Generalabbed Vilhelm af Prémontré fritager Premonstratensernes Prælater i Danmark og Norge, paa Grund af Veiens Længde og Farlighed, fra tiere end hvert 4de Aar skiftevis at möde ved Generalkapitlet, dog saa at Provsten af Börglum og Abbeden af Tönsberg skulle möde sammen hvert 4de Aar, samt giver strengere Regler angaaende Disciplinen i Ordenens Klostre.

Efter Arne Magnussöns Afskrift i Barth. VI. (H) 529-530 efter Originalen i det Rosenkrandske Arkiv, der uden Tvivl brændte med dette i

26.

Frederikshald 18 Juni 1826.

12 Juni 1289.

Prémontré.

G[uillermus] dei patiencia Premonstratensis abbas venerabilibus et dilectis in Christo fratribus universis abbatibus prioribus et prepositis Premonstratensis ordinis in Dacia et Norvuagia constitutis. salutem et sinceram in domino caritatem. Jnter precipua desideria cordis nostri precipue et principaliter affectamus ut ecclesie nostri ordinis non solum vicine verum eciam remote temporibus nostris ita proficiant in spiritualibus et temporalibus incrementis, quod in ordine honoretur deus jugiter teneatur observacio ordinis et habeantur communia instituta que ad augmentum pertinent honestatis. Ad hoc autem omnia pro salute animarum vestrarum per exequtionem sollicitam observanda, vos omnes et singulos paterna sollicitudine exhortamur, ut id ipsum sapiatis omnes in domino et per bonorum operum exercitium impleatis. Verum quia inter nos et vos multarum sunt terrarum spacia interjecta propter que difficillimum esset vobis ad nos venire tempore quo celebratur capitulum generale et vos oporteret incurrere frequenter per mare transfretantes procellarum discrimina tempore hyemali, ob hoc ad instar felicis recordacionis C. et G. abbatum quondam Premonstratensium vobis tenore presencium indulgemus de gracia et misericordia speciali ut singuli vestrum cum sitis quatuor prelati in Dacia post pascha arripientes iter visitent quarto anno Premonstratensem ecclesiam matrem vestram in festo beati Johannis baptiste, ut sic in eundo et veniendo habeatis aeris temperiem oportunam. Jta tamen quod quarto anno veniat semper Burgilanensis prepositus dicto termino Premonstratis, assumpto secum Tunsbergensi abbate. Porro cum certo didicerimus relatu quod quedam ordinis destructio et corruptela intolerabilis per ecclesias ordinis nostri in partibus Dacie inolevit, videlicet quod cum fratres qui offendunt pro suis corrigendis excessibus in ordine emittuntur captantes effugere ordinis disciplinam, ad illas in quibus puniri debuerant ecclesias non divertunt sed tendunt quocunque fert ipsos voluntas propria, et pro suo libitu inveniunt in ordine receptores. et sic per hoc enervatur ordinis disciplina, istud fieri de cetero prohibe

mus omnino, decernentes ut receptores talium et recepti excommunicacionis incurrant sentenciam ipso facto, nisi constiterit receptoribus per litteras quod tales possint recipere de propriorum abbatum licencia speciali. Valete. Datum Premonstrati jn capitulo nostro generali anno domini millesimo. cc. octuagesimo nono, dominica prima post trinitatem.

27.

Den Samme melder Ordenens Foresatte i Danmark og Norge, at han nu hos Paven har udvirket Tilladelse for Ordenens Brödre paa Reiser at æde den Mad, som bydes dem.

Efter Arnes Afskrift sammesteds S. 539 fra samme Arkiv.

Guillermus dei paciencia Premonstratensis abbas. Venerabili

bus in Christo fratribus, universis prelatis et subditis nostri Premonstratensis ordinis in Dascia et Norvegia vel alibi constitutis ad quos presentes littere pervenerint. salutem et sinceram in domino caritatem. Tenore presencium vobis significamus universis et singulis, quod nos de novo post resurrexionem domini nuper preteritam tale privilegium in Romana curia impetravimus, ut nos et omnes ordinis professores ubique terrarum quociens nos ad loca diversa diverti contingerit eundo et redeundo que apponuntur nobis, possimus comedere carnes in locis omnibus sive pisces. Unde hec omnia secure faciatis et comedatis que apponentur vobis eundo ad negotia vestrarum ecclesiarum, ac eciam redeundo cum ita contineatur expresse in privilegio supradicto, sive vos contigerit parentes vestros vel amicos ubicunque fuerit personaliter visitare. Et in testimonium privilegii supradicti quod vobis non possumus transmittere nec audemus, et ut secures faciatis presentibus litteris sigillum nostrum duximus apponendum. Valete. Datum in villa que dicitur de Lile in Flandria, in octava trinitatis anno domini m. cco. octuagesimo nono.

Biskopperne Jörund af Holar og Arne af Skalholt optage forskjellige Vidnesbyrd om, at det altid havde været Erkebiskoppens og ikke Kongens Ombudsmand, der paa Thomasmesse lyste Julefreden i Nidaros.

