صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني

successores qui pro tempore fuerint, nullam jurisdictionem spiritualem exerceant aut exercere valeant in abbatissa et monasterio prenotatis (1); eo salvo, quod dicti decanus, thesaurarius et capitulum Beati Martini [Turonensis] electam in abbatissam [monasterii] Belli Montis, que pro tempore fuerit, Turonensi archiepiscopo presentabunt. Idem vero archiepiscopus, ad presentationem ipsorum, electam in abbatissam dicti monasterii, nulla inquisitione, nulla examinatione (2) super electionis vel electe meritis a dicto archiepiscopo facienda, eamdem sine difficultate qualibet recipiet, et [cidem] munus benedictionis impendet. Si que vero moniales predicti monasterii velande seu benedicende fuerint, per archiepiscopum Turonensem, qui pro tempore fuerit, muuus benedictionis accipient. Si vero archiepiscopus Turonensis super hoc (3) requisitus, munus benedictionis noluerit aut non potuerit impendere in casibus supradictis, tunc electa in abbatissam, pro tempore, et moniales predicte, a quocumque episcopo seu archiepiscopo maluerint, munus benedictionis assument. Electa vero, que pro tempore fuerit, nullam obedientiam, reverentiam, subjectionem archiepiscopo Turonensi promittere tencbitur, aut jurare (4)...........

Secundum originales litteras super jista compositione confectas, exhibitas (5) per capitulum Beati Martini, debet habere dominus archiepiscopus XX libras redditus in Pascha, seu certas decimas.

(1) Sic: Défense.

Bétencourt prevocatis. (2) Défense: vel examinatione. (3) Défense super his.

(4) Ce texte est extrait d'une sentence arbitrale rendue par Philippe, archevêque de Bourges, et Guillaume, cellerier de Saint-Martin, entre l'archevêque de Tours, le doyen et le chapitre de l'église de Tours d'une part; et les doyen, trésorier et chapitre de Saint-Martin de Tours d'autre, le 13 août 1238. Cette sentence est imprimée en entier dans la Défense des privilèges de Saint-Martin, p. 48 des Pièces justificatives. On a emprunté à ce texte quelques variantes et les mots entre crochets qui manquent dans Bétencourt.

(5) Bét. porte: Secundum originales lillere... confecte, exhibile...

XXXV

De subjectione parrochie Belli Montis prope

Turones (1).
(1211)

O[do] decanus, R[obertus] thesaurarius, Willelmus magister scolarum, G[aufridus] subdecanus, Willelmus celerarius totumque capitulum Beati Martini, [Mabilla] abbatissa Belli Montis et moniales, omnibus presentes litteras inspecturis, salutem in Domino.

Noveritis quod cum inter nos et venerabilem patrem Johannem, Turonensem archiepiscopum, questio verteretur super parrochia Belli Montis, tandem pro bono pacis. dimisimus eam archiepiscopo et ecclesie Turonensi in plena potestate habendam, sicut alias parrochias Turonie, in perpetuum libere et quiete, ita quod sacerdos, sive sacerdotes illi ecclesie ministrantes, ab abbatissa, vel a certo ejus nuntio, presentabuntur archiepiscopo, archidiacono et archipresbytero, et jurabunt obedientiam, sicut alii sacerdotes Turonie, et venient ad sinodos, et recipient chrisma et oleum; in omnibus erunt ecclesie Turonensi subjecti, sicut alii sacerdotes Turonie, et omnes parrochiani ejusdem ecclesie.

Nos vero, capitulum Beati Martini, promisimus dicto archiepiscopo, et concessimus perpetuo observandum, quod presbyteri Sancti Venantii et Sancti Petri de Car

(1) Une autre copie de cette pièce se trouve dans le ms. de Tours, 1271, Liber compositionum, f. 6, ch. XIV (= Copie de Paris, Bibl. nat., lat. nouv. acq. 1183, p. 91). - La traduction de cette charte en ce qui concerne Beaumont 30 trouve dans les Antiquilez de l'abbaye de Beaumont-lez-Tours par le frère Jean de Saint-François, p. 11 de la Chronique de l'abbaye de Beaumont-lez-Tours, publiée par Charles de Grandmaison (t. XXVI des Mémoires de la Société archéologique de Touraine). D'après cette traduction, la pièce a été donnée à Tours.

doneto jurabunt in capitulo Beati Martini, inter cetera. que ibi solent, quum ibi primo instituuntur, quod personas parrochiales archiepiscopi Turonensis non recipient scienter ad matrimonia contrahenda, neque benedictiones nuptiales eis impendent, nisi de assensu. parrochialium presbyterorum suorum (1).

[Et ne super hiis que diximus questio in posterum oriatur presentem cartam adnotari fecimus et sigillorum nostrorum munimine roborari ]

Actum anno gratie MCC undecimo.

XXXVI

De jurisdictione clericorum advenarum in castro [Beati Martini] deprehensorum (2).

