1169.

Das Paderborner Domkapitel fordert Bernhard den Sohn des Ritters Ludger von Werle auf, seine Ansprüche in einem ihm gesetzten Termine gerichtlich zu erweisen und legt ihm im Fall des Nichterscheinens ewiges Schweigen auf. Paderborn 1269 Juni 19.

H(enricus) Dei gratia prepositus, decanus et capitulum Paderbornensis ecclesie Bernhardo filio Ludgeri militis de Werle salutem et dilectionem. Cum decima Svauedessen, capitulo nostro pertineat ad annuam pensionem, de qua dilecto nostro concanonico domino Euerhardo de Heruordia plenam warandiam facimus, et omni tempore necessario faciemus, quoniam idem ipsam decimam a Volrado bone memorie quondam preposito recepit et nomine ecclesie nostre plenum ius habeat in eadem, nec aliquis preter concanonicos nostros ipsam debeat habere sive etiam possidere, rogamus te attentius et monemus, ne de ipsa decima te aliquatenus intromittas. Si vero te aliquid iuris habere dixeris in eadem, ad hoc legitime probandum terminum tibi prefigimus quartam feriam proximam post Margarete in ecclesia Paderbornensi, et scire debes certissime, quod, si in ipsa die non comparueris coram nobis ad probandum ius, si quod dixeris te habere, nos prepositus, ad quem ipsius decime collatio pertinet, super ipsa tibi extunc inponemus perpetuum silencium iusticia exigente, ad restitucionem perceptorum te nichilominus per iusticiam compellendo. Datum Paderborne, anno Domini M°.C°C.LXIX., XII I. Kalendas Iulii. Or. in zwei Ausfertigungen (A u. B), die eine fast ganz abgeblättert, im Kgl. St.-A. Münster, Fstth. Paderborn Nr. 239. An beiden Siegel von Pergamentstreifen ab. Diese sowie die Urk. vom 20. Okt. (Nr. 1181) ergeben, dass es sich um einen Zehnten handelt, der als Obedienz dem Domherrn Everhard von Herford überwiesen, der zugleich Archidiakon in Herford war. Mit Rücksicht hierauf ist es wohl sicher, dass unter Suauedessen der Hof Schwabedissen in der Bauerschaft Unterwüsten Amts Schötmar (Vgl. Lipp. Reg. II, 702), und nicht etwa Schwanei bei Paderborn zu verstehen ist, zumal das Dörfchen Werle, von welchem der in den Urkk. genannte Ritter den Namen führt, nahe dabei in demselben Lippischen Amte liegt (Spancken).

1170.

Die Brüder von Escheberg verkaufen einen Zehnten an Kl. Bredelar.

Wolfhagen 1269 Juni 29.

Universis presentem litteram visuris Alexander miles et Volradus fratres de Eskeberg iusticie inherere et veritati testimonium perhibere. A prudentibus decretum esse dinoscitur, ut ea, que aguntur in tempore, ne simul cum tempore dilabantur, scriptis, sigillis et testibus memorie tam futurorum quam presentium inprimantur. Noverint igitur presentes et futuri, quod nos unanimi consensu ac voluntate domine Alheydis matris nostre et fratrum nostrorum, videlicet Odelrici, Wernheri, Conradi, Hermanni aliorumque coheredum nostrorum propter inevitabilem necessitatem, quam tunc subterfugere nequivimus, mediantibus Thyderico de Medrike, Alberto de Lutersen et Olrico de Westheym avunculo nostro, militibus, dominum Alexandrum abbatem de Breydelar, Cysterciensis ordinis, et conventum eiusdem monasterii convenimus, ut pensionem duarum marcarum et viginti pullorum, quam Alexandro militi patri nostro iam pridem defuncto et nobis pro omni iusticia minute decime et pro omni proventu, qui de areis decimalibus potest provenire, in villa Esbike, in qua ecclesia et curtis iam dictorum abbatis et conventus sita est, annis singulis solvere tenebantur, a nobis compararent ad profectum et utilitatem fratrum monasterii memorati. Iam dicti vero abbas et conventus communicato discretorum consilio propter bonum pacis et concordie eandem pensionem, data summa triginta marcarum legalis monete, a nobis compararunt. Nosque sepedictam pensionem super altare beate Marie virginis gloriose supradicti monasterii sollempniter abbate et conventu presentibus obtulimus nec nos nec heredes nostri sepedictum abbatem et conventum quavis occasione super aliquo iure iam dicte minute decime sive pensionis de cetero poterimus molestare, et quam cito ipsi proprietatem consequi poterunt, nos eam in manus comitis de Waldeke, a quo ipsam hactenus feodali iure tenuimus, resignare non cunctabimur1),

