hvern annan eðr alla aðra hluta ríkisins, þá skal leggja málið fram á alþíngi og á þíngi þess ríkishluta, er máli á að skipta við Íslendínga, og nú skal málið leggjast fram á alríkisþíngi, ef það er að nokkru leyti alríkismál, síðan leggr konúngr úrskurð á málið með ráði alþíngis fyrir Íslands hönd og með ráði hins þíngsins fyrir hönd þess ríkishluta, sem hlut á að máli. Merking orðanna: einúngis viðvíkjandi“ er því hin sama og það stæði „að því leyti, er snertir," eðr „einúngis að því er snertir," eins og orðin sjálf benda til. Um hið síðara atriðið hefir eiginlega ekki verið neinn ágreiníngr, og getr eigi heldr verið eptir orðum greinarinnar, þar sem stendr, að alþíng fái þann starfa í Íslands málum, er þíng Eydana áðr hafði. Starfi þessi og réttindi, er honum fylgja, eru tekin fram í 4. 5. og 6. gr. tilskipunar 28. maí 1831: 4 gr. „Áðr enn Vèr útgefum nokkurt lögmál, er miði til umbreytíngar á Vorra undirsáta persónulegu er eigindóms réttindum, eðr á sköttunum ellegar annari þegnskyldu, viljum Vèr láta frammleggja skriflegt uppkast til slíkra laga fyri samkomur beggja standanna, eðr, að svo miklu leiti það einúngis viðkemr einu eðr fleirum einstökum umdæmum, þá fyri þau umdæma-stönd, til hverra þau heyra, til þess að stöndin geti tekið lögmáls-frammvarpið til yfirvegunar og þarum skrásett sínar allraundirgefnustu athugasemdir. 5. þegar umdæma-stöndin finna tilefni til að óska nokkurrar umbreytingar á landsins almennu, eðr þeirra þeim viðkomandi umdæma sèrlegu lögum eðr innréttingum, ellegar þau kunna þykjast hafa nokkra orsök til að kvarta yfir þeim hætti, hvarmeð lögunum er fylgt, eðr innréttingunum forstaða veitt, mega þau þarum gefa Oss þeirra tillögur og frammvarp til kynna, hvareptir Vèr viljum taka slík ummæli til yfirvegunar og þarum

útgefa Vora ályktun. 6. gr. þar Vèr álítum það nytsamlegt, að umdæma-stöndunum eptirlátist nokkur samverkun, í tilliti til almennra samfélaga málefna, svo viljum Vèr láta taka það til yfirvegunar, hvernig þetta bezt getr skeð, og þarnæst gjöra nákvæmari ákvarðanir, því atriði viðvíkjandi."

Samkvæmt greinum þessum, samanbornum við 1. gr. alþíngistilsk. öðlast þá alþíng þann rètt, að undir það verðr að bera hvert það mál, er miðar til nokkurrar breytingar á lögum um mannhelgi og eignarrétt Íslendínga, eðr um álögur skatta eðr annarar þegnskyldu (sjá 4. gr.). Í öðru lagi er þínginu veittr fullkominn frumvarpsréttr um öll þau mál, er landsmenn varða, bæði um lagaskipan, almennar stofnanir og tilhaganir og um alla landstjórn, og lofar konúngr, að hann skuli hugsa málið og síðan úrskurð á það leggja (sjá 5. gr.). Í þriðja lagi lýsir konúngr yfir því, að honum þyki nauðsynlegt, að þíngið fái umráð með sér um öll sveitamál, og að hann vili athuga það mál (sjá 6. gr.). Í 59. grein alþíngistilskipunarinnar er og þíngmönnum veittr fullkominn frumvarpsréttr og heimild til að gjöra bæði breytingar og viðauka við frumvörp þau, sem fram eru borin (sbr. 62. og 69. gr.).; alþíng getr og tekið að sèr „bónarbréf og umkvartanir" einstakra manna, ef það mál er borið upp af þíngmanni, og þínginu virðast nóg rök fyrir því, að maðrinn hafi orðið fyrir ójöfnuði (sjá 77. gr.). þingmenn mega beiða fulltrúa konúngs skýrínga um hvert mál, sem til umræðu er komið (sjá 69. gr.). Alþíng ályktar um, hvort kosníng þíngmanns sè gild (sjá 47. gr.) og hvort þingmaðr hafi mist kjörgengi (sjá 55. gr.); alþíng má og skera úr, hvernig leiðrétta skuli kjörskrár til næstu kosnínga (sjá 57. gr.). Alþíng kýs og sjálft alla em

bættismenn sína (sjá 48., 50. og 52. gr.). Enga breytíngu má gjöra á alþíngis tilskipuninni, nema hún sè fyrst borin undir alþíng (sjá 79. gr.).

Það er auðsætt af því, er nú er sagt, að rèttr alþíngis er mikill. Konúngr verðr að leggja öll lagafrumvörp fram á þínginu og heyra tillögur þess um þau, áðr en þau verði að lögum ráðin. Vèr segjum með ásetníngi „öll lagafrumvörp," því engin lög eru þau til, er ekki snerti mannhelgi, eðr mannleg réttindi, og eignarrétt manna, það er ómögulegt að nefna nokkur lög, er ekki snerti þau að einhverju leyti. Skattar og þegnskylda eru að vísu nefnd sèr í lagi, og var það óþarfi, því einhver á jafnan fèð, sem játa skal, að greiða eigi í skatt eðr aðra þegnskyldu, þess vegna áhræra nýjar skatta álögur jafnan eignarrétt manna. En nú segja menn: þótt konúngr sè skyldr til að leggja frumvörpin fram, þá er hann eigi skyldr til að fara eptir tillögum alþíngis, hann getr leitt þau hjá sèr og sett lög beint ofan í þíngið. Vér getum engan veginn fallizt á þessa skoðun. Fyrst verða menn að gæta þess, að gamli sáttmáli hefir aldrei verið af tekinn á löglegan hátt, og vili menn segja, аб hann sè úr gildi genginn fyrir þá sök, að konúngarnir hafi svo lengi ekki farið eptir honum, þá getr sú röksemd ekki leitt til annars, en að Íslendíngar sè lausir allra mála við konúng, en aldrei til hins, að konúngar Dana hafi öðlazt nokkurn meiri rètt á móti oss, með því að brjóta rétt á oss. Lögréttindi Íslendínga vóru því öll önnur en Dana, þá er ráðgjafarþíngin vóru sett; alþíngistilskipunin veitir Íslendíngum engin þau réttindi, er þeir eigi þegar áttu í raun rèttri, það þurfti eigi annað en að eins að setja alþíng í landinu, og segja Íslendíngum að koma á þíng, til þess að þeir gæti neytt réttinda sinna;

þá vantaði ekki nema tækifærið eðr verkfærið til að neyta réttinda sinna með, því réttindin áttu þeir áðr. Alþing hlýtr því, eptir fornum landsréttindum Íslendínga, að hafa miklu meira rètt en ráðgjafarþíng Dana fengu, því Danir áttu engan slíkan rètt, engan gamlan sáttmála við konúng, sem vèr Íslendíngar. Í annan stað höfum vèr þau ummæli hins góða konúngs vors, Kristjáns hins áttunda, þá er hann gaf alþíngistilskipunina: að alþíng hið nýja skyldi líkjast alþíngi hinu forna svo mjög, sem kostr væri á. Þessi var tilgangr löggjafans sjálfs. Nú ef vèr í þriðja lagi lítum til alls þess, er við hefir borið síðan 1843, til allra heityrða konúngs vors um jafnrétti allra þegna sinna, og annara góðra heita oss til handa, sem hverju landsbarni mun í fersku minni, þá mun öllum þykja hæfilegt, þótt vèr leggjum svo frjálslega þýðíngu í orð og anda alþíngistilskipunarinnar, sem verða má. Nú liggr það í orðum tilskipunarinnar, að öll frumvörp skuli lögð fram á alþíngi áðr en þau sè að lögum ráðin; konúngr leggr þau fram til að spyrja þíngmenn ráða, til þess að fá að vita vilja þjóðarinnar í hverju máli sem er, svo að hann ekki seti óhentug lög af ókunnugleika. Fyrsta ástæðan til stofnunar þínganna er þá sú, að konúngr þykist eigi nógu kunnugr til að gefa lög þau, er samsvari þörfum þjóðarinnar, og þess vegna ekki einhlítr eðr sjálfum sér nógr til að vera löggjafi þjóðarinnar; hann finnr, að hann þarf að fá þá áreiðanlegustu vitund" eor þekkingu um þarfir landsins frá ráðuneyti þjóðarinnar. Ef nú konúngr eptir allt saman setr lög ofan í hina áreiðanlegustu þekkingu um, hver lög þjóðinni sé þarflegust og helzt að skapi, þá hljóta þau lög er hann þannig setr, að verða óhentug, með því þau verða gagnstæð þörfum þjóðarinnar, og þessi hin óhentugu lög setr hann eigi af

fákunnáttu, því hann fèkk hina áreiðanlegustu vitund," heldr móti betri vitund eðr af illvilja, en það getr konúngr ekki viljað gjöra. Af þessu leiðir, að konúngr getr neitað að gefa út lög um tillögur alþíngis, af því að hann sè eigi fullkomlega sannfærðr um, að þau sè þarfleg, og vili því fræðast enn betr um málið; en hann getr eigi sett lög ofan í tillögur alþíngis, og borið það fyrir sig, að hann sjálfr viti betr hvað landinu hagar en landsmenn sjálfir, því hann hefir nú eitt sinn játað, að alþíng hefði hina áreiðanlegustu þekkingu um þarfir þjóðarinnar, eins og líka er og hlýtr að vera, því hver er sínum hnútum kunnugastr.“ Vèr viljum nú enn fremr spyrja, hvort það muni miða til að knýta bönd þau fastlegar, er samtengja konúngsættina við þjóðina, eða til að lífga þjóðarandann1, eðr til að gefa nokkurn gagnlegan árangr af ráðum og tillögum alþíngis, að konúngr kveði menn til ráðs við sig. heyri á ráð þeirra, en fari síðan einúngis eptir sínum eigin geðþótta, en virði ráð þeirra vettugis, og hafi þíngmenn, er hann sjálfr og þjóðin hefir kosið í ráðuneytið, fyrir svaragikki sína? Hvað verðr úr loforðum konúngs um að gefa gaum að tillögum alþíngis, hver er tilgangr konúngs með að setja alþíng, ef hann ætlar ekki að fara að ráðum þess? Ekkert annað en eintómt gabb, endileysa og hefndargjöf. Nei, þannig mega menn ekki skilja löggjöfina, því þannig verðr hún verri en vitleysa, í stað

1) sjá inngang tilskipunar 28. maí 1831: Vèr Friðrik hinn sjötti o. s. frv. gjörum vitanlegt að Vèr, til þess fullkomnar að gjöra Oss og Vorum eptirkomurum í hásætinu það mögulegt, ætíð að fá þá áreiðanlegustu vitund um allt það, er Vorri kæru og trúföstu þjóð megi vel í þarfir koma, og þarmeð undireins þess fastlegar að knýta þau bönd er sameina konúngsættina við þjóðina, svo og stuðla til upplífgunar alþýðlegs anda, höfum ásett Oss að innleiða ráðgefandi umdæma-stönd.