صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني

compellendi: questum pecunie postposuimus lucro anime, et quos antea pro cesaris, nunc oppugnauimus pro gratia saluatoris; et sicut in ewangelio spumans et deiciens et multum discerpens exiit ab eo, ita cum magnis expensis militum quoque et populi mortibus plurimis tandem nunc diuina dextera faciente virtutem tam feroces christianitati reddidimus, ut et nos et nobis cooperantes eternum mereamur denarium ad illud, quod ante diem extremum in omnes gentes predicari oportet ewangelium. Jn hoc itaque negocio domino deo nobis prosperante, in agendo deuoti persistemus; ideoque nouellam in Raceburg ecclesiam, cuius negocium agitur, quam domino Evermodo, dudum in Parthenopoli sancte Marie preposito, nunc autem hic in pontificem consecrato, uiro per omnia deo et hominibus accepto et patri multorum filiorum in Christo, commisimus, qualiter iam de gratia et uoluntate et permissione domini Friderici imperatoris fundatam tueri, confirmare et sublimare decernimus, superest dicendum. Quoniam enim prudenter et strennue huic sedi presidet et cum suis fratribus religiosis secundum regulam beati Avgvstini canonicis die noctuque feruenter Christo militat in Raceburg, sedem episcopatus ei suisque successoribus ex auctoritate imperatoria in perpetuum designamus et terminos eius circumquaque, sicut in antiquis annalibus uel priuilegiis Hammenburgensis ecclesie reperiuntur olim fuisse designati, protendimus et ab omni querimonia Verdensis, collatis ei dignis recompensationibus, uidelicet Gorgerswerder et Reinerswerder, terminos Raceburgenses liberos reddidimus. Execrantes etiam stulta quorundam imprudentum obloquia, statuimus venerando patri et suis successoribus in eodem ordine firmissimam auctoritatem disponendi et regendi sui episcopatus, in archidyaconatibus uel archipresbiteratibus ordinando et ceteris omnibus, que sancti patres constituerunt, nulli licere nisi solis pontificibus, ipsis etiam canonicis Raceburgensibus cum suo preposito nichil imminui de iusticia et honore omnium cathedralium ecclesiarum, sed tenere et regere ecclesias, preesse populis, ut mos est non solum per Saxoniam, sed et per totam ecclesiam. Annales enim reuoluti non solum nunc, sed quondam ecclesias a religiosis semper esse fundatas quamcunque nunc opulentissimas, tam episcoporum, quam metropolitanorum, ostendunt. Non enim religio derogat honori et iusticie clericorum, sed irreligio, et firmiori auctoritate predicat, a cuius uerbo reproba uita non discordat. Jn sustentationem autem et antistitis et canonicorum, ad honorem sancte Marie semper virginis sanctique Johannis apostoli et ewangeliste in Raceburg, ad presens in dotem ecclesie trecentos mansos cultos et incultos cum totis decimis et omnibus utilitatibus et appendiciis suis et aquis omnibus specialiter episcopo designatis de beneficio nostro ex imperiali concessione conferimus, consentientibus et simul id agentibus uiris honoratis et fidelibus nostris Heinrico et Bernardo filio eius comitibus de Raceburg, quod beneficium suum a nobis liberum ab omni exactione nobis pro deuotione restituerunt. Omnis enim decima per totum episcopatum ad episcopum pertinet, nec nos uel aliquis quantumcunque potens inde

Meklenburgisches Urkunden-Buch 1.