Efter Apogr. Arn. Magn. med Arnes Haand af Orig. p. Perg. i Dipl. Arn. Magn. fasc. 6. No. 2., der nu mangler i Samlingen. (Trykt i Thork. Dipl. II. 120—121.)

28.

Nidaros.

ved 15 Februar 1290. Allum guðs vinum oc sinum lærdom oc leikmannum þæim sem þetta bref sia eða hœyra, sænndir Jerundr með (guðs) miskunn

biskup af Holom oc Arne með þæiri samre (miskunn) biskup af Skalaholtte q. g. oc sina. þat see allum kunnict at vit varom þer i hia oc hoyrdum a er þæir sira Styrkar oc sira Kaar broder Arne i Borgund oc Jon prestr a Stade baro vitnisburð um gridsætning mot jolom hvær vænia a hæfði værit fra forno med bokaræiði a pænna hatt. Sira Styrkaar suarenn oc spurðr huat er hann vissi vm gridsætning a Thomas messo dag mott jolom, huærir sættu, sagde sua. þat hævir ek iamnan hoyrt sagde hann fra forno at saa sætti grid a Thomas messo dag a mote i Niðarose sem hæilagrar kirkiu starf hæfdi oc ærkibiskups i Niðarose. sua længi sem ek maa muna oc aðra fra sægia. oc þui var ek hia oc hoyrda ek a. þa er menn mætto ærkibiskups vmbods manne a stræte. sagðu þæir til hans a Thomas messo dag. lat þu heyra þik i dag huærso sniallr þu ert. þui at þa uar mott stundum æftir mat oc grid sætt. Sira Vegardr hafde oc prouast d[œ]mi [um] ii. vætr oc sætti sialfr annan tima grid. Jtem Petr i K[runka] sætti þa er hann hafde starf. Jtem Arndor ostr sætti oc grid pa er hann hafde starf. Sira Kaar suarenn *um spurdr um gridsætning mot jolom sagde sua. þat hoyrda ek fadur minn sægia sagde hann oc marga adra at Lodenn skræper oc Hallvardr skrufr sættu grid a Thomas messo dag af kirkiunnar halfu þa er þæir hafdu starf. oc þat hoyrda ek iamnan været hafa at af hæilagrar kirkiu halfu varo grid sætt a mote a Thomas messo dag. þar til ær Erlendr Amonda sun... ... Broder Arne i Holme suarenn sagde sua vm gridsætning a Thomas messo dag huær sætti uppa æið sinn. at vm daga ærkibiscups Einars var leens maðr saa Einars ærkibiscups i bonom er Loðenn skræper het. oc hœyrða ek a sagde hann oc marger clærkar oftlega er Lodenn sætti grid a Thomas messo dag a mote af ærkibiskups halfu. oc var þa mot æf[tir m]at. oc sua hæyrda ek sagt at fra forno var. Jtem Jon prestr a Stade svarenn sagde sua um gridsætning mot jolom. þat hoyrda ek sagde hann oc vissa ek oc var ek hia er Lodenn skræper er atte suardagann um daga ærkibiskups Einars. oc starf hans hafde pa af kirkiunnar halfu j Nidarose at hann sætti grið a Thomas messo a mote af kirkiunnar halfu. oc [æng]i madr talmade þat þa. oc var mykill fiolde manna a moteno bæde handgangna óc annara. oc þat vissi ek hann iæfnann gera medann hann hafde starf ærkibiskups. En æftir hann vissa ek oc hoyrda ek Thorstæinn i Tunæimi sætia stundum a mote grid af kirkiunnar halfu þa ær hann hafde ærkibiskups armænning. oc ængi mæinade honom þat. oc var ek þa i garde hans i Tunæimi oc ræddom adr um oftlega at hann skildi gera sik sniallann. æcki hoyrda ek oc pa þess a millim tala a mote. hœyrda ek oc sagt i fra at Hallvardr skrufr sætti grid

firir Lodne skræpe. pa er hann hafde starf. oc at af kirkiunnar halfu var iæfnann sætt. aldri mann ek oc at konongs menn lete grid sættia þann tima a mote a Thomas messo dag. oc at vit varum þæsso ner er þæir suoro sem nu er sagt. oc varo prouader ser huær sundrunngu oc skilriklegazst. [oc] til vitnisburdar at þætta see satt sættum vit her firir ockor insigli. Actum j Nidarose um varet i fyrstu viku fastu. þa er lidnir varo fra burd vaars herra. pusundrad vættra. cc. oc xc

vættra.

29.

Generalabbed Vilhelm af Prémontré befaler Abbeden af Bekkeskov i Skaane at visitere Præmonstratenser-Kirkerne i Tönsberg og Dragsmark og paalægge dem under Trusel med Afsættelse og Band at indbetale de skyldige Contributioner, samt melder, at Ordenen i Aar har faaet nye Statuter, som for Fremtiden skulle gjælde.

