der Commissie opgemaakt. Die fout heeft de Commissie in haar Nota stilzwijgend verbeterd. En nu moet het nog te meer bevreemden, dat de Commissie zoozeer den staf breekt over een enkelen misslag, daar zij, blijkens de verbetering, door haar opgenomen, zeer goed wist, dat een dergelijke fout vroeger door haren Secretaris was begaan. Is zij nu ook van meening, dat op het verslag der Commissie van dat jaar de benaming >>niet ernstig" moet worden toegepast?

Met het bovenstaande meenen wij genoeg gezegd te hebben tot wederlegging van de tegenspraak, die ons adres bij de Commissie heeft uitgelokt. Wij blijven dus nog met vol vertrouwen verwachten, dat Uwe Excellentie de noodige maatregelen zal nemen tot opheffing van de bezwaren, in ons adres ontvouwd en in dit schrijven nader toegelicht. Leiden, 28 Februari 1879.

Curatoren der gemeente-instelling voor de opleiding van O. I. ambtenaren te Leiden

(was get.) L. M. DE LAAT DE KANTER, Voorzitter. J. E. GOUDSMIT.

Uitslag van de examens afgelegd door Doctoren in de Rechton.

1) De cijfers aan de Mrs in de rechten toegekend, worden in de verslagen niet afz nderlijk vermeld. Zij zijn verzameld geworden uit de aanteekeningen, door een der leden van de examen-commissie gedurende het examen gemaakt. Vandaar dat zij slechts van 1869 af worden medegedeeld. De verschillen tusschen deze cijfers en die in ons eerste adres, zijn het gevolg van onjuistheden in die . aanteekeningen geslopen

(Wordt vervolgd.)

Hoe moet Indië geregeerd worden?

DOOR

C. BOSSCHER.

III.

Wij hebben getracht, in het ze gedeelte dezer studie, de beginselen te schetsen, waarop Commissarissen-Generaal het bestuur van Nederlandsch-Indie hebben gevestigd, en meenen te hebben aangetoond, dat ook zij even als Raffles en met dezelfde uitzonderingen als deze de voorkeur hebben gegeven aan een stelsel van geregelde belastingheffing en vrijen arbeid, boven een stelsel van dwangcultuur en verplichten arbeid.

Wij hebben de aandacht onzer lezers bepaald bij de voornaamste verordeningen, die door Commissarissen-Generaal tot uitvoering van hun stelsel zijn in het leven geroepen, en daaruit gezien dat schier alle ten doel hadden om den Javaan de vrije beschikking over zijn arbeid en zijn persoon te verzekeren, hem eene onpartijdige cn billijke rechtsbedeeling te verschaffen, en aan de vrije vestiging van Europeanen de meeste aanmoediging te geven. ')

Hiermede was dan ook hun taak volbracht. Bij art. 24 der Instructie van 3 Januari 1815, was den Heer Elout vergund om, na een driejarig verblijf op Java, naar Nederland terug te keeren, of zooveel eer vandaar te vertrekken, als Commissarissen-Generaal met eenparige stemmen oordeelen zouden, dat aan het oogmerk hunner zending was voldaan. Dit tijdstip was nu aangebroken – en met het vertrek van den Heer Elout zou, volgens de bevelen des

1) Zie ook Jhr. J. P. Cornets de Groot, Over het beheer onzer Koloniën.

Konings, ook in de personen van den Baron van der Capellen en den Schout bij Nacht Buyskes, de qualiteit van Commissaris-Generaal

cesseeren.

Bij Publicatie van den 19den Januari 1819 werd daarvan, in de volgende bewoordingen, aan den Volke kennis gegeven:

Wij hebben de taak, ons door den Koning opgedragen, naar vermogen volbracht."

,,Wij hebben het Oppergezag over deze gewesten, waarmede Zijne Majesteit Ons bekleed had, afgelegd, en de Hooge Regeering van Nederlandsch-Indië plechtiglijk ingewijd.”

Hoogst gewichtige diensten heeft de Heer Elout, gedurende zijn driejarig verblijf op Java, aan land en volk bewezen.

Hij heeft zich door hetgeen hij heeft gewrocht en tot stand gebracht, en meer nog door het goede dat hij daardoor heeft beoogd en gewild, een onsterfelijke eer verworven.

De organisatie van Nederlandsch-Indië in het tijdvak van 1817--19 was grootendeels zijn werk.