8

ualet aliquem inbeneficiare, nisi quantum habet ab episcopo. Jpsius etiam sedis cathedralis, idest curie fratrum, et insuper omnium curiarum episcopalium, ubi mansionem faciet episcopus, aduocatiam et tuitionem episcopo liberam esse designamus. Curie uero episcopales hee sunt; in Raceburg Verchowe; in Brezen Lvbimari uillam, Maliante, Gressowe; in Wanigge Malke; in Boyceneburg Benin; in Sadelbandia Pvtrowe; in Gamma tres mansos; in Dartsowe Bischopestorp: hec omnia cum omni iure et libertate, et aquam Stenowe supra et infra liberam episcopo donauimus. Terram itaque Bvtin cum omni sua integritate a Riuulo Ducis usque ad cumulum lapidum prope uillam Bvnistorp, et sic per medium stagnum Lipse, et abhinc directe usque ad quendam lapidem magnum, et ab eo in communem siluam ad locum, qui uulgo Manhage dicitur prope Karlowe, et in silua uersus uillam Zlavti palus Ripze dicta, et riuulus Linzika, sicut girat et regirat, usque quo Wocnitziam influat: quicquid hiis locis circumscriptis interiacet, pro ducentis et quinquaginta mansis, siue accrescat, siue decrescat, episcopo assignauimus. Alios L mansos cum uillis quatuor: Rvdemoyzle, Ziethene, Verchowe, Kolatza, et omnibus earum attinentiis de uoluntate Heinrici et Bernardi comitum sub eadem iuris libertate suppleuimus. Vt autem quieti illorum et paci in futurum prouideamus, constituimus firmiter inhibentes, ut nulli liceat in predictis mansis aliquas exactiones uel petitiones facere, sed liberi sint ab omni grauamine et a wogiwotniza, qui census ducis dicitur. De capitalibus vero causis, ubicunque coloni tam uillarum istarum, quam predictorum trecentorum mansorum infra terminos totius episcopatus composuerint, due partes episcopo et ecclesie, tercia aduocato proueniat. Alie uero cause omnes, preter iudicium tantum colli et manus, quocunque casu emerserint, ad episcopum et ecclesiam uel eorum dispensatorem referantur. Et aduocatiam Bvtin, quam liberam esse et sine comitum expeditione censuimus, predictis nobilibus et eorum legitimis heredibus ab episcopo prestandam sub iure prescripto indulsimus. Expeditionem tamen ducis cum triginta tantum clipeis semel in anno ad sex septimanas, et hoc infra Albim, sequantur, et borchwere circulum scilicet Raceburg cum aliis conprouincialibus operentur. tamen iure cuilibet episcoporum libere decem vorwercos emancipauimus. Census autem Sclauorum per omnes terminos horum trium episcopatuum erit de unco tres mensure siliginis, qui dicitur kvriz, solidus unus, toppus lini unus, pullus unus. Ex hiis habebit sacerdos parrochialis duos nummos et tercium modium; postquam autem Sclauis eiectis terra decimalis facta fuerit, decima tota uacabit episcopo, qui cum domino fundi de dotibus aget ecclesiarum parrochialium, scilicet ut quatuor mansis dotentur cum censu et decima; et sic per totum ordinabitur episcopatum. Damus etiam Raceburgensi episcopo et suis successoribus et libere prestandas remittimus omnes ecclesias cum iure prescripto in terra Bvtin, ecclesiam in Nvsce, ecclesiam sancti Georgii in Raceburg et ecclesias adhuc in insula fundandas, et insuper omnes, tam fundatas, quam fundandas per totam Sadelbandiam