(1 OCT. 1268)

Universis etc., Vincencius, Dei gratia archiepiscopus Turonensis, Guido, decanus ecclesic Beati Martini Turonensis, eternam in Domino salutem.

Noveritis quod super questione que vertebatur inter nos Vincencium, archiepiscopum Turonensem, ex una parte, et scolasticum Sancti Martini ex altera, super jurisdictione clericorum advenarum, peregrinorum delinquentium in castello Turonensi Beati Martini deprehensorum, et clericorum commorantium in dicto cas tro, necnon et clericorum scolarum Beati Martini, a venerabilibus viris Johanne decano et capitulo Turonensi, et a venerabilibus viris thesaurario et capitulo ecclesie.

(1) Le cartulaire de dom Bétencourt ajoute etc., et la date; les trois lignes qui suivent entre crochets sont empruntées au Liber compositionum. (2) Une copie de cette pièce, d'après les archives de Saint-Martin de Tours, se trouve à la Bibl. nat., Housseau, t. VII, no 3220.

Beati Martini et scolastico ejusdem ecclesic in nos extitisset compromissum.

Nos, habito diligenti tractatu super premissis, de prudentum virorum consilio, dictum seu ordinationem nostram protulimus in hunc modum, quod scolasticus Beati Martini justiciare et explectare poterit clericos advenas et peregrinos, delinquentes in castro Beati Martini Turonensis, vel alibi delinquentes et ibi deprehensos, sub forma que sequitur ut cum capti fuerint per thesaurarium, vel per eum qui habet jurisdictionem in castro, et eidem redditi vel per eum capti, poterit eos in carcerem ponere et compellere abjurare villam Turonensem, in eos nullam correctionem ordinariam vel censuram ecclesiasticam exercendo; et id facere. poterit de uno clerico existente et commorante in castro in communi servitio communis capituli Beati Martini, exceptis clericis civitatis et castri (1) Turonensis, diocesis et provincie Turonensis beneficiatis et commorantibus cum beneficiatis, et exceptis clericis commorantibus in castro Turonensi, et exceptis clericis promoventibus seu procurantibus negocia, seu causas qualescumque coram archiepiscopo Turonensi, seu in ejus curia Turonensi, in quibus nullam poterit scolasticus jurisdictionem exercere. Et poterit scolasticus clericos scolares scolarum Beati Martini justiciare in hunc modum, super rixis, contentionibus et mutuis contractibus (2) inter ipsos adinvicem habitis, capiendo bona eorum vel personas, nullam cognicionem ordinariam vel censuram ecclesiasticam exercendo. Si vero archiepiscopus Turonensis, vel quilibet ordinarius Turonensis, predictos clericos advenas et peregrinos in casu premisso, primo explectare inceperit, dictus scolasticus eos postea non poterit explectare. Et ut hoc firmum et stabile perseveret presentibus litteris sigilla nostra duximus apponenda, in testimonium veritatis.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

Datum Turonis, die lune post festum beati Michaelis, anno Domini MCC sexagesimo octavo.

XXXVII

Concordia monasterii Cormeriacensis (1).
(1174)

Quoniam que in tempore fiunt, cum tempore pretercunt, mutantur (2) et transeunt, diligentie majorum. placuit ad posterorum (3) memoriam contractus et negotia litteris alligare; ego itaque Poncius, Dei gratia Claromontensis episcopus, notum fieri volo tam futuris quam presentibus quoniam erat inter ecclesiam Beati Mauricii (4) et ecclesiam Beati Martini, simulque Cormeriacense monasterium, gravis ac laboriosa contentio cujus occasione processerant et dispendia sumptuum et pericula personarum. Hujus contentionis et litis fomes. et materia fuit dissentio super obedientia ct subjectione Cormeriacensis abbatis Turonensi archiepiscopo prestanda; hec autem (5) tempore Joscii, bone memorie Turonensis archiepiscopi (6), usque in aures domini pape Allexandri (7), partibus hinc inde presentibus, delata

(1) Charte imprimée dans le Cartulaire de Cormery, publié par l'abbé Bourassé (t. XII des Mémoires de la Société archéologique de Touraine), n° XVI, p. 127. · Une copie s'en trouve à la Bibl. nat., coll. dom Housseau, t. V, n° 1908, d'après le cartulaire de Cormery, f. 67 ro.- Cette pièce est aussi dans les deux cartulaires de Londres et de Rome, no II.

(2) Corm. fiunt et lempore pariter mulantur.

(3) Corm. ad præteritorum.

:

(4) Corm. Mauricii Turonensis.

(5) Corm.: hoc autem.

(6) Josce, archevêque de Tours, transféré de Saint-Brieux en 1157; 1173 ou 1174.

(7) Alexandre III, pape, élu le 7 septembre 1159, consacré le 20, † 30 août 1181.

« السابقةمتابعة »