ipsique eandem, omni scrupulo contradictionis sive impetitionis 2) excluso, libere et quiete perpetuo iure possidebunt. Ut autem iste contractus tam rationabilis ratus et inconvulsus in evum permaneat, quia proprium sigillum non habemus, sigillis oppydanorum Montis Martis et Wlfhagen et Iohannis de Helphenberch, Arnoldi de Roderikessen et Gysonis de Gudenborch, militum et castellanorum in Wlfhagen, presentem litteram rogavimus communiri. Acta sunt hec in Wlfhagen, ubi predicte triginta marce integraliter persolute sunt, anno Domini M°.C°C.LX nono, in festo apostolorum Petri et Pauli. Huius rei testes sunt: Hermannus de Blomensteyn plebanus in Wlfhagen et Rotherus capellanus ipsius, sacerdotes, Ekkehardus de Helphenberg, Iohannes de Wedelberg, Gyso de Chygenberch, Henricus Bulemast, Iohannes iunior de Helphenberg, milites, Wernherus de Helphenberg, Thyd(er)icus de Blomensteyn, militares, Lodewicus de Frythslaria 3) proconsul in Wlfhagen, Iohannes de Reynleuessen, Henricus de Rytte, Conradus in Foro et consules in1) Wlfhagen omnes, Henricus proconsul Montis Martis et Thyd(er)icus de Oddenhusen fratres, Henricus et Iohannes de Capella fratres, Albertus de Mulenhusen, Bertoldus et Helmicus de Huxaria fratres, consules Montis Martis omnes et alii quam plures.

1) cuntabimur Or. 2) impetionis Or. 3) Frythslatia Or. *) et Or.

Or. im Kgl. St.-A. Münster, Kl. Bredelar Nr. 95. An Pergamentstreifen Siegel 1) der Stadt Mars-
berg; 2) der Stadt Wolfhagen; 3) dreieckiges Arnolds v. Roderikessen; 4) dreieckiges Gisos v.
Gudensberg; 5) dreieckiges Johanns von Helfenberg, Maueranker, kräftiger wie bei 3, Umschrift:
Sigillum Iohannis de Helfenb.. . g.

1171.

Bischof Simon v. Paderborn bekundet Verkauf von Zehnten an Kl. Hardehausen. Paderborn 1269 Juli 6. In nomine Domini amen. Nos Symon Dei gratia Paderbornensis episcopus totumque eiusdem ecclesie capitulum. Tenore presentium litterarum recognoscimus, quod Hermannus marscalcus noster de Osdagesen, consensu liberorum suorum, heredum et coheredum accedente, vendidit abbati et conventui monasterii Herswedehusen decimam in maiore Northen centum viginti quatuor marcis legalium denariorum sibi pro ipsa persolutis, quam decimam in manus nostras legitime resignatam prefato monasterio cum proprietate possidendam unanimi assensu contulimus, de qua videlicet decima capitulum Paderbornense unam marcam legalium denariorum per manus predicti abbatis et conventus annuatim recipiet in vigilia beati Iacobi apostoli. Et ut hec rata et inconvulsa permaneant, presens scriptum tam nostro quam capituli nostri sigillis duximus roborandum. Actum et datum in ecclesia Paderbornensi, in octava apostolorum, anno Domini M°.C°C.LX nono.

