerunt ob deffectum heredum a deffuncto dicto Boeteau: I sextar. Item, redditus festi sancti Michaelis: I prebenda ordei. —

Super

(1) L'aveu de Guy Turpin, seigneur de Crissé, du 8 juin 1367, est im

primé ci-dessous, n° CCXLV.

(2) N° XXXII, p. 66. Accord du 10 septembre 1327.

(3) N• XXXIII, p. 69. Acte du 24 juillet 1269.

molendino dou Pré IIII sextar. mosturenchie. - Redditus anni novi : X brichez (1) cum dimidio avene. Item, redditus de Plays, ipsa die : II sextar., ad mensuram Arthane. Item, in dictis duobus ultimis festis: VIII capones cum dimidio et II galline.

CXIII

Littera pro auxilio seu taillia ab hominibus de Caynone in novitate domini Turonensis ipsi prestanda. (17 MARS 1248, N. s.)

Gauffridus, Dei gratia Turonensis archiepiscopus, universis etc., salutem.

Cum nos peteremus ab hominibus nostris de Caynone collectam illis temporibus, quibus antecessores nostri exigere consueverant ab eisdem collectam supradictam, et eam exigere volebamus alte et basse, secundum quod nostre placeret voluntati, predicti homines proposuerunt coram nobis quod tribus vicibus in vita cujuslibet archiepiscopi poterant tailliari, qualibet vice usque ad quinquaginta libras: videlicet, cum dictus archiepiscopus confirmatur, et quando recipit palleum, et quando dominus rex commedit cum eodem, nobis supponentes ut inquireremus super hoc veritatem.

Nos vero, inquisita super hoc veritate, invenimus, quod illis tribus vicibus, prout superius est expressum, in vita cujuslibet archiepiscopi, usque ad dictam summam, qualibet vice, solummodo poterant tailliari. Et, ne predicta taillia predictam summam quinquaginta librarum, illis tribus predictis temporibus, excedere valeat, presentes eisdem dedimus litteras sigilli nostri munimine

(1) Briche ou Bricque, forme de pain. (Godefroy, Dict. de l'anc, lang. franç.)

roboratas; interveniente consensu [Raherii] decani et capituli nostri, qui similiter concesserunt, ne major collecta quam supradictum est, illis tribus temporibus supradictis, non possit exigi ab eisdem, et ad majorem. firmitatem presentibus litteris signum suum apposuerunt. Datum die sabbati in capite jejuniorum, anno Domini M°CC XL VII°.

CXIV

Concordia inter dominum archiepiscopum et capitulum ecclesie Beati Maximi de Caynone super collatione prebendarum (1).

(1197)

Lucas, Sancte Marie Turpiniacensis humilis abbas, et M[ichael] (2), prior Sancti Florentii Salmuricensis, omnibus [ad quos presentes littere pervenerint] salutem in vero Salutari.

Universitati vestre notum facimus quod contentio habita inter venerabilem patrem dominum B[artholomeum], Turonensem archiepiscopum, et capitulum Caynonense super presentatione canonicorum in ecclesia sua instituendorum per Dei gratiam, mediantibus nobis et Alberico de Recalciaco, preposito Oximiarum, et aliis bonis viris, pacificata est in hunc modum.

Capicerius et canonici Caynonenses prebendam sue ecclesie, quando vacaverit, persone ydonee donabunt, et postmodum, bona fide quam citius poterunt, domino Turonensi archiepiscopo eam, ut convenit, presentabunt,

(1) Cette pièce occupe le n° V dans les cartulaires de Rome et de Londres. Les passages entre crochets manquent dans Bétencourt.

(2) Il devint, en 1203, abbé de Saint-Florent. Gal. christ., t. XIV, col. 635.

postulantes ab eo, ut, quod ab eis factum est, approbet, sicut ad quem spectat approbatio vel reprobatio, et ipse dominus archiepiscopus ipsam benigne recipiet, nisi eam rationabiliter poterit reprobare. Et, si clericus ille, cui prebenda donata fuerit, prius unus de choro ipsius ecclesie fuerit et stallum habuerit aut locum ante presentationem et approbationem quam diximus, non mutabit; vocem tamen in capitulo non habebit, nec aliquid, nisi in oblationibus forte vel processionibus, percipiet de prebenda, quousque domino archiepiscopo presentatus fuerit, et, ut dictum est, approbatus. Si vero chorum ipsius ecclesie prius non intraverit, in primo vel secundo aut tertio seu etiam quarto chori ordine poterit collocari; stallum autem, ante presentationem et approbationem quam diximus, nequaquam poterit obtinere, nec vocem habere in capitulo, nec aliquid, nisi ea que diximus, percipere de prebenda.

Ceterum super sigillo ipsius capituli, quod'usque ad tempora domini predicti archiepiscopi minime habuisse dicebantur, contentio terminata est in hunc modum : usum quidem sigilli a domino Turonensi archiepiscopo requisitum ex concessione sua habebunt, ita quod duo de canonicis illis, scilicet Paganus de Parillé (1) et Archanbaudus de Lengiaco, custodes ejusdem sigilli deputati, hac prima vice coram domino Turonensi archiepiscopo juraverunt se illud in ipsius domini archiepiscopi et ecclesie Turonensis et capituli sui fidelitate servaturos. Postea vero quicumque ad hoc fuerint deputati, in capitulo coram domino Turonensi archiepiscopo, si forte presens fuerit, vel coram capicerio Caynonensi loco ejus, ipsum prestabunt quod diximus juramentum.

Hanc compositionem se fideliter servaturos in manu domini Turonensis archiepiscopi fide interposita singuli firmaverunt scilicet, Paganus de Parillé, Gauffridus de Parillé, magister Raginaldus de Sancto Spano, Girardus

(1) Sic Londres et Rome. Ici et ailleurs Bét. porte de Pillé.