A quo

et in Gamma et in insula nondum culta ecclesias; et eiusdem Sadelbandie et Gamme decimas, quas de gratia et permissione episcopi sine feodo tenemus, liberas esse episcopo, cum sibi placuerit, recognoscimus. Ceteras ecclesias dominis fundi permittimus. Dimidiam etiam uillam Pantin, quam dedit predictus honoratus vir comes Heinricus episcopo, et duas uillas Bvzvwe et Walegotsa, quas pro anima patris sui dedit filius eius Bernardus comes fratribus, et quecunque ipsi in futurum de terra illa uel alii de terris aliis pro deuotione obtulerint, ex auctoritate imperatoris ecclesie stabilimus. Jtem Bardenthorp de nostro proprio cum siluis et pascuis et omnibus utilitatibus et cum iudicio colli et manus in dotem ecclesie conferimus et confirmamus. Teloneum etiam tam fratribus, quam episcopo de omnibus, que ad uictualia ipsorum spectant, in Barduwic et in omnibus finibus horum trium episcopatuum in perpetuum libere remittimus. Terminos etiam Raceburgensis episcopatus usque ad locum, ubi Bilna Albim influat, designauimus, annuente nobis et operam dante domino Hartwigo sancte Hammenburgensis ecclesie archiepiscopo, cum consilio et fauore tam Hammenburgensis, quam Bremensis capituli. Ordinauimus quoque, ut quolibet predictarum ecclesiarum episcopo decedente nullus aduocatus uel alia persona bona episcopi presumat inuadere uel in suos usus mancipare, ne sacrilegium incurrat, sed secundum canones prima pars pro anima episcopi pauperibus distribuatur, secunda in usus ecclesie, tercia successuri episcopi subsidio reseruetur. Vt autem hec nostre constitutionis pagina tam rationabiliter ordinata firma et inconuulsa in perpetuum maneat, sigilli nostri impressione signamus et testium subscriptorum astipulatione roboramus, statuentes, ut bona episcopi, fratrum et ecclesie et loci nulla secularis uel ecclesiastica persona presumat inuadere, perturbare uel minuere. Si autem inuasor quilibet bis tercioue commonitus resipiscere contempserit, secundum iusticiam seculi ex imperiali auctoritate persona et bona eius publicentur, secundum deum uero per sententiam summi pontificis domini Adriani anathemate feriatur et cum iniquis et perditis depereat. Amen. Huius rei testes sunt: Evermodvs Raceburgensis episcopus, Geroldvs Lvbicensis episcopus, Berno Zverinensis episcopus, Hermannvs Verdensis episcopus, qui factum nostrum banno suo roborauerunt, Marquardus de Lvneburg, Brvningus de Hullesheim, Brvno de Hersevelde abbates, Theobaldvs de Razeburg, Theodericus de Segeberge, Otbertvs de Hammenburg prepositi, Balduwinus, Rotbertvs, Daniel, Raceburgenses canonici, Dauid, Balduwinus, capellani ducis, magister Hartwigus curie notarius, Rodolfus Hammenburgensis deLaici testes sunt isti: Heinricus comes de Raceburg et Bernardus filius suus, Adolfus comes de Schowenburg, Volradus comes de Danneberge, Walterus de Berge, Gvncelinus de Hagen, Hermannus comes de Lvchowe, Eilbertus de Welepe, Lippoldus de Hertesberg, Jordanis dapifer et Josarius frater eius de Blankenburg, et alii quam plures et clerici et laici. Datum in Lvneburg, anno uerbi incarnati M° C quinquagesimo octauo, regnante et in omnibus hiis nobis

canus.

consentiente Friderico glorioso Romanorum imperatore et semper avgusto. Datum per manus magistri Hartwici notarii cvrie dvcis.

Der vorstehende Abdruck ist wiederholt mit dem im Ratzeburger Archive zu Neu-Strelitz befindlichen Originale verglichen und nach dem Originale corrigirt, so dass derselbe wohl für zuverlässig gelten kann, namentlich in allen Namen; das Original hat z. B. sicher: „Gorgerswerder" (Gorries werder in der Elbe), „Kolatza" (später Klotes felde [jetzt Horst bei Schmielau] genannt, wie Walegotsa später Walegotesfelde, Walksfelde hiess), hinter „Lvbimari uillam" steht ein Punct u. s. w.

Diese Urkunde, welche die Grundlage der Geschichte der äussern Entwickelung des Bisthums Ratzeburg enthält und zugleich die Germanisirung der Wendenlande in vielfacher Hinsicht in ein klares Licht stellt, ist neuerdings in ihrer Echtheit angefochten worden. Pastor Fr. Boll zu Neu-Brandenburg (Jahrbücher XIII, S. 65) erklärt sie geradezu für ein Werk des Betrugs, und es nimmt ihn Wunder, dass dies nicht längst schon entschieden anerkannt worden ist. Und v. Duve (Mittheilungen zur Staatsgeschichte des Herzogthums Lauenburg S. 49) sagt, unter Berufung auf Bolls Beweis und ohne das Original je selbst gesehen zu haben, sie „ist trotz des ihr angehängten (wahrscheinlich von einer andern Urkunde abgelöseten) Siegels das Machwerk eines groben Betrugs zur Erreichung von eigennützigen Zwecken der Bischöfe“, die freilich nicht nachgewiesen sind. Es vernothwendigt sich also der Beweis für die Echtheit. Die Urkunde ist auf ein 2 Fuss 4 Zoll langes und 2 Fuss 11⁄2 Zoll breites, festes Pergament geschrieben, das auswärts gelb und glatt, inwendig wie gewöhnlich zum Schreiben bereitet ist. Die Schrift in 32 Zeilen lässt so wenig oben wie an den Seiten einen Raum frei; die Buchstaben sind eine klare Minuskel, die langen Buchstaben: d, 1, f, f, sind in der obern Verlängerung durchzogen, die Abbreviaturen sind bezeichnet; die Schrift ist, ohne irgend einen Zwang zu verrathen, durchaus gleichförmig. Das erste h ist gross und voll, die letzten Worte „curie ducis" sind, um die Zeile zu füllen, Uncialen. Das beigegebene Facsimile eines Abschnittes weiset die Schrift wie die Entfernung der Zeilen von einander nach.