Or. im Kgl. St.-A. Münster, Kl. Hardehausen Nr. 165. Beide Siegel von den Pergamentstreifen ab.

1172.

Edelherr Hermann zur Lippe vertauscht mit seinem Bruder Bernhard von Valkenberg die Vogtei eines an Kl. Welver verkauften Hauses in Lippborg mit einer andern bei Untrup. 1269 Juli 25. In nomine Domini amen. Nos Hermannus de Lippia universis Christi fidelibus, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem. Tenore presentium protestamur et notum facimus presentibus et futuris, quod, cum Hinricus miles dictus Scredere, gogravius in Alen, de pleno consensu Elysabet uxoris sue, Hermanni filii sui ac omnium heredum suorum domum in Libborg situm ultra rivum et casam iuxta Libborg cum omnibus suis attinentiis in pratis, agris, rubetis et piscatura, were, pro certa summa pecunie vendidisset ecclesie et conventui in Weluere, ordinis Cysterciensis, prefatus H(inricus) Scredere cum suis heredibus advocatiam predictorum bonorum nobis, a quo hanc in pheodo tenuerat, reddidit resignando. Nos itaque circa prefatam ecclesiam et conventum in Weluere et sanctimoniales ibidem. Deo famulantes pium gerentes affectum advocatiam, et quicquid iuris in prefatis bonis habuimus, de consensu fratris nostri domini Bernhardi de Valkenberg ac omnium heredum nostrorum liberaliter et integraliter sibi contulimus pleno iure in perpetuum possidenda. Pro cuius quidem recompensatione

advocatie advocatiam cuiusdam domus site in Wiselderen iuxta Unkintorp a dicto H(inrico) Scredere et suis heredibus recepimus et ipsi eiusdem domus advocatiam in pheodo duximus concedandam et exinde ipse Hinricus) et sui heredes nobis erant in perpetuum homagio fidelitatis astricti. In cuius venditionis, resignationis et nostre collationis testimonium hanc litteram super hiis confectam sigilli nostri iussimus munimine roborari. Petivimus insuper ad maiorem omnium predictorum evidentiam presenti littere sigillum dilecti fratris nostri domini Bernardi de Valkenberg apponi. Acta sunt lec anno Domini M°.C°C.L°XIX., circa festum beati Iacobi apostoli.

Or. im Kgl. St.-A. Münster, Kl. Welver Nr. 70. An Pergamentstreifen 1) dreieckiges Siegel Bernhards zur Lippe (hier auffälliger Weise nach der Falkenburg benannt); 2) rundes Siegel Hermanns zur Lippe, wie Lipp. Regg. I Taf. 17 u. 15. Ueber Heinrich Schröder vgl. UB. III, Nr. 995.

1173.

Kl. Abdinghof bekundet Kauf eines Hofes des Ritters Ludolf von Heerse und seiner Frau Agnes von Elsen für sein Hospital. Paderborn 1269 Juli 29.