Omtrent het aandeel, dat de Heer Elout aan den arbeid van de drie Commissarissen-Generaal gehad heeft, getuigt een kundig staatsman en bevoegd beoordeelaar het volgende: 1)

,,Hoezeer de organisatie van Nederlandsch-Indië van 1817-19 de vrucht is geweest van den gemeenschappelijken en eendrachtigen arbeid van de drie Commissarissen-Generaal, is deze veel omvattende taak echter, voor verreweg het grootste gedeelte, door den Heer Elout persoonlijk gecodificeerd geworden."

,,Niet alleen was hij de primus inter pares, maar ook hun voorganger en woordvoerder. Trouwens een codificatie van dien omvang had bezwaarlijk aan meer geoefende en ervaren handen kunnen worden toevertrouwd, dan aan die van eenen man als Elout, die niet minder uitblonk als wetgeleerde dan als staatsman. Hij had er ook meer tijd voor dan zijne ambtgenooten. De zorgen van het dagelijksch beheer en de bemoeienissen van het gezag, den Gouverneur-Generaal van der Capellen toebetrouwd, verslonden een groot deel van zijnen tijd. De Schout-bij-Nacht Buyskes voerde het bevel over de talrijke zeemacht in Oost-Indië, en is, als opperbevelhebber der expeditie tegen de opstandelingen van Saparoea in de Molukken, van Juli 1817 tot April 1818 van Java afwezig geweest. Daarentegen kon de Commissaris-Generaal Elout zich onverdeeld toewijden aan het onderzoek naar en de bewerking der grondslagen van het door hem met zijne ambtgenooten op te trekken gebouw,

1) Zie Jean Chrétien Baud, geschetst door Mr. P. Mijer, Blz. 97/98.

van welke taak hij zich met onvermoeiden ijver heeft gekweten. Het Gouvernements-archief te Batavia bevat er de overtuigende bewijzen van in de aldaar nog voorhanden talrijke manuscripten van dien staatsman; opstellen, die door helderheid van voordracht en sierlijkheid van stijl uitmunten, en de voortreffelijkste commentariën bevatten op het regeeringsstelsel, in de jaren 1817-19 voor Nederlandsch-Indië gevestigd."

,,Maar was de Heer Elout de ziel der Nederlandsch-Indische zending van 1815, de Baron van der Capellen kleefde de door hem beledene beginselen met overtuiging aan. Bij de opening der eerste vergadering van Gouverneur-Generaal in Rade, op den 16den Januari 1819, sprak die Landvoogd daarvan in deze bewoordingen:

„,,,Indien wij, zonder de rijke school der ondervinding te verachten of te verzuimen, niet te veel aan het oude en door de omstandigheden verouderde blijven hechten; indien wij de gronden, door het Reglement van Regeering ontwikkeld, steeds voor oogen houden, voede ik een gegronde hoop, dat wij onder Gods zegen eene gelukkige en voorspoedige regeering zullen hebben; dat wij de goedkeuring van onzen dierbaren Koning zullen verwerven; dat wij aanspraak zullen hebben op de erkentelijkheid van Nederland en Nederlandsch -Indië.””

Ook wij gelooven, dat, indien de Indische Regeering van die dagen de beginselen, in het Regeeringsreglement van 1818 ontwikkeld, steeds had in practijk gebracht, de hoopvolle verwachtingen van den Gouverneur-Generaal van der Capellen niet zouden zijn beschaamd geworden.

'Maar al vrij spoedig na het vertrek van zijne ambtgenooten is hij van die beginselen, welke hij uit volle overtuiging aankleefde, afgeweken, en gaandeweg al meer en meer onder den invloed der reactie gekomen, totdat hij ten slotte geheel met zijne vroegere overtuiging heeft gebroken..

Geen enkel liberaal beginsel, in het Regeeringsreglement nedergelegd, kwam tot uitvoering; of, voor zoover daaraan reeds een begin van uitvoering was gegeven, werden de meest illiberale en gewelddadige maatregelen genomen, om de werking daarvan in de geboorte te verstikken.

,,De landbouw geniet de bijzondere zorg der Regeering. Zij wil dien uitbreiden door uitgifte van gronden aan Europeesche landbouwers, en acht het haar taak de maatregelen te beramen, of aan het Departement van Koloniën voor te stellen, die daartoe leiden. kunnen", dus leest men in art. 107 van het Regeeringsreglement. Door die belofte waren er al spoedig een aantal verzoeken bij de