Efter Arne Magnussöns Afskrift i Barth. VI (H) 539-540.

Guillermus dei paciencia Premonstratensis abbas venerabili et

dilecto in Christo fratri. Th. abbati Saltus sancte Marie in Datia salutem et sinceram in domino caritatem. Vobis precipiendo mandamus, quatinus ad ecclesias Norowegie, videlicet ad ecclesiam de Thonseberch et de Drasmarc personaliter quam citius poteritis accedatis et visitetis dictas ecclesias, abbates videlicet et conventus tam in capite quam in membris et auctoritate nostra precipiatis eisdem, quod collectas ordinis quas debent sicut ceteri de ordine ad nostrum capitulum referant vel transmittant. quod si in premissis omnibus vel in aliquo premissorum vobis gerenti vices nostras inobedientes fuerint aut rebelles, si abbates fuerint ipsos auctoritate nostra deponetis, si subditi excommunicacionis sentencia percellatis. quod si depositi vel excommunicati noluerint obedire vel fuerint contumaces, istud nobis per cursorem aliquem remandetis, et nos per nos et Romanam curiam tale consilium apponemus, quod ipsi a locis propriis excludentur, quod si necesse fuerit, evocetis bracchium seculare. Vobis autem precipimus sub virtute sancte obediencie et sub pena deposicionis, quatinus istud negocium exequamini diligenter et collectam vobis impositam et aliis ecclesiis Norowegie et Datie in isto capitulo, in sequenti capitulo vel referatis vel nobis fideliter transmittatis, nam de vobis confidimus prout verbotenus promisistis, et cum statuta ordinis sint isto anno totaliter renovata, vobis precipimus, ut dicta statuta nova in vestra ecclesia et in ecclesiis habeatis et vetera tolaliter comburatis. Jn domino valete.

Datum Premonstrati, anno domini millesimo ducentesimo nonagesimo. feria quinta ante festum omnium sanctorum.

30.

Erkebiskop Jörund af Nidaros kundgjör, at efterat han forgjeves havde indstevnet Hr. Bjarne (Erlingssön) af Giska for sin Domstol i Anledning af hans Færd mod den hellige Kirke, har han nu i flere Geistliges Paahōr fört forskjellige Vidnesbyrd om Hr. Bjarnes Indgreb i Kirkens Rettigheder, idet han havde tilbagekaldt Myntebrevet (jfr. No. 1), ophævet VaageBogen, forbudt nye Tiender og befalet Lagmænd at domme i geistlige Sager m. v. (jfr. No. 16.)

Efter Orig. p. Perg. i Dipl. Arn. Magn. fasc. 6. No. 1. Levning af 2det og 3die Segl. (Trykt i Thorkel. Dipl. II. 124-126.)

9 Marts 1291.

Nidaros. J[erundr] meðr guðs miskunn ærchibiscup i Nidarose sændir lærdom oc læikmannum allum guðs vinum oc sinum þæim sem þetta bref sia eda hœyra. q. g. oc sina. þat see allum kunnict at vm vetrenn þa er lidnir varo fra burd vaars herra. m. vettra oc cc. oc xc vættra i vikunni æptir allra hæilagra messo. citeradom ver oc kalladom meðr brefe varo herra Biarna i Gizska til vaar at hann uære komenn nordr til Nidaros innan þriggia manada fra þæim dægi sem hann hæfdi seet eða hoyrt þat bref vaart at ansuara þæim lutum sem hann hæfdi gorfa mott hæilagre kirkiu þa er hann var i konongs garde kallande aptr stædia brefet oc takande af henni sua hennar frælsi allt er þar var i mott retto. oc a Halogalande tiundir af takande oc þat flæira sem þar prouazst gort. oc til ivirbota vm þa luti sem sannazst vm þetta allt. Budum ver vm þæim tuæimr sira Lodne i Vigr oc sira Jone Birkibæin þætta at syna honom oc minna hann a loglega at hann kome i þann tima sem hann var stæmdr. Ritado þæir sidan aftr til vaar bref opet undir sinum insiglom at þæir syndu honom citacionem vaara. oc mintu hann a nordr at koma sem ver budum. skilrikium mannum nerverandom þessu allo oc citerado hann in festo Clementis at hann uære nordr komenn ad cathedram Petri. læid saa timi oc kom hann æcki. En at sanlæikr po birtizst a læn(g)dar oc prouat gaymizst vm hans framfærdir. sidan ver hafdum bedet hans længi vm fram timan þann forom ver fram i þesso ærende a friadag .iii. nattom firir Gregorii messo oc kalladom til vaar virdulega brædr vara herra Jerrund biskup af Holom oc herra Arna biskup af Skalahollte oc korsbrædr vaara oc priorem Lodenn af Predicara lifi nærverandom æisidr margum lærdom mannum adrum i malstofo vare oc tokom vitni vm þætta allt. æigi motstandande hans frauero. oc ranzsakadom invirdlega æftir huærir skil vissu a þui