Hermannus Dei gratia abbas, Rotbertus 1) prior et conventus monasterii sanctorum apostolorum Petri et Pauli in Paderborne omnibus hanc litteram visuris oraciones in Domino Iesu Christo. Presentibus dicimus et protestamus, quod nos curiam, que quondam erat Suetheri militis de Elsen, feudali nobis iure pertinentem ad sex denarios nobis annuatim tributariam existentem de pecunia quorundam fidelium Christi comparavimus nobis a Ludolpho 2) milite et uxore sua Agnete cum consensu heredum suorum pro viginti quatuor") marcis tali condicione, quod dicta curia pertineat hospitali nostro cum omni commodo et utilitate et sit ibi domus hospitalis. Et quidquid 4) in redditibus antique domui hospitalis hactenus") attinebat, nunc pertineat isti. Et eciam ipsa domus antiqui hospitalis6) cum omni utilitate deserviat predicte curie ad usus pauperum peregrinorum et infirmorum cum omnibus fructibus et commodis, que exinde poterunt provenire. Dicimus preterea, quod fideles illi, de quorum pecunia predicta curia extitit comparata, tali condicione pecuniam suam expenderunt pro empcione tali, ut ibi fieret et maneret domus perpetua hospitalis. Et dictus Ludolfus de Herisia cum uxore sua Agneta, quidquid1) predicta curia ultra viginti quatuor marcas valuisset, totum dederunt pro hac condicione, ut ibi esset perpetuum hospitale. Adiectum 7) tamen extitit, quod in anniversario dicti Ludolfi et uxoris sue Agnetis et in anniversario Suetheri militis et Mechildis, qui pater et mater extiterunt predicte uxoris Ludolfi 2), duos solidos, item duo solidi dentur annuatim de curia supradicta, Et ne quis successorum nostrorum tam pium factum et racionabile confundat vel infirmet, presentem paginam sigillo nostro et conventus nostri duximus roborandam. Huius rei testes sunt: dominus Albero canonicus orientalis, Conradus plebanus ecclesie Forensis, Hermannus plebanus inferioris chori, dominus Conradus de Etlen senior, Andreas de Sola Domo, Conradus de Etlen iunior, Conradus Enhus, Conradus Luscus, milites; Iohannes de Barichusen) magister burgensium, Iohannes de Lessethe, Isherus) Longus, Albertus de Curia, Isherus de Aldorpsen, Thidericus de Valle, Gherhardus 10) monetarius, Albertus Paganus, consules et burgenses et alii quam plures. Datum Paderborne, anno Domini millesimo CC. sexagesimo nono, IIII°. Kalendas Augusti.

1) Rotgherus C. 2) Ludolffo C. 3) quatuor fehlt C. 4) quidquie B. 5) hactenus fehlt B.
7) adieum B, C undeutlich. $) Barinch C. Ysherus C. 10) Gerhardus B.

Aus Msc. VII, 4217 f. 200 (B) und I, 126 fol. 40 (C) im Kgl. St.-A. Münster.

hosp. ant. C.

In beiden Hdschr. ist hinzugefügt: Et notandum, quod hospitale ab istis pensionibus via commutationis pro aliis redditibus et pensionibus totaliter est deliberatum et solutum. In B folgt: prout etiam patet in privilegio separacionis offitiorum ab invicem, quod invenies in sexto folio post. Am Rande steht Hinweis von späterer Hand auf fol. 136a. Dort steht das citirte Privileg

von 1373 Aug. 25. In C folgt nur allgemeiner Hinweis auf dieses Privileg. Oben Nr. 287 wird Suether von Elsen Sohn des Kanonikus Johann von Elsen genannt. Das dort erwähnte, an der Pader gelegene Haus ist mit dem hier genannten Lehnhof identisch. Vgl. unten Nr. 1175.

1174.

Abt Heinrich und Kl. Flechtorf überlassen Güter in Esbike an Kl. Bredelar. 1269 August 5. Heinricus Dei gratia Fleychtorpensis ecclesie abbas totusque eiusdem ecclesie conventus universis has litteras inspecturis imperpetuum. Quia res gestas plerumque nubes oblivionis solet involvere, voluit ea discretorum sollercia litteris et sigillis perhennari. Noverint igitur presentes et futuri, quod bona in villa Esbike, in qua ecclesia est sita, que cum iure proprietario nobis ab antiquis temporibus pertinebant, et que sine honere advocatie ad nos devoluta libere possedimus et quiete, abbati et conventui de Breydelar cum omni integritate et ipso iure proprietario unanimi consensu et voluntate contulimus imperpetuum possidenda, ita sane, ut nulla nobis et nostris successoribus de eisdem bonis conpetat repetitio facienda. Predicti vero abbas et conventus Breydelarensis in reconpensationem eorundem bonorum septem moldra annone, tria siliginis et quatuor avene singulis annis imperpetuum nobis persolvent eandemque annonam nobis in Fleychtorph sive in Monte Martis, si voluerimus, omni scrupulo excusationis excluso ante festum beati Martini in propriis laboribus et expensis presentabunt. Ut autem iste contractus durabilis permaneat nec a nostris valeat violari, ad maiorem firmitatem presentem litteram sigillo nostro et sigillo ecclesie nostre duximus roborandam. Acta sunt hec anno Domini M.C°C. sexagesimo nono, Nonas Augusti.

Or. im Kgl. St.-A. Münster, Kl. Bredelar Nr. 94. An Pergamentstreifen spitzovales Siegel des Abts, stehende Figur mit Buch in der Linken, Stab in der Rechten. Umschrift verletzt.

1175.

Bischof Simon und Domkapitel von Paderborn bekunden, dass Kl. Gokirche an Kl. Abdinghof einen seinem Pfarrverbande gehörigen Hof überwiesen habe. Paderborn 1269 August 10. Symon Dei gratia (episcopus)'), H(enricus) prepositus, R(abodo) decanus totumque capitulum ecclesie Paderbornensis omnibus hanc litteram visuris perpetuam in Domino salutem. Tenore presentium dicimus et protestamur, quod de voluntate nostra et consensu abbatissa, prepositus et moniales Rurensis ecclesie ex communi consensu curiam quondam Swetheri militis de Elsen sue parrochie pertinentem dederunt ecclesie sancti Pauli Paderbornensis, ut ad illam pertineat iure parrochiali cum omni utilitate et commodo perpetuo possidenda, tali conditione, ut custos predicte ecclesie sancti Pauli septem denarios legales in Paderborne preposito dicte Rurensis ecclesie tribuat annuatim in festo paschali in restaurum curie supradicte. Et ne hoc factum aliquis possit infirmare vel iniqua permutatione confundere, presentem litteram huius facti seriem continentem sigillis nostris fecimus roborari. Datum Paderborne, anno Domini M°.C°C. LXV°IIII., quarto Idus Augusti.

1) Fehlt Or.

Or. im Kgl. St.-A. Münster, Kl. Abdinghof Nr. 61a. Die vier Siegel von Pergamentstreifen abgefallen.
Vgl. oben Nr. 1173.

1176.

Dompropst Heinrich und Domkapitel von Paderborn verkünden den Bürgern von Herford Anwendung strenger Massregeln gegen Ehebrecher und Wucherer. Paderborn 1269 September 12.

H(einricus) Dei gratia prepositus et capitulum Paderbornensis ecclesie consulibus et universitati burgensium in Heruordia salutem et omne bonum. Universitas vestra scire1) debet, quod dominus Euerhardus archidiaconus vester nobis graviter est conquestus, quod nonnulli archidiaconatus sui ipsum contra iusticiam inpedire nituntur, ne iurisdictione 2) sua utatur in adulteros et usurarios manifestos, ut sic per

iniuriam reclamantium excessus ») eorum remaneant incorrecti. Quia vero, quanto majora sunt peccata, tanto maiori sunt animadversione plectenda, et quia crimen usurarum in tantum invaluit, quod eius negocia ) quasi licita reputantur inter christianos; scire1) debetis, quod crimen usurarum tam in veteri quam in nova lege detestabile reputatur. Ideoque Iudeus a Iudeo usuram contra legem suam recipere pertimescit 5). Si christianus a christiano ipsam recepit, sue salutis inmemor et in scandalum fidei christiane. Hinc est, quod, cum facilitas venie incentivum tribuat delinquendi et (ferro) assidenda sint vulnera, quod fomentorum (?) non sentiunt nutrimenta et quia facientes et consencientes) par pena constringit et quia non caret scrupulo societatis oculte 7), qui manifeste facinora desinit obviare et quoniam archidiaconi episcoporum sunt oculi, pro suis subditis in die districti iudicii responsuri, idcirco ad exstirpandum predictum crimen, quod in dyocesi Paderbornensi nimis invaluit, ita concordavimus in hoc casu, quod auxilio sedis apostolice ac ecclesie Maguntine ac auctoritate domini episcopi et propria communicato consilio contra usurarios taliter procedemus, ne sanguis eorum ibi de nostris manibus requiratur, ubi debemus de singulis reddere rationem, ut, quos timor Dei a malo non revocat, saltem coherceat severitas ecclesiastice discipline. Datum Paderborne, anno Domini M°.C°C.LX°IX., II. Idus Septembris.

1) sire Or. 2) iuridicione Or. *) exessus Or. ) negocio Or. 5) pertimessit Or. 6) consens Or. 7) oculde Or Or. im Kgl. St.-A. Münster, Fstth. Paderborn Nr. 240. Siegel vom Pergamentstreifen ab.

1177.

Dompropst Heinrich von Paderborn bestätigt mit dem Busdorfer Kapitel den Übertrag eines Kirchenguts des Ekbert Vettenere an den Bürger Bernhard von Anvorde mit Vorbehalt ihrer Prästationen. 1269 September 17.

Henricus Dei gratia prepositus Paderburnensis omnibus presens scriptum visuris in vero salutari salutem. Notum esse volumus inspectoribus presentium universis, quod nos officium 1), quod a nobis tenebat Ekbertus dictus Vetteneue 2), ab eodem et suis heredibus pro quinquaginta marcis a nobis emptum et in manibus nostris libere resignatum, habito consensu prepositi, decani et capituli sanctorum apostolorum Petri et Andree Paderburnensis, contulimus Bernhardo dicto de Anuorde, civi Paderburnensi, et Hildegundi sue uxori et eorum heredibus cum omnibus ipsi offitio pertinentibus quiete et integraliter possidendum, ita tamen, ut iidem B(ernhardus) vel sui heredes tam nobis quam nostris successoribus, prepositis Paderburnensibus et capitulo nostro facient omne debitum, quod de predicto officio nobis fuerit faciendum, Widikindo canonico sanctorum apostolorum predictorum dicto de Scildesce tria Padermoldra siliginis, tria avene et duo ordei de predictis bonis solvant annuatim. Post obitum vero dicti W(idekindi) prefati Bernhardus et sui heredes capitulo sanctorum Petri et Adree prenotato solvent prescriptam pensionem. Huic vero nostre ordinationi testes aderant: Ludowicus dictus Bulemast, Andreas Wltur, Iordanus de Euersen, Conradus Pellere, Iohannes Blomenrich, Lippus, Conradus Woldeig, Iohannes Pistor, Iohannes de Hestene, Eiko, Hermannus de Foro, Iohannes scriptor noster et alii quam plures. Ut autem hec firma permaneant, presentes litteras sepedictis Bern(hardo) et suis heredibus sigillo nostro dedimus roboratas. Nos vero prepositus decanus et capitulum sanctorum apostolorum Petri et Andree predictum huic facto honorabilis viri domini Henrici prepositi prefati rationabilem assensum (prebentes)3) unanimi consensu presenti scripto inde confecto in testimonium et robur sigillum ecclesie nostre duximus appendentem. Datum et actum anno Domini M.CC.LXIX°., in die Lamberti martiris. 1) officio Abschr. 2) Vettenere Abschr. Doch vergl. Nr. 1226. Fehlt Abschr.

Aus Msc. I, 121 fol. 23v im Kgl. St.-A. Münster. Am Rande der Handschrift: de officio cocammet.

1178.

Die Edelherrn Bernhard und Hermann zur Lippe bekunden, dass sie dem Herrn von Itter wegen des Zehnten in Mengeringhausen volle Gewähr geleistet haben. Geismar 1269 September 27. Gedr. Kopp, Histor. Nachr. v. d. Herrn zu Itter S. 221. Reg. Lipp. Regg. I, 230 Nr. 350.