An den 1⁄2 Zoll breiten Umschlag ist das Siegel an einer durch 5 Löcher sternförmig gezogenen grünen Schnur, welche am untern Ende wieder hervortritt, angehängt. Die Behauptung, dass es von einer andern Urkunde genommen sei, widerlegt der Augenschein. Der Rand hat anfänglich gleichförmig übergestanden, ist aber an der rechten Seite und an mehreren andern Stellen abgestossen, und das ungeläuterte Wachs ist auf der obern Fläche gebräunt. Das (in Orig. Guelf. III, Tab. 1, Nr. 3 abgebildete) Siegel zeigt den Herzog mit Panzer und spitzem Helm bekleidet, einen Schild und eine Fahne von 3 Lätzen haltend, links gewendet reitend, während vom Sattel 5 Lätze herabhangen. Die Umschrift ist bis auf wenige Buchstaben vollständig erhalten:

HEINRI... DI GRA, DVX... WARIE AT SAXONIE.

Dass das Aeussere der Urkunde zu keinem Verdacht der Unechtheit Grund bietet, ist von sämmtlichen Beamten des Grossherzogl. Meklenb. Geh. u. Haupt-Archivs zu Schwerin, den Herren Archivrath Dr. Lisch, Dr. Beyer und Dr. Wigger, denen sie zur Prüfung vorgelegt wurde, anerkannt worden. Die geschichtlichen Angaben dieser Urkunde hat Dr. Wigger in Jahrb. XXVIII, S. 81 in der Abhandlung „Berno und Meklenburg zu dessen Zeit" gründlich gerechtfertigt und wird darauf verwiesen; jedoch darf auch hier die Zurückweisung der erhobenen Zweifel nicht fehlen.

--

Die Verdächtigung von Boll (a. a. O. S. 66, Note 2) greift nun zunächst die Eingangsformel an: Gentes paganas Winedos dictas sepius relapsas a progenitoribus nostris in tributum redactas accepimus, ita tamen, ut perfidorum seruilia colla etiam nostris temporibus ferro conterere crebrius non destiterimus, ac tributum ob ipsorum nequitiam multo super priora tempora adauximus. Es ist zuerst zu bemerken, dass man die Eingangsformeln der alten Urkunden nicht pressen darf, da sich die Verfasser in Schönrednerei gefielen; jedoch auch abgesehen davon, liegt in dem Worte „crebrius" nicht das Bedenken, welches Boll darin gefunden hat. Er hätte Recht, wenn man nur an den einen Feldzug gegen Niclot 1147 denken dürfte. Kann man aber nicht an die Vertreibung der Wagrier denken? spricht Helmold (I, c. 68, § 2) nicht von „variis expeditionibus, quas adhuc adolescens (sc. dux) in Slauiam profectus exercuit? Ueberdies geben die Annales Palidenses (Pertz, Scr. XVI, p. 90) und die Annales Magdeb. (ibid. p. 191) von einem Zuge des Herzogs Heinrich im Jahre 1158 Kunde. „Heinricus dux, Slauiam cum exercitu intrans, terram ferro et igne devastat". Und wenn man überdies noch annehmen kann, dass nicht jeder einzelne Kriegszug dieser bewegten Zeit in den Annalen aufbewahrt ist, so liegt in dem Worte der Urkunde doch wahrlich nichts Verdacht Erregendes.

[ocr errors]
[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][ocr errors][ocr errors][merged small][subsumed][subsumed][ocr errors][subsumed][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][subsumed][subsumed][ocr errors][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]
« السابقةمتابعة »