Flectit equos; strictum rotat acer Lucagus ensem.
Haud tulit Æneas tanto fervore furentes :
Irruit, adversâque ingens apparuit hastâ.
Cui Liger:

Non Diomedis equos, non currum cernis Achillei,
Aut Phrygiæ campos : nunc belli finis et ævi
His dabitur terris. Vesano talia latè

Dicta volant Ligeri; sed non et Troïus heros
Dicta parat contrà; jaculum nam torquet in hosten.
Lucagus, ut pronus pendens in verbera telo
Admonuit bijugos, projecto dùm pede lævo
Aptat se pugnæ; subit oras hasta per imas
Fulgentis clypei, tùm lævum perforat inguen.
Excussus curru moribundus volvitur arvis.
Quem pius Æneas dictis affatur amaris :
Lucage, nulla tuos currus fuga segnis equorum
Prodidit, aut vanæ vertêre ex hostibus umbræ :
Ipse rotis saliens juga deseris. Hæc ita fatus,
Arripuit bijugos. Frater tendebat inermes
Infelix palmas, curru delapsus eodem:
Per te, per qui te talem genuêre parentes,

Vir Trojane, sine hanc animam, et miserere precantis.
Pluribus oranti Æneas: Haud talia dudùm
Dicta dabas. Morere, et fratrem ne desere frater.
Tùm latebras animæ, pectus, mucrone recludit.
Talia per campos edebat funera ductor
Dardanius, torrentis aquæ vel turbinis atri

More furens. Tandem erumpunt, et castra relinquunt
Ascanius puer et nequicquam obsessa juventus.
Junonem intereà compellat Juppiter ultrò :
O germana mihi atque eadem gratissima conjux,
Ut rebare, Venus (nec te sententia fallit)
Trojanas sustentat opes: non vivida bello

Dextra viris, animusquè ferox, patiensque pericli.
Cui Juno submissa : Quid, ô pulcherrime conjux,
Sollicitas ægram, et tua tristia dicta timentem?

Si mihi, quæ quondam fuerat, quamque esse decebat,
Vis in amore foret, non hoc mihi namque negares
Omnipotens : quin et pugnæ subducere Turnum,
Et Dauno possem incolumem servare parenti.
Nunc pereat, Teucrisque pio det sanguine poenas.
Ille tamen nostrâ deducit origine nomen,
Pilumnusque illi quartus pater, et tua largâ
Sæpè manu multisque oneravit limina donis.

Cui Rex ætherei breviter sic fatur Olympi:
Si mora præsentis leti tempusque caduco
Oratur juveni, meque hoc ita ponere sentis,
Tolle fugâ Turnum, atque instantibus eripe fatis :
Hactenus indulsisse vacat. Sin altior istis

Sub precibus venia ulla latet, totumque moveri
Mutarive putas bellum; spes pascis inanes.

Et Juno allacrymans : Quid si, quod voce gravaris,
Mente dares; atque hæc Turno rata vita maneret?
Nunc manet insontem gravis exitus, aut ego veri
Vana feror: quod ut ô potiùs formidine falsâ
Ludar; et in melius tua, qui potes, orsa reflectas!
Hæc ubi dicta dedit, cœlo se protinùs alto
Misit, agens hiemem, nimbo succincta per auras;
Iliacamque aciem et Laurentia castra petivit.
Tùm Dea nube cavâ tenuem sine viribus umbram
In faciem Æneæ (visu mirabile monstrum)
Dardaniis ornat telis; clypeumque jubasque
Divini assimilat capitis; dat inania verba ;
Dat sine mente sonum, gressusque effingit euntis :
Morte obitâ quales fama est volitare figuras,
Aut quæ sopitos deludunt somnia sensus.

At primas læta aute acies exsultat imago,
Irritatque virum telis, et voce lacessit.

Instat cui Turnus, stridentemque eminùs hastam
Conjicit : illa dato vertit vestigia tergo.

Tùm verò Ænean aversum ut cedere Turnus
Credidit, atque animo spem turbidus hausit inanem :
Quò fugis, Ænea? thalamos ne desere pactos:
Hâc dabitur dextrâ tellus quæsita per undas.
Talia vociferans sequitur, strictumque coruscat
Mucronem, nec ferre videt sua gaudia ventos.
Fortè ratis, celsi conjuncta crepidine saxi,
Expositis stabat scalis et ponte parato,
Quâ rex Clusinis advectus Osinius oris.
Húc sese trepida Æneæ fugientis imago
Conjicit in latebras ; nec Turnus segnior instat,
Exsuperatque moras, et pontes transilit altos.
Vix proram attigerat, rumpit Saturnia funem,
Avulsamque rapit revoluta per æquora navem.

Illum autem Æneas absentem in prælia poscit:
Obvia multa virûm demittit corpora morti.
Tùm levis haud ultrà latebras jam quærit imago,
Sed sublimè volans nubi se immiscuit atræ;
Cùm Turnum medio intereà fert æquore turbo.
Respicit ignarus rerum, ingratusque salutis ;
Et duplices cum voce manus ad sidera tendit:
Omnipotens Genitor, tanton' me crimine dignum
Duxisti? et tales voluisti expendere pœnas?

Quò feror? undè abii? quæ me fuga? quemve reducet?
Laurentesne iterùm muros aut castra videbo ?
Quid manus illa virûm, qui me meaque arma secuti ?
Quosque (nefas) omnes infanda in morte reliqui?
Et nunc palantes video, gemitumque cadentûm
Accipio. Quid ago? aut quæ jam satis ima dehiscat

Terra mihi? Vos ô potiùs miserescite, venti:
In rupes, in saxa (volens vos Turnus adoro)
Ferte ratem, зævisque vadis immittite syrtes,
Quò neque me Rutuli, neque conscia fama sequatur.
Hæc memorans, animo nunc hùc nunc fluctuat illùe :
An sese mucrone ob tantum dedecus amens
Induat, et crudum per costas exigat ensem;
Fluctibus an jaciat mediis, et littora nando
Curva petat, Teucrûmque iterùm se reddat in arma.
Ter conatus utramque viam : ter maxima Juno
Continuit, juvenemque animi miserata repressit.
Labitur alta secans, fluctuque æstuque secundo;
Et patris antiquam Dauni defertur ad urbem.

At Jovis intereà monitis Mezentius ardens
Succedit pugnæ, Teucrosque invadit ovantes.
Concurrunt Tyrrhenæ acies, atque omnibus uni,
Uni odiisque viro telisque frequentibus instant.
Ille, velut rupes vastum quæ prodit in æquor,
Obvia ventorum furiis, expostaque ponto,

Vim cunctam atque minas perfert coelique marisque,
Ipsa immota manens; prolem Dolicaonis Hebrum
Sternit humi, cum quo Latagum, Palmumque fugacem:
Sed Latagum saxo atque ingenti fragmine montis
Occupat os faciemque adversam : poplite Palmum
Succiso volvi segnem sinit, armaque Lauso
Donat habere humeris, et vertice figere cristas.
Nec non Evantem Phrygium, Paridisque Mimanta
Equalem comitemque, unà quem nocte Theano
In lucem genitori Amyco dedit, et face prægnans
Cisseis regina Parin : Paris urbe paternâ
Occubat, ignarum Laurens habet ora Mimanta.
Ac velut ille canum morsu de montibus altis
Actus aper, multos Vesulus quem pinifer annos

Defendit, multosque palus Laurentia, silvâ
Pavit arundineâ : postquàm inter retia ventum est,
Substitit, infremuitque ferox, et inhorruit armos;
Nec cuiquam irasci propiùsve accedere virtus,
Sed jaculis tutisque procul clamoribus instant :
Ille autem impavidus partes cunctatur in omnes,
Dentibus infrendens, et tergo decutit hastas.
Haud aliter, justæ quibus est Mezentius iræ,
Non ulli est animus stricto concurrere ferro;
Missilibus longè et vasto clamore lacessunt.

Venerat antiquis Corythi de finibus Acron,
Graius homo, infectos linquens profugus hymenæos.
Hunc ubi miscentem longè media agmina vidit,
Purpureum pennis et pactæ conjugis ostro :
Impastus stabula alta leo ceu sæpè peragrans
(Suadet enim vesana fames) si fortè fugacem
Conspexit capream, aut surgentem in cornua cervum,
Gaudet hians immanè, comasque arrexit, et hæret
Visceribus super incumbens : lavit improba teter
Ora cruor:

Sic ruit in densos alacer Mezentius hostes.
Sternitur infelix Acron, et calcibus atram

Tundit humum exspirans, infractaque tela cruentat.
Atque idem fugientem haud est dignatus Oroden
Sternere, nec jactâ cæcum dare cuspide vulnus :
Obvius adversoque occurrit, seque viro vir
Contulit, haud furto melior, sed fortibus armis.
Tùm super abjectum posito pede nixus et hastâ :
Pars belli haud temnenda, viri, jacet altus Orodes.
Conclamant socii, lætum pæana secuti.

Ille autem exspirans : Non me, quicunque es, inulto,
Victor, nec longùm lætabere: te quoque fata
Prospectant paria, atque eadem mox arva